امید را در میان ویرانه‌های موصل دیدم

زنان و دختران ایزدی در طول سال‌هایی که مناطق مختلف عراق و سوریه تحت اشغال نیروهای داعش بود، رنج زیادی را متحمل شدند. بسیاری از آنها به عنوان برده توسط مردان داعش ربوده شدند و دور از شهرها و کشورهای خود و به اسارت در اردوگاه‌های داعش افتادند.در این میان، آزار جسمی، تجاوز جنسی و ازدواج اجباری که با داعشی‌ها صورت گرفت، آسیب شدید روحی به زنان و کودکان در این مناطق وارد کرد. بسیاری کشته و مجروح و عده‌ای موفق به فرار از دست نیروهای داعش شدند. لطفا در مورد فعالیت‌های کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در حمایت از این گروه‌ها (در یافتن و پیوستن به خانواده‌هایشان، حمایت روانی در راه ادغام مجدد در خانواده و غیره) و نیز ارایه برخی آمارها از تعداد زنان و دخترانی که در این زمینه‌ها حمایت می‌شوند، توضیح دهید.

 جامعه ایزدی مانند میلیون‌ها نفر در عراق در طی بحران اخیر عراق پیشینه‌ای چند ساله از جنگ و درگیری داشت. پیامدهای این سال‌ها هنوز در عراق امروزی احساس می‌شود. میلیون‌ها نفر از مردم  در سراسر عراق به مدت چندین دهه بهای گزافی را برای این خشونت‌ها پرداخته‌اند، چراکه که هزاران نفر کشته و زخمی و بسیاری دیگر ناپدید شده‌اند. درگیری‌ها، آشفتگی‌های داخلی و بی‌ثباتی امنیتی طولانی‌مدت به‌شدت دسترسی مردم عادی عراق به خدمات اساسی مانند آب سالم، بهداشت یا منبع درآمد را که به آنها اجازه زندگی باعزت می‌دهد، تحت تاثیر قرار داده است.

خشونت‌های اخیر نیز ویرانی‌های عظیمی را در خانه‌ها و زیرساخت‌ها ایجاد می‌کند و آوار به جا می‌گذارد و صدها هزار غیرنظامی آواره، بقایای انسانی در میان ساختمان‌های ویران‌شده رها شده‌اند؛ در حالی که مهمات منفجرنشده؛ خیابان‌ها،‌ خانه‌ها، مدارس و بیمارستان‌ها را پر کرده است.

درست مانند بسیاری از جوامع دیگر، جامعه ایزدی به‌طور خاص و ساکنان استان نینوا به طور عام، به طور قابل توجهی در طول سال‌های اخیر در سراسر عراق تحت تاثیر خشونت قرار گرفتند. در مناطق درگیری، از هر پنج نفر یک نفر پس از پایان درگیری مشکلات سلامت روان را تجربه می‌کند. در نتیجه، حمایت از سلامت روان افراد به اندازه ارایه هر کمک اساسی دیگری نجات‌بخش است، زیرا افرادی که در مناطق متاثر از ناآرامی زندگی می‌کنند، سه برابر بیشتر از جمعیت عمومی از شرایطی مانند افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (تروما) رنج می‌برند.

تعداد آوارگان داخلی در عراق از سال 1398 به‌طور مداوم در حال کاهش بوده است. بخشی از آن به دلیل بسته‌شدن بسیاری از کمپ‌های رسمی آوارگان داخلی است. اما در سال 1398 تخمین زده می‌شد که حدود ۵۵درصد آوارگان تنها از چهار منطقه به نینوا آمده باشند. اکنون، چهار سال پس از پایان جنگ، در مناطقی از استان نینوا که به‌شدت تحت‌تاثیر خشونت قرار گرفته‌اند، بسیاری از خانواده‌ها هنوز آواره هستند و به دلیل راکدبودن و راه‌نیفتادن بازسازی زیرساخت‌ها، تخریب خانه‌ها و ادامه آلودگی مناطق به مین و مهمات منفