نواهایی که در اربعین گُل کرد

معمولا زائران اربعین به دو بخش تقسیم می‌شوند. افرادی که تجربه حضور در این تجمع بزرگ را دارند و افرادی که برای نخستین‌بار در این آیین دینی شرکت می‌کنند. در میان کاروان‌ها و مسافران افرادی هستند که به آنها بلد راه می‌گویند. مسافرانی که برای چندمین‌بار حضور در این راهپیمایی بزرگ را تجربه می‌کنند. اگر چه در این پیاده‌روی هر کس به نحوی علاقه  و ارادت خود را به حضرت‌شان ‏می‌دهد، اما راه‌بلد‌ها معمولا به عنوان پرچمداران این رویداد معنوی و مبلّغان آن در شکل‌دهی شور و حزن این راهپیمایی نقش بسزایی دارند.

سوزی شاعرانه از یک فراق

در میان همه سوزها و سوگ‌های مرسوم، برخی از نواها و نوحه‌خوانی اربعین حال دیگری دارد. نواهای ماندگاری که فراموش‌شدنی نیستند و  هر سال به عنوان یک نماد و سمبل پیاده‌روی آن سال اصطلاحا گل می‌کنند. حتی امسال که ویروس کرونا عاشقان کربلا را چشم انتظار گذاشت و زائران ایرانی از حضور در  راهپیمایی اربعین محروم شده‌اند، برخی از مداحان با محور همین حسرت به  ابراز ارادت به سالار شهیدان پرداختند.

در این میان شعر و نوحه حسین پویانفر بیشتر از دیگر نوحه‌ها شنیده شده است: «من ایرانم و تو عراقی چه فراقی چه فراقی». این شعر با توجه به اینکه به مسأله دوری و هجران میان دلدادگان و امام شهیدان پرداخته با استقبال مردم و کاربران شبکه اجتماعی مواجه شده است. البته در سال‌های گذشته نیز  اشعار زیبا و لحن دلنشین برخی مداحان باعث شد تا ‏برخی ‌از نوحه‌ها در میان مردم بسیار پرطرفدارشود. «شهروند» در ادامه به معرفی برخی از این نوحه پرداخته است.

دل بی‌تاب اومده، چشم پر از آب اومده

دل بی‌تــاب اومــده/ چشــم پر از آب اومــده/ اومــده ماه عزا/ لشــکر ارباب اومده/ لشــکر مشکی‌پوشــان سینه‌زن‌‏های ارباب/ شب همه شب می‌خونند نوحــه برای اربــاب/ جان آقا سنه قربان آقا/ ســید العطشان آقا…. این نوحه یکی از شــعر‌های آیینی است که با صدای مجید بنی فاطمه منتشر شــده و در اوایل دهه نود، در اربعین حسینی در میان راهپیمایان زمزمه شد .فیلم اشک‌های رهبر معظم انقلاب با نوای «جان آقا سنه قربان آقا» در شبکه اجتماعی با استقبال بسیاری از کاربران روبه‌رو شده است.

کنار قدم‌های جابر، سوی نینوا رهسپاریم

در سال ۱۳۹۶ مرثیه «کنار قدم‌های جابر، سوی نینوا رهسپاریم» در سوگ و حزن سید و سالار شهیدان اباعبدالله‌الحسین‌(ع) با صدای میثم مطیعی با استقبال بسیاری از راهپیمایان اربعین روبه‌رو شد: «کنار قدم‌های جابر، سوی نینوا رهسپاریم/ ستون‌های این جاده را ما به شوق حرم می‌شماریم/ شبیه رباب و سکینه برای شما بیقراریم/ از این سختی و دوری راه به شوق تو باکی نداریم.» شاعر این نوحه که یکی از ماندگارترین نواهای عاشورایی است، محسن رضوانی است. در دو سال اخیر اغلب زائران این شعر را در مسیر پیاده‌روی زمزمه کرده‌اند.

جان آقا سنه قربان آقا/ ســید العطشان آقا…. این نوحه یکی از شــعر‌های آیینی است که با صدای مجید بنی فاطمه منتشر شــده و در اوایل دهه نود، در اربعین حسینی در میان راهپیمایان زمزمه شد. فیلم اشک‌های رهبر معظم انقلاب با نوای «جان آقا سنه قربان آقا» در شبکه اجتماعی با استقبال بسیاری از کاربران روبه‌رو شده است.

با مَدد شاه کَرم ان‌شاءالله اربعین میام سمتِ حرم

اگر در پیاده‌روی اربعین شرکت کرده باشید. قطعا این نوحه را هم زمزمه کرده‌اید: «قدم قدم با یه علم/ ان‌شاءالله اربعین میام سمت حرم / با مدد شاه کرم ان‌شاءالله اربعین میام سمت حرم.» شاعر و نوحه‌خوان اصلی این نوحه حسین سیب‌سرخی است، اما بسیاری از نوحه‌خوانان نیز آن را بازخوانی کرده‌اند.

چهل روزه که دارم می‌میرم برات

مرثیه‌خوانی محمود کریمی برای اربعین حسینی یکی از نوحه‌های شاخص اربعین سال 97 بود: «چهل روزه که دارم می‌میرم برات/ چهل روزه که هنوز تو گوشمه صدات». این مداح پرطرفدار پایتخت که در محرم  امسال با راه‌اندازی پویش حسینیه‌ سیّار، مسیر متفاوتی از دیگران مداحان در پیش گرفت. مرثیه‌های پرطرفدار دیگری را نیز خوانده است. کریمی که در روزهای تلخ و سخت کرونایی سنت و آیین اجرای خیابانی و نوحه‌سرایی در محله‌ها را پیش گرفت. او  در خیابان‌ها با یک میکروفن و وانت که روی سقفش باند و بلندگویی قرار داشت، برخی از این اشعار را بازخوانی کرد.

عشق یعنی به تو رسیدن

محمدحسین پویانفر از جمله مداحان پرطرفدار در میان دهه هفتاد و هشتادی‌هاست. اگر چه نوحه فراق او در روزهای اخیر با استقبال بسیاری از مردم مواجه شده اما در کارنامه‌اش آثار ماندگاری دیگری با محور اربعین دیده می شود. یکی از شاخص‌ترین‌ این مرثیه‌ها نوحه «عشق یعنی به تو رسیدن است» که در دو سال اخیر با استقبال بسیاری از زائران روبه‌رو شد. در روز‌های ابتدایی سال تحصیلی ۱۳۹۸ و مقارن با ایام اربعین حسینی، ویدیویی از همخوانی نوحه مشهور «عشق یعنی به تو رسیدن» در فضای مجازی منتشر شد. ویدیویی که در آن دانش‌آموزان مدرسه‌ای دخترانه نوحه مشهوری از محمدحسین پویانفر را به‌صورت به‌صورت گروهی می‌خوانند: «عشق یعنی به تو رسیدن / یعنی نفس کشیدن تو خاک سرزمینت/  عشق یعنی تموم سال و همیشه بیقرارم برای اربعینت».

باز هم شعر محتشم

«عمودچندی؟». «کربلا، کربلا، کربلا، اللهُمَ ارزُقنا»، بنی فاطمه مداح محبوب در میان هنرمندان.  «سلام آقا سلام تو راه کربلام» میردامادی و نواهایی از مداحان عباسی و هلالی و ارضی از دیگر نواهای ماندگار اربعین حسینی است. نواهایی که امسال با حسرت در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود. این روزها  کاربران فضای مجازی با داغ‌کردن هشتگ #زندگی_اربعینی دل‌نوشته‌ها و این اشعار و مرثیه‌ها  را به اشتراک گذاشتند.

یکی از کاربران با اشتراک مرثیه‌ای از پویانفر نوشته بود: «امسال همه از کاروان پیاده‌روی اربعین جا ماندیم. هنوز یادمان نرفته که سال‌های پیش این روزها هم‌قدم با دلدادگان مسیرت عمودهای نجف تا کربلا را می‌شمردیم. اما حالا بیقراری‌هایمان را در صفحات مجازی آرام می‌کنیم. تنها چیزی که دو سه روز مانده به اربعین حسینی دل‌های حسرت‌زده ما را تسکین می‌بخشد دل‌نوشته‌هایی است که به‌ناچار در فضای مجازی با یکدیگر به اشتراک می‌گذاریم. تا این روزها را به نحوی سپری کنیم. به تو از دور سلام و دعا می‌کنیم سال بعد این روزها قدم‌ها‌یمان به تربت کربلا متبرک شود.»