زلزله بم؛ «دردی» که بر زمین جا ماند! / مطالبه امروز معلولان توانمندسازی و اشتغال است
«شهروندآنلاین» از وضعیت زندگی معلولان ضایعه قطع نخاعی زلزله بم گزارش می‌دهد
حرف «مهلا» که به میان آمد، حرف‌هایش کوتاه و بریده‌بریده شد: «همه‌چیز از آن ساعت نحس شروع شد. ساعت ۵:۲۶ بامداد روز جمعه. ۵ دی ۱۳۸۲. وقتی همه خواب بودند!» این نقل‌وقول برداشت‌هایی است از گفته‌‌های مددکاری که دوست ندارد از اسم و نشان خود بگوید. او راوی تراژدی تلخی است، روایتی آغشته به بغض و اشک. راوی می‌گوید: « مهلا سه سال و چند ماه بیشتر نداشت. به راه رفتن بچه‌ها در این سن می‌گویند تاتی‌تاتی. با شوق تاتی‌تاتی می‌کرد. اما حالا نایی برای بلندشدن ندارد! حتی نایی برای حرف‌زدن.» این یک سطر روایت یک مددکار اجتماعی است از یک کودک درگیر ضایعه قطع نخاعی. «مهلا» یکی از ده‌ها معلول جسمی-حرکتی این حادثه تلخ است. یکی از هزار تراژدی تلخ جمعه نحس.
داستان زندگی بسیاری از اهالی شهر ارگ گره خورده به روزی تلخ؛ ۵ دی ۱۳۸۲. روزی که زمین با یک غرش، شوق تاتی‌تاتی را از «مهلا» گرفت. بگذارید راوی خود توصیف‌کننده این روایت تراژدیک باشد:«نمی‌دانم برای شما هم اتفاق افتاده یا نه! حادثه‌ای که زندگی را به قبل و بعد تقسیم کند؟ برای اهالی بم این اتفاق افتاده! بم پس از آن روز شهر دیگری شد.»
اعداد حرف می‌زنند
روای به اینجا که رسید حرف‌هایش را قطع کرد. او دوست ندارد از بم پس از ۵ دی بگوید، اما اعداد و ارقام حرف‌های راوی را ادامه می‌دهند؛ ٣٥هزار کشته، ۳۰هزار مجروح و بیش از ١٠هزار بی‌خانمان. راوی گاه‌گاه میان حرف‌هایش بغض می‌کند، بعد هر بغض هم صدایش بلندتر می‌شود و ادامه می‌دهد: «آن روز از یاد رفتنی نیست؛ زلزله در بم هنوز در کوچه و خیابان‌های این شهر ادامه دارد، با ویلچرها، با فریادهای در قبرستان‌ها. می‌بینید؟ چقدر زمانه می‌تواند نالوطی باشد. نمی‌دانم اصلا گفتن این حرف‌ها سودی دارد یا نه! امیدوارم حداقل تلنگری باشد برای مسئولان که حمایت‌های خود را از این شهر دریغ نکنند.»
زمین لرزید؛ وقتی همه خواب بودند!
در زمین لرزه بم، حدود ٢٠٠ نفر دچار ضایعه نخاعی شدند. آماری که «مهدی عنایت» مدیر انجمن معلولان ضایعه نخاعی بم ارایه می‌دهد. اگرچه در طول این مدت تعدادی بهبود یافته و تعدادی جان خود را از دست داده‌اند. مهدی عنایت در این‌باره می‌گوید: «پس از زلزله آمار افراد دچار ضایعه نخاعی حدود ٢١٠ نفر اعلام شد. اما در حال حاضر نزدیک به ١١٠ بیمار ضایعه نخاعی در بم ساکن هستند. سن اغلب این افراد در زمان حادثه بین ١٥ تا ٤٥ سال بود.»
انجمن ضایعه نخاعی بم در سال ۸۴ یعنی دو سال بعد از زلزله بم تاسیس شد. بنا به گفته مهدی عنایت در حال حاضر تمام افراد حادثه‌دیده تحت پوشش انجمن معلولان ضایعه قطع نخاعی بم هستند، اگرچه تعداد مددجویان حمایت‌شده این مرکز بیش از ٢٥٠نفر است. آنطور که مسئولان انجمن می‌گویند افراد حادثه‌دیده در تصادفات و بیماران مادرزادی نیز از حمایت انجمن برخوردارند.
