انعکاس آینه خودروهای داخلی؛ «حبس سرمایه» و «احتکار خودرو»
سعید پورزند – سود چند ده میلیونی در جیب برندگان خودرو، حراج خودروسازان، خودروهایی با یارانه چند ده میلیون تومانی، فرصت را از دست ندهید و… اینها نکاتی هستند که بهصورت هفتگی یا چندبار در هفته با توجه به فاصله زمانی انتشار خبر تا روز شروع ثبتنام و حتی تا روز پایانی ثبتنام، جایگاه ویژهای در میان اخبار مربوط به خودرو پیدا کردهاند.
این در حالی است که خودروسازی در ایران فرازونشیبهای زیادی را پشتسر گذاشته و همواره با این دلخوش بودهایم که در سایه خرید خودروهای داخلی، هم به تولید کمک کردهایم و هم در اخراجوتعدیل نیروی کار در صنعت خودروسازی نقش موثری داشتهایم.
آنهایی که گذشت زمان را بهخاطر دارند، قیمت5.5میلیونی پراید صفر کیلومتر را هم به یاد میآورند و روزهایی که میشد با چک یا بهصورت لیزینگ سری به بازار خودرو زد و با دست پر به خانه برگشت. یا در اواخر سال94 و اوایل 95 که خودروسازان برای ترغیب مردم و شکست کمپین «خودرو نخرید» وارد عمل شده و هزاران خودروی قسطی در اختیار مردم گذاشتند. آنهم با دامن زدن به شعار حمایت از تولید داخلی.
خب چه اتفاقی افتاد که شرایط بهصورت معکوس و دیوانهوار در بازار خودرو رقم خورد. آیا خروج ترامپ از برجام در این امر دخالت داشت یا جا زدن شرکای اروپایی؟ آنچه در این زمینه بهصورت عینی و جدای از مباحث سیاسی، بیش از پیش خودنمایی کرد، نوسانات نرخ ارز و تاثیر مستقیمی که خودروسازان از آن میگرفتند، بود.
گذشته از این، زیانهای انباشته و درخواستهای مکرر خودروسازان برای گران کردن خودرو که بهطور فزایندهای رو به رشد و خارج از تصور بود، بهوقوع پیوست و در کنار این عوامل، ردپای نمایندگیها و دلالان به چشم خورد. در نهایت هم به جایی رسیدیم که خودروی دناپلاس اتوماتیک توربو شارژ در آستانه ارزیابی ارزش 500 میلیونی بازار است و پراید درصدد رساندن خود به مرز200 میلیون!
با اینهمه بهنظر میرسد یک جای کار ایراد دارد؛ نه مردم عادی – تاکید بر عادی بودن است، نه آنهایی که از پارکینگ خانههایشان هم برای خریدوفروش خودرو استفاده میکنند – توان پرداخت چنین رقمهای سنگینی را برای خودروهای داخلی دارند و نه بازار واقعی شاهد ثبت دادوستد خودروهای تولید داخل با قیمتهای نجومی است.
حال باید دید سهم خودروسازان در پیدایش چنین شرایطی چیست؟اندیشیدن در اینباره، اذهان را متوجه گفتههای اخیر ذبیحالله خدائیان، سخنگوی قوه قضائیه میکند، بهویژه وقتی به پارکینگهای خودروسازان اشاره میکند؛ «همه مردم در فضای مجازی دیدند که ما توقفگاههایی را داریم که هزاران خودرو در آنجا پارک شدند و مردم سوال دارند که علت آن چیست؟ همکاران ما در این زمینه بازدیدهایی از توقفگاهها داشتند و از دو شرکت خودروساز بازدید کردند و با مسئولان توافق و مذاکره کردند که تا پایان آبان سال جاری تعداد خودروهایی که ادعا میشود دارای نقصاند کاهش یابد ولی به تعهد خود عمل نکردند و به تعداد آن افزوده شد.»
علاوه بر این، نگاه روشنبینانه او حاکی از انتقاد و انذار نسبت به عملکرد خودروسازان است؛ «اگر این خودروها بهدلیل نقص قطعه در پارک هستند چرا زمانی که قیمت خودرو افزایش مییابد، تعداد خودرو کاهش مییابد. ما مدعی هستیم این همه خودرویی که در توقفگاهها هست موجب التهاب در بازار میشود و حبس سرمایه را در این زمینه داریم لذا همکاران از مسئولان دو خودروساز توضیحات خواستند و باید پاسخ ارسال کنند و اگر پاسخ قاطعکننده نباشد، مراتب به مراجع قضائی ارسال میشود و منتظریم که آیا به تعهداتشان عمل میکنند یا در غیر اینصورت پرونده به دستگاه قضائی ارجاع میشود. البته وزیر صنعتومعدن زمانبندی تعیین کردهاند و خواهشمندم که جدیتر وارد عمل شوند.»
در کنار اینها، انتقاد تند لطفالله سیاهکلی، نماینده قزوین در مجلس شورای اسلامی هم نکات جالبی دربرداشت؛ «بعد از چنددهه انحصار و خالی کردن جیب مردم به افتخار مونتاژ خودرو نائل شدهایم و خودروهایی تولید میکنیم که مصرف بالایی دارند، گران هستند، کیفیت ندارند و فروشنده و خریدار و دولت از قیمت بازار ناراضی هستند.» و همچنین «رانت عدم واردات خودرو، هم خودروسازان را تنبل کرده، هم خودرو را بیکیفیتتر و قیمت آن را ناعادلانه کرده است.»
با این تفاسیر بهنظر میرسد، آینه خودروهای داخلی انعکاسی از حبس سرمایه و احتکار را دربر دارد.