مسئولین فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش می گویند 62درصد دانشآموزان از پیامرسان شاد رضایت دارند. حتی اگر این آمار را هم بپذیریم، حدود 40 درصد نارضایتی عدد کمی نیست. هنوز گلایه مندی ها از این اپلیکیشن بالاست و ظرفیت حجم زیاد کاربران در ساعت های پیک مصرف را ندارد و به طور کلی نمی تواند محیط آموزشی تعاملی و با کیفیت برای دانشآموزان فراهم کند.
راضیه زرگری| «10دقیقه است که دارم سعی میکنم یک فایل 74 کیلوبایتی را در پیامرسان شاد بارگذاری کنم و هنوز موفق نشدهام.» این گلایه یک معلم است از کارکردن در فضایی که آموزش و پرورش بهعنوان پلتفرم آموزش مجازی برای میلیونها دانشآموز تعریف کرده. قریب به اتفاق معلمها، دانشآموزان و والدین بعد از چندماه استفاده از این پیامرسان معتقدند کارکردن در پیام رسانشاد بسیار سخت است و این فضای تعریفشده ظرفیت استفاده تعداد زیاد کاربران و بارگذاری محتوای درسی را به خوبی ندارد و علاوه بر این، هنوز باگهایی دارد که کیفیت آموزش را پایین میآورد. همین مسأله باعث شده است که معلمهای بسیاری عطایش را به لقایش بخشیده و به جای کلنجار رفتنهای طولانی با پیامرسان شاد دیگر اَپهای پیامرسان را جایگزین کنند.
در شبکه شاد همه سرکاریم!
«تکلیفها در شاد انجام نمیشود؛ البته فضایی برای تکلیف طراحی شده اما عملا کاربردی نیست. بهعلاوه حضور غیاب هم امکانپذیر نیست، مگر اینکه نظرسنجی بگذاریم تا بفهمیم کدام دانشآموز حاضر است و کدام غایب. بهشتینیا معلم دوره متوسطه است. او که روزانه 6 کلاس درس دارد، از سختیهای کار در پیامرسان شاد میگوید: «نسخه تحت وب شاد کلا تعطیل است و تنها از طریق گوشی میتوان وارد شاد شد و در آن کار کرد.»
او که دل پُری از کُندی کار و کابردینبودن پیامرسان شاد دارد، به «شهروند» میگوید: «این درحالی است که معلم برای تولید محتوا از کامپیوتر استفاده میکند، همین انتقال مطالب از کامپیوتر به گوشی زمان میبرد؛ آنهم درصورتی که سِروِر جواب بدهد و مشکلی نداشته باشد، شاید بتوانیم مطالب درسی را در شاد بارگذاری کنیم.»
ابر و ماه و مه و خورشید و فلک بیایند تا شاد راه بیفتد
سرعت متفاوت اینترنتهای خطوط تلفنهمراه مشکل دیگری است که بهشتینیا به آن اشاره میکند: «تمامشدن اینترنت و باتری گوشی را به همه این مشکلات اضافه کنید. یکجورهایی ابر و باد و مه و خورشید و فلک باید جمع شوند تا بتوانیم یک فایل صوتی برای بچهها بفرستیم. در کنار همه اینها، معلم تسلطی بر کلاس و دانشآموز ندارد. توجیهات برای خانوادهها زیاد است؛ باز نشد. ندیدم. اینترنتم قطع بود و…»
این معلم متوسطه تأکید میکند: «آموزش باید تعاملی باشد؛ تا زمانی که انتقال مفاهیم یکطرفه داشته باشیم، در واقع آموزش صورت نگرفته. دانشآموز باید در کلاس مجازی سوال بپرسد و معلم با بچهها شوخی کند.»
سرگردان بین شاد و واتساپ
به گفته بهشتینیا اینکه اجبار کار در اَپ شاد برای معلمها وجود داشته باشد، به جز افزایش فشار و اعصابخُردی نتیجهای ندارد. او معتقد است مدیر مدرسه باید اختیار داشته باشد تا بهترین راهکار را برای آموزش انتخاب کند. واتساَپ این امکانات را راحتتر فراهم میکند و خیلی از معلمها از این اَپ استفاده میکنند.
شبکه شاد واقعا کار معلمها را راه نمیاندازد. این معلم به «شهروند» میگوید: «ما قبل از این هم از شبکههای اجتماعی برای انتقال محتوای درسی استفاده کردهایم و براساس تجربه میگویم بهترین اَپ، تلگرام بود که متأسفانه فیلتر شده است. بهطورکلی فضای پیامرسان شاد اصلا تعاملی نیست و نمیتواند تداعیکننده کلاس باشد.»
الاماس به جای شاد
«شاد مرتب هنگ میکند؛ سیستم به سختی بالا میآید و اگر هم بتوانی واردش شوی، چندین دقیقه باید به گردونه دانلود و آپلود فیلم و صوت و تصویر خیره شوی با بتوانی با دانشآموزت ارتباط برقرار کنی.» ستاره رستمی معلم دوره ابتدایی است که میگوید: «من جزو معلمهایی هستم که حتی هنوز موفق نشدم وارد این اپلیکیشن بشوم.»
او توضیح میدهد: «ما در «الاماس» کلاس آنلاین برگزار میکنیم. سامانه الاماس یک نرمافزار آموزش مجازی تحت وب است که وظیفهاش مدیریت و برگزاری دورههای آموزشی است.»
آنطور که این معلم به «شهروند» میگوید، مدارس برای هر دانشآموز مبلغی حدود 300هزار تومان میپردازد و هویت دانشآموزان با کدملی در این سامانه تعریف میشود. این اپلیکیشن از شاد بسیار قویتر است و در واقع گیرهای شاد را ندارد. صوت و تصویر کامل معلم و دانشآموزان بدون تأخیر در این فضا ارتباط دارند و به گفته این معلم همه کارهای کلاس در همان زمان تعیینشده در این فضای آنلاین انجام میشود؛ درست مثل کلاس حضوری.
کلاس غیرتعاملی کارایی ندارد
سامانههای قویتر برای جایگزینی شاد بهترین گزینه برای داشتن کلاس آنلاین باکیفیت است. البته استفاده از پلتفرمهای دیگر هزینهبر است و اغلب مدارس غیرانتفاعی این امکان را برای دانشآموزان فراهم کردهاند.
اکثر معلمها از کارایی شاد گلایه دارند. رستمی در انتقاد از استفاده پیامرسان برای انتقال درسها میگوید: «معلمها محتوای درسی را در خانه یا مدرسه در فیلم ویدیویی ضبط میکنند و با فلش در اختیار دانشآموزان قرار میدهند.»
شاد نمیتواند امکانات کلاس آنلاین را فراهم کند
این روش تدریس غیرتعاملی است که دانشآموز نمیتواند با معلم ارتباط موثری برقرار کند. علاوه بر این، سیدیهای آموزشی همه دروس پایههای مختلف به راحتی در دسترس همه قرار دارد. در این صورت کار معلم بیارزش میشود. تنها جایگزین کلاس حضوری، برگزاری کلاس آنلاین است که سیستم شاد برای همین تعریف شده اما متأسفانه در عمل کارایی چندانی نداشته است.
معلمهای زیادی هم هستند که از واتساَپ استفاده میکنند تا این تعامل در کلاس به حداکثر برسد. رستمی معتقد است بهترین کارایی زمانی اتفاق میافتد که دانشآموز و معلم به صورت همزمان در تعامل باشند. در واتساَپ امکانات پیامرسان شاد وجود دارد با وویس و فیلمهای کوتاه و عکس و امکان تماس صوتی و تصویری و… اما مهمترین نکته همان تعامل است.
سِروِرهای شاد باید منطقهبندی شود
«اولین مشکلی که در اپلیکیشن وجود دارد، بحث سِروِرهای این برنامه است.» علیرضا داریانی، برنامهنویس است. او که درحوزه برنامهنویسی موبایلی فعالیت میکند، درباره باگهای نرمافزاری پیامرسان شاد به «شهروند» میگوید: «ما بیش از چندمیلیون محصل داریم که با اینترنتهای ضعیف و قوی درشرایط فعلی باید از این اپلیکیشن استفاده کنند. به همین دلیل مهم است که بتوانیم از دیتابیسهایی استفاده کنیم و بار ترافیکی اپلیکیشن را کاهش دهیم، یا اینکه بتوانیم سِروِرها را به قدری تقویت کنیم که مشکل شبکهای وجود نداشته باشد.»
زمانی که اپلیکیشن را باز میکنیم، یکسری از صفحات، تصاویری دیده میشود که حجم بالایی دارند و طول میکشد تا دانلود شود. طراحان شاد گویا قصد داشتند محیطی کودکانه ایجاد کنند که به نظر من مقداری زیادهروی شده و همین حجم اطلاعات سرعت را پایین میآورد
طراحی اغراقآمیز یک محیط کودکانه
در اپلیکیشن شاد در ساعتهای پیک استفاده در ارسال و دریافت پیام مشکل ایجاد میشود. به همین دلیل لازم است سِروِرها منطقهبندی شوند که برای هر گستره آیپی، از یک سِروِر جداگانه استفاده شود. به این ترتیب بار ترافیکی کمتر میشود.
این برنامهنویس ادامه میدهد: «راهحلهای دیگری هم وجود دارد؛ مثل اینکه استفاده از شاد تایمبندی شود، مثلا حضور هر پایه تحصیلی در زمان متفاوتی باشد.»
داریانی به مشکلات محتوایی اپلیکیشن اشاره میکند: «زمانی که اپلیکیشن را باز میکنیم، یکسری از صفحات، تصاویری دیده میشود که حجم بالایی دارند و طول میکشد تا دانلود شود. طراحان شاد گویا قصد داشتند محیطی کودکانه ایجاد کنند که به نظر من مقداری زیادهروی شده و همین حجم اطلاعات سرعت را پایین میآورد.»
پیامرسان شاد یا پیامرسان تلگرام با کمی دخل و تصرف؟
اصلیترین مسأله پیامرسان شاد از منظر آیتی به گفته این برنامهنویس این است که «اَپ را پیامرسان شاد نامگذاری کردهاند که محیطی برای گفتوگو و تماس و… دارد. اما وقتی دقیقتر میشویم مخصوصا در محیط کلاسها، اسمش را باید بگذاریم تلگرام شاد؛ یعنی کاملا کپیشدهای از تلگرام است.»
او ادامه میدهد: «من منبع اصلی تلگرام را یکی دوبار به اپلیکیشنهای دیگر تبدیل کردهام و با فضای آن آشنا هستم. با این حال ما در اینجا از یک اپلیکیشن مهم در سطح کشور صحبت میکنیم. اتفاقی که افتاده، در واقع این است ما تلگرام را فیلتر کردهایم و حالا یک اپلیکیشن ساختهایم که خود تلگرام است و تنها تعدادی از قابلیتهایش حذف شده است.»
داریانی میگوید: «سوال من از متولیان آموزشی این است: آیا نمیتوانیم یک پیامرسان مختص این سیستم پیادهسازی کنیم؟ قطعا میتوانیم. ما برنامهنویسان بسیار ماهر درکشورمان داریم که میتوانند این مهم را انجام دهند. البته شاد در زمان محدود پیادهسازی شده است ولی واقعا میتوان با برنامهریزی این فرآیند را اصلاح کرد.»
او به نمونههای خارجی برای برگزاری کلاس آنلاین اشاره میکند: «adobe connect کاملا مثل کلاس درس است با همه قابلیتها، حتی دست بلندکردن و اجازهگرفتن. ما چرا نباید این کار را بکنیم؟ اگر میخواهیم از یک سیستم متفاوت استفاده کنیم، چرا مسئولان حوزه آیتی license این سیستم را تهیه نمیکنند و در اختیار برنامهنویسان قرار دهند. درadobe connect یک کلاس واقعی شبیهسازی شده است با همه قابلیتهایش.»
سوال من از متولیان آموزشی این است: آیا نمیتوانیم یک پیامرسان مختص این سیستم پیادهسازی کنیم؟ قطعا میتوانیم. ما برنامهنویسان بسیار ماهر درکشورمان داریم که میتوانند این مهم را انجام دهند
چرا پیامرسان؟ ما اینهمه برنامهنویس داریم
«چرا تلگرام؛ چرا پیامرسان؟» داریانی از بررسی پشتیبانی این سیستم نیز گلایه میکند: «قسمتی برای آموزش اپلیکیشن در این پیامرسان طراحی شده که یک کانال است پر از عکس و دیتا. واقعا چرا؟ حتی برای سیستم مهم آموزش در سطح کشور یک اپلیکیشن ایجاد نشده است.»
اصل مطلب این است که چرا پیادهسازی شاد از صفر تا صد انجام نشده است. پیامرسان تلگرام هم که شاد کپی شده، از آن است که یک پیامرسان برای ارسال دیتاست. این برنامهنویس میگوید: «من از بسیاری شنیدهام که کلاس در شاد شروع میشود و بعد از چند دقیقه همه شیفت میشوند در واتساَپ.»
چرا یک اپ اختصاصی ایرانی برای بچههای ایران نداشتهباشیم؟
«شاید گفته شود سیاست این است که این محیط صرفا پیامرسان باشد نه یک اپلیکیشن تخصصی کلاس مجازی.» داریانی با بیان این نکته سوال دیگری مطرح میکند: «آیا ما پیامرسان ایرانی نداریم؟ چرا از پلتفرمهای این پیامرسانها استفاده نمیشود؟ باید توجه داشته باشیم که این اَپ باید با همه گوشیها همخوانی داشته باشد و در شرایط سخت کاربردی باشد. اما وقتی وارد شاد میشویم، میبینیم که این پیامرسان تلگرامی است که یک سِروِر اختصاصی در آن ست شده و دیتاها جداسازی شده است.»
شاد باید اصلاح شود. هرچه سریعتر باید این اتفاق بیفتد. سال تحصیلی چند هفتهای است که شروع شده و اَپ اختصاصی جایگزین را میتوان در مدت سهماه پیادهسازی کرد.
این برنامهنویس تأکید میکند: «واقعا مهم است اصلاح پیامرسان شاد انجام شود. ما با شناختی که از وزیر ارتباطات داریم، میدانیم که این موضوعات برایش مهم است و قطعا به دنبال اصلاح این فرآیند خواهد بود. امیدوارم با اصلاح سیستم پیامرسان شاد شاهد ایجاد اپلیکیشن ایرانی و اختصاصی برای بچههای ایران باشیم.»