تحریم‌های کمرشکن
«مهدی عنایت» در ادامه گفت‌وگوی خود با «شهروند» به چالش‌های اقتصادی پیش‌روی معلولان نیز اشاره دارد: «شرایط اقتصادی امروز برای آحاد جامعه سخت و دشوار شده. اما این شرایط برای معلولان پیچیده‌تر است. به طور مثال می‌گویم قیمت ویلچر در پی تحریم‌ها چند برابر شد. با این قیمت‌ها دیگر نمی‌شود با کمک‌هزینه‌های ١٥٠تومانی از معلولان حمایت کرد. مطالبه امروز معلولان توانمندسازی و اشتغال است. یک شهروند معلول، از حقوق اجتماعی برابری با سایر شهروندان برخوردار است و این حق شامل امکان دسترسی آسان به اماکن مختلف شهری و اشتغال این قشر نیز است. اگرچه در چند سال اخیر مناسب‌سازی محیط کاری برای معلولان در شهر ارگ جدید با همکاری انجمن در دستور کار قرار گرفته و تعداد بسیاری از معلولان در این شهر شاغل شده‌اند، اما هنوز هم بسیاری از معلولان در جست‌وجوی شغل مناسب برای خود هستند.
شرایط برای معلولان پیچیده‌تر است. به طور مثال می‌گویم قیمت ویلچر در پی تحریم‌ها چند برابر شد. با این قیمت‌ها دیگر نمی‌شود با کمک‌هزینه‌های ١٥٠تومانی از معلولان حمایت کرد. مطالبه امروز معلولان توانمندسازی و اشتغال است.
«فاطمه» یکی از مددجویان ضایعه نخاعی شهر بم در این‌باره می‌گوید: «چرا مسئولان ما را از یاد برده‌اند؟ یک‌بار زلزله کمرشان را شکست؛ بار دیگر فشارهای اقتصادی. در شهری که زلزله آمده و این همه ضایعه نخاعی داریم، نباید این موضوع جدی‌تر گرفته شود؟» فاطمه سال‌های پیش را در کارگاهی مشغول به کار بوده که این روزها با افزایش تورم و بالا رفتن قیمت قطعات نیمه‌تعطیل شده.
او از آن روز تلخ می‌گوید: از زیر آوار که آمدم بیرون، فهمیدم فلج شده‌ام. پاهایم بی‌حس بود. از آن روز تا امروز ویلچر صمیمی‌ترین رفیقم شده.
توانمندسازی یک هدف
درباره وضعیت ضایعه نخاعی‌های زمین لرزه بم تعدادی محدودی پژوهش انجام شده است. به طور مثال در پژوهشی از۸۰ خانوار که در نقاط مختلف شهرستان بم زندگی می‌کردند، پرسیده شد که در همسایگی خود سه خانه سمت راست و سه خانه سمت چپ، تعداد مرگ و تعداد بیماران دچار قطع عضو در اثر زلزله را به یاد آورند. در این پژوهش تعداد کل بیماران دچار قطع دست برابر با ۵۱۹ نفر و تعداد کل بیماران دچار قطع پا برابر با ۵۱۹ نفر برآورده شد. مسأله‌ای که باعث ورود سازمان‌های مردم‌نهاد متعددی به استان کرمان شده است.
مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد یکی از این سازمان‌های مردم‌نهادی است که به ارایه خدمت به معلولان در استان کرمان می‌پردازد. مهدی لشکری، مدیر مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد کرمان در مورد خدمات ارایه شده، این مرکز می‌گوید:«ما در پنج حوزه آموزش، پیشگیری، توانبخشی، اشتغال و حمایت فعالیت می‌کنیم.»
او در تشریح این پنج بخش می گوید:« در بحث آموزش بیش از ١٥ دوره آموزشی در رشته‌های فنی و هنری در زمان‌های مختلف برگزار می‌کنیم. ما در عرصه توانبخشی خدمات صددرصد رایگان ارایه می‌دهیم. در حوزه اشتغال سعی می‌کنیم با توانمندسازی افراد یا به صورت خویش‌فرما یا دیگرفرما آنها را وارد بازار کار کنیم. در حوزه پیشگیری از بروز معلولیت‌ها نیز فعالیت‌های ژنتیکی و آموزشی را دنبال می‌کنیم و در عرصه حمایتی نیز تسهیلات رفاهی به مددجویان ارایه می‌دهیم.»