475 سال از تاج‌گذاری «ایوان مخوف» گذشت
امروز 16 ژانویه، مصادف است با سالروز تاج‌گذاری یکی از معروفترین تزارهای امپراتوری روسیه
کاخ واسیلی سوم پادشاه روسیه، 25 آگوست 1530 میلادی، شاهد به دنیا آمدن پسری بود که برایش نام ایوان را برگزیدند. او بعدها با عنوان سلطنتی ایوان چهارم بر تخت سلطنت نشست و نقشی مهم در رسیدن سرزمین روسیه به مرزهای کنونی و امروزی خود ایفا کرد.
شهروند آنلاین| 475 سال پیش، برابر 16 ژانویه 1547 میلادی، ایوان واسیلیویچ چهارم با عنوان «تزار» در روسیه تاج‌گذاری کرد. درخصوص ایوان شایعات بسیاری رواج دارند، از جمله این که در جوانی عادت داشت حیوانات را از ارتفاع به پایین پرتاب کند. یا این که به دستور او کودکان گرسنه را به زنجیر می‌بستند و پدر و مادرشان را مجبور میکردند جلوی چشم آنها غذا بخورند. می‌گویند اغلب زن‌هایی که در زندگی‌اش بودند به دستور او کشته شدند. همچنین قطع سر با شمشیر ازجمله مجازات‌های رایج در زمان حکمرانی ایوان مخوف در روسیه بود.
پنج قرن پیش، سرزمینی که اینک به اسم روسیه می‌شناسیم محدوده‌ای از خان‌نشین‌ها بود و حکام مختلف بر قلمروهایی مستقل از دریای بالتیک در غربی‌ترین نقطه تا سواحل شرقی سیبری حکم می‌راندند. تا این که در سال 1533 میلادی، ایوان واسیلیویچ چهارم به‌عنوان شاهزاده مسکو بر تخت نشست و تا 1547 که عنوان تزار را برای خود برگزید، همه تلاشش مصروف بزرگ‌ترین هدفی که در زندگی برای خود تعریف کرده بود، یعنی گسترش نامحدود قلمرو روسیه شد. او در مسیر رسیدن به این هدف، خون‌های بسیاری بر زمین ریخت و در تاریخ روسیه به «ایوان مخوف» معروف شد.
او قلمرو شاهزاده‌نشین مسکو را بعد از شکست‌دادن خان سیبری تا منتهی‌الیه شمال شرق کره زمین یعنی حوالی دریای اختسک گسترش داد، هرچند که در پیشروی به سوی غرب موفقیت چندانی به دست نیاورد و این وظیفه را به نامدارترین اخلاف خود یعنی پتر کبیر و کاترین دوم سپرد. ایوان چهارم 18 مارس 1584 میلادی، حین بازی شطرنج در 55 سالگی سکته کرد و درگذشت. یک قرن پس از مرگ ایوان واسیلیویچ که بخش عمده آن به آشوب و هرج و مرج گذشت، پتر یکم بر تخت سلطنت نشست و طی 4 دهه زمامداری، ضمن گسترش قلمرو خود به سمت غرب یعنی آرزویی که ایوان مخوف از تحقق آن عاجز بود، روسیه را به یک ابرقدرت در نیم‌کره شرقی تبدیل کرد.
درباره ایوان چهارم آثار فراوانی در عرصه ادبیات، شعر و هنر سینما خلق شده‌اند، اما یکی از مشهورترین آنها بی‌شک فیلم «ایوان مخوف» اثر سرگئی آیزنشتاین است که با نقش آفرینی نیکلای چرکاسف در نقش ایوان، سال 1943 میلادی جلوی دوربین رفت. این فیلم دهه 70 خورشیدی در تلویزیون ایران و از برنامه پربیننده «هنر هفتم» با اجرا و کارشناسی روانشاد اکبر عالمی پخش شد.
من این کتاب ایوان مخوف تالیف هنری ترویا را سه بار خواندم . سرگذشت کودکی که پدر خود واسیلی را از همان کودکی از دست داد و مادرش اردوکیا اهل لیتوانی بود . بویارها و کنیازها ، هر بار در مراسم رسمی تاج و ردای شاهی بر تن او میپوشاندن و بعدا به او بی توجه میکردند و این باعث عقده و نفرت نسبت به بویار و بویارین ها گردید . علاوه بر. قساوت ها و کشتارهای بزرگ مردم نیژنی نووگورود به جرم ارتباط با لهستانی ها ، ایوان چهارم را میتوان تاثیرگذارترین تزار روس متقدم بر پطر میخایبلوبچ و کاترین دانست که با استفاده از یرماک تیمموویچ سیبری را بنفع ضمیمه خاک مسکو کرد . در روی سنگ مزار ایوان در کلیسا نوشته شده هست
در مزار خود خوابیده هست ایوان واسیلیویچ بزرگ لقب گروزنی را به غلط در فارسی مخوف ترجمه کردن در واقع معنای پر ابهت میدهد و این بخاطر محبوبیت ایوان در سرکوب بویارین ها و بویارها و کنیاز ها که مردم کینه ای عمیق از آنها در دل داشتند میتوان تعبیر کرد . ولی همچنان ایوان به اصل وابستگی سرف ها به زمینهای خوانین روس پایبند بود. و سرف ها حق ترانسپورت نداشتند در واقع سرف ها وابسته به زمین بودند . یاداشت از طرف دکتر مهران رودسری ، متخصص جراحی