فرسایش مرگبار ریه ایرانیها با دود و کرونا
این روزها پدیده غالب در سطح شهرها، تنها وارونگی هوا نیست، از یکسو با آلودگی هوا مواجهیم و از سوی دیگر کرونا و سویه جدید آن که نگرانیهایی را در سطح جامعه به وجود آورده است. اما این کجا و آن کجا؟
سعید پورزند- آلودگی هوا سالهاست که با مفهوم شهرنشینی و کلانشهرها رابطه مستقیم ایجاد کرده و عوامل مختلفی بر آن مترتب است. اما آنچه محل بحث است، جدای از ذرات معلق هوا که هرازگاهی سینهها را به تپش وامیدارد و به سرفهها مجال بروز و ظهور میدهد، دود ناشی از سوختهای فسیلی است.
دودهای آلاینده که در کنار دود مواد دخانی ریهها را مستعد پذیرش سموم و عوارض گوناگون ساخته است. اگرچه در سایه ابتلای ایرانیها به کرونا شاهد از دست رفتن تعداد زیادی از هموطنانمان بودهایم، ولی نمیتوانیم چشممان را بر مرگومیرهای خاموش ببندیم. برآوردها حاکی از آن است که سالانه حدود 11هزار نفر به دلیل مصرف مواد دخانی در ایران جان خود را از دست میدهند. در پسزمینه این آمار باید گفت سالانه 55میلیارد نخ سیگار دود و حدود 30هزار میلیارد تومان هزینه درمان بیماریهای ناشی از انواع سیگارها میشود.
بر همین اساس جمعیت سیگاریها حدود 11درصد مردم ایران تخمین زده میشود و علل مرگ ناشی از سیگار، سرطان ریه، بیماریهای انسدادی مزمن ریه، همچون برونشیت مزمن و آمفیزم و بیماریهای عروق کرونر و سکته مغزی ذکر شده است. از دیگر موارد قابل ذکر درباره پیامدهای مصرف سیگار در افراد میتوان به آسیبهای چشمی نظیر آبمروارید، ریزش مو، پیری پوست، بیماریهای ریوی و لثه، اختلالات جنسی، پوکی استخوان و انواع سرطانها اشاره کرد. حال با در نظر داشتن این موارد شاهدیم که خیلی از افراد با دانستن آنها بازهم میلی بر کنار گذاشتن عادت دیرین ندارند و در امتداد شب و هنگام چاشتگاه ریههای خود را از دم شبانگاهی و صبحگاهی با دود آشنا میکنند. اما چرا؟ جواب یک کلمه است؛ نیکوتین. همان مادهای که در 7 ثانیه خود را به مغز میرساند تا واکنش آن را ببیند؛ واکنشی منفعلانه که با تاثیر منفی بر حافظه، یادگیری و قابلیتهای شناختی همراه است.
تا اینجا از سیگار گفتیم و حال نگاهی به همخانواده آن یعنی قلیان داشته باشیم. طبق مطالعات صورتگرفته، هر وعده قلیان با مصرف یک پاکت سیگار برابر بوده و در هر بار مصرف، دود بسیار زیادتری را در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار ایجاد میکند. توضیح اینکه مصرف یک نخ سیگار بین ۵۰۰ سیسی تا یک لیتر دود تولید میکند، اما استفاده یک بار از قلیان ۱۰ تا ۲۰ لیتر دود تولید خواهد کرد. افراد سیگاری که بهطور متداول ۸ تا ۱۲ نخ سیگار در روز مصرف میکنند، بهطور متوسط با ۴۰ تا ۷۵ پُک حدود ۵ تا ۶ لیتر دود استنشاق میکنند، اما این در حالی است که مصرفکننده قلیان فقط در هر وعده مصرف که بهطور متداول ۲۰ تا ۸۰ دقیقه طول میکشد، حدود ۵۰ تا ۲۰۰ پُک میزند و دستکم حدود ۳۰ لیتر دود استنشاق میکند. میزان و عمق دَم در حرکت دادن آب قلیان نیز مهم است، حجم دودی که از طریق قلیان وارد بدن میشود، بهطور میانگین۱۰ تا ۲۰ برابر دود ناشی از مصرف سیگار است.
خب، در هاله این فرسایش مرگبار ریهها، نگاهی گذرا به آمار فوتشدگان بر اثر کرونا بیندازیم. در آخرین روز سال گذشته، مجموع جانباختگان 61هزارو649 نفر قید شد و امروز این رقم به بالاتر از 131هزارو600 نفر رسیده است. یعنی از ابتدای سال تا به حال حدود 70هزار نفر فوت کردهاند. این در حالی است که ابتلای افراد به سویه جدید کرونا یا همان اُمیکرون خودمان صعودی برآورد شده و بنا بر نقلقولها ریه افراد مبتلا به این سویه تا میزان 70 برابر درگیر خواهد بود. حال نگرانیها دوچندان شدهاست؛ از یک سو خطرات احتمالی و ناگهانی زلزله، سیل و فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور و از سوی دیگر آلودگی هوا و کرونا. به نظر میرسد باید آمادگی روبهرو شدن با هر شرایطی را داشت. اینکه راه برونرفت از خطرات ملموس کنونی را به خود یادآور شویم و بدانیم سهم ما در بروز و پیدایش چنین شرایطی چیست؟