پنج خطای رفتاری که شما را به دام سرطان می اندازد
فوق تخصص سرطان و خون‌شناسی در گفتگو با شهروند
سرطان بیماری نام آشنای زندگی ماشینی و مدرن امروزی است که به علت رشد بیش از حد سلول به وجود می‌آید. این بیماری منفرد نیست و شامل بسیاری از بیماری‌ها می‌شود، به‌طوری که بیش از ۱۰۰ نوع متفاوت دارد.
ملیحه محمودخواه|بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه 50هزار ایرانی جان خود را بر اثر سرطان از دست می‌دهند و این درحالی است که پیش‌بینی می‌شود به دلیل افزایش امید به زندگی و سالمندشدن جمعیت و دورشدن از محیط پاک و بدون آلاینده‌های صنعتی، موارد بروز سرطان در دودهه آینده دو برابر شود.
آخرین آمارهای جهانی منتشرشده توسط سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد سرطان دومین علت مرگ‌ومیر جهانی است و مسئول مرگ‌ومیر 9.6میلیون نفر در سال 2018 است. در جهان حدود یکی از 6 مرگ رخ‌داده، ناشی از سرطان است.
شایع ترین سرطان ها
سرطان‌ها ریه، پستان، کولورکتال، پروستات، سرطان پوست (غیرملانوم) و معده از شایع‌ترین سرطان‌ها هستند و بیشترین مرگ‌ها بر اثر سرطان به دلیل سرطان‌های ریه (1،76میلیون مرگ)، کولورکتال (862هزار مرگ‌ومیر)، معده (783هزار مرگ)، کبد (782هزار مرگ‌ومیر) و پستان (627هزار مرگ‌ومیر) در دنیا رخ داده است. تقریبا 70درصد مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در کشورهای کم‌درآمد و متوسط سالانه ۱۱۲هزار نفر درکشور به انواع سرطان مبتلا می‌شوند و این بیماری تا 10سال آینده علت ۸۰درصد مرگ‌ومیرها در ایران خواهد بود.
حدود یک‌سوم مرگ‌ومیر ناشی از سرطان به علت 5 خطر عمده رفتاری و رژیم غذایی است. شاخص توده بدنی بالا، مصرف میوه و سبزی کم، فعالیت‌نداشتن فیزیکی، مصرف دخانیات و مصرف الکل عواملی هستند که امکان ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند.
دخانیات عامل اصلی سرطان
صفا نجفی، فوق تخصص سرطان و خون‌شناسی مصرف دخانیات را مهم‌ترین عامل خطر ابتلا به سرطان می‌داند و معتقد است که نزدیک به 22درصد مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان بر اثر مصرف دخانیات است.
این پزشک با اشاره به اینکه سرطان بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی دومین علت مرگ‌ومیر را درجهان شامل می‌شود، ادامه می‌دهد: «سرطان در ایران رو به افزایش است، به‌طوری که به ازای هر ۱۰هزار نفر درمردان ۱۷۷نفر و در زنان به ازای هر ۱۰۰هزار نفر، ۱۴۰نفر به این بیماری مبتلا هستند.»
40 درصد سرطان ها قابل پیشگیری هستند
شیوه زندگی نامناسب، فعالیت بدنی ناکافی، مصرف کم میوه‌ها و سبزیجات و افزایش مصرف سیگار، الکل و غذاهایی که حاوی چربی هستند، از عوامل اصلی بروز سرطان به شمار می‌رود.
به گفته او، ۴۰درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند و با تشخیص به موقع بیش از ۸۰درصد این بیماری‌ها درمان می‌شوند.
مرگ میلیون ها انسان بر اثر ابتلا به سرطان
بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد، درحال حاضر در دنیا هر‌سال ۲٫۸میلیون تن به خاطر ابتلا به سرطان‌های مختلف جان خود را از دست می‌دهند؛ این درحالی است که سرطان درصورت تشخیص اولیه سریع می‌تواند به آسانی درمان شود.
کارشناسان بر این باورند که برخی سرطان‌ها بین زنان و برخی دیگر در مردان شایع است و هشدار می‌دهند که درصورت تشخیص‌ندادن زودهنگام این سرطان‌ها علاوه بر درد و رنج ناشی از درمان، هزینه‌های سرسام‌آوری را متحمل خانواده فرد می‌کند.
او تأکید می‌کند: «بیماری سرطان از سه عامل مهم مرگ‌ومیر در کشور ما محسوب می‌شود و متخصصان معتقد هستند از میان صددرصد افراد جامعه، 18 تا 20درصد آنها به سرطان مبتلا خواهند شد و این آمار به دلایل مختلفی درکشور ما رو به افزایش است.»
آمار سرطان در ایران زیاد بالا نیست
فوق تخصص انکولوژی، هماتولوژی و عضو هیأت‌علمی دانشگاه معتقد است که برخی دیدگاه‌ها درخصوص شیوع سرطان به‌طورکلی اشتباه است. در نقاط مختلف دنیا شیوع سرطان با نقاط مختلف متفاوت است. سن متوسط مردم جامعه، نوع رژیم غذایی منطقه جغرافیایی در شیوع انواع سرطان‌ها تأثیرگذار است.
او توضیح می‌دهد که در آفریقای مرکزی مصرف گوشت قرمز پایین است، به همین دلیل سرطان روده بزرگ در این منطقه وجود ندارد اما در اسکاندیناوی که مصرف گوشت بالاست، این نوع سرطان نیز آمار بالایی دارد.
سرطان پروستات و پستان شایع ترین نوع سرطان
او به این نکته نیز اشاره می‌کند که آخرین گزارش مرکز ثبت سرطان کشور برای سال 94 است که در آن اعلام شده که این آمارها برای 18 استان کشور است و در واقع در برگیری برای همه استان‌های کشور را ندارد، به همین دلیل نمی‌توان گفت سرطان فلان مقام را در دنیا دارد؛
زیرا آمار کلی برای آن تهیه نشده است اما آنچه روشن و واضح است، این است که بعد از سرطان پوست بیشترین سرطان در آقایان پروستات و روده بزرگ و در خانم‌ها مربوط به پستان و روده بزرگ است.
نکته اینجاست که آمارهای سرطان در ایران نسبت به سایر جهان زیاد هم بالا نیست.
مطالعات نشان می‌دهد آمار سرطان پستان درکشور یک‌سوم آمار گزارش‌شده در اروپای شرقی و یک‌پنجم آمار ابتلا به این سرطان در آمریکای شمالی است؛ پس این جمله اشتباه است که سرطان در کشور شیوع بالا دارد.
عوامل شناخته شده سرطان را جدی بگیرید
عوامل موثر در ایجاد سرطان در دنیا را به دو گروه تقسیم می‌کنیم؛ عوامل شناخته‌شده و عوامل ناشناخته.
عوامل شناخته‌شده در سرطان در دنیا خیلی کمتر از عوامل ناشناخته است. بسیاری از صحبت‌هایی که در مورد سرطان گفته می‌شود، منشأ واقعی ندارند و باید به عوامل شناخته‌شده توجه داشت.
انواع سرطان بر اثر استعمال دخانیات
نجفی سیگار را به‌عنوان یک عامل کاملا شناخته‌شده برای ایجاد سرطان می‌داند و می‌گوید: «آدم‌های سیگاری نسبت به افرادی که سیگار نمی‌کشند آمار بیشتری برای ابتلا به سرطان‌های پوست، به‌خصوص نوع سنگفرشی در لب، سرطان مخاط دهان، سرطان‌های حلق و حنجره، سرطان‌های نای و برونش‌ها و سرطان ریه، مری، مثانه، مجاری ادراری تحتانی روده و معده بزرگ را دارند.
این متخصص معتقد است که درصد ابتلای این افراد نیز متفاوت است. امکان ابتلای افراد سیگاری به سرطان‌های دهان و حفره دهانی صد برابر کسانی است که سیگاری نیستند. اما در مورد سرطان روده بزرگ این آمار 5 تا 10 برابر است. اگر درکشور کاری کنیم که تعداد زیادی از مردم از مصرف دخانیات خودداری کنند، می‌توانیم آمار بالایی از سرطان‌ها را کاهش دهیم.
به اعتقاد او، ما عامل سرطان‌زایی مانند سیگار را رها کرده‌ایم و به مسائل کوچکی توجه می‌کنیم که هیچ منبعی برای سرطانی‌بودن آنها وجود ندارد.
الکل عامل اصلی سرطان
یکی از فاکتورهای سرطان‌زای دیگر الکل است که عاملی کاملا شناخته‌شده است. مصرف الکل سرطان حفره دهان، حلق و حنجره، مری، معده، پستان و روده بزرگ را به دنبال دارد. مصرف الکل باعث افزایش 50 تا 100 برابری تومور دهان می‌شود اما امکان ابتلا به سرطان پستان و روده بزرگ را 2 تا 3 برابر می‌کند.
امروزه نقش ژنتیک نیز در بسیاری از سرطان‌ها شناخته‌شده است. یکی از شناخته‌ترین عوامل ابتلا به سرطان پستان و سرطان روده بزرگ ژنتیک است.
نجفی به این نکته اشاره می‌کند که 40سال پیش، علت بسیاری از مرگ‌ها ناشناخته بود اما درحال حاضر به دلیل پیشرفت‌هایی که در وضع پزشکی ایجاد شده است، می‌دانیم که علت فوت‌ها چه بوده، به همین دلیل نقش وراثت بیشتر نمایان شده است.
به‌طور مثال وقتی در یک خانواده دو خواهر یا دونفر از اقوام به یک نوع سرطان مانند سرطان سینه مبتلا شده باشند، این خطر برای سایر اعضای خانواده نیز وجود دارد که آنها نیز در معرض خطر باشند و مظنون به این هستند که بقیه دختران خانواده نیز ژن سرطان پستان brca12 وجود داشته باشد
این یک‌سوی ماجراست، قسمت دیگر این است که درحال حاضر امکانات گسترده درکشور وجود دارد که می‌توان به وسیله آنها کارهای پیشگیرانه انجام داد، تا از ابتلای افراد مستعد به این نوع سرطان‌ها کم کرد.
عوامل اصلی ابتلا را به سرطان را حدف کنیم
این پزشک متخصص با اشاره به اینکه کافی است برخی از عوامل شناخته‌شده را کم کنیم، تا امکان ابتلا به سرطان درکشور کاهش پیدا کند، ادامه می‌دهد: «بسیاری از کارهای پیشگیرانه و ساده وجود دارد که کاملا شناخته‌شده است و به راحتی می‌توان آنها را انجام داد.
معاینه سالانه بانوان، قطع استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی، حداقل سه‌ساعت پیاده‌روی در هفته و کاهش وزن افراد چاق می‌تواند در کاهش آمار ابتلا به کرونا موثر باشد؛ زیرا به گفته این پزشک متخصص، افراد چاق 20 تا 50 برابر بیشتر از افراد لاغر امکان ابتلا به سرطان را دارند و با کاهش وزن می‌توان مانع از ابتلای سرطان‌هایی مانند سرطان رحم، پستان و روده بزرگ را گرفت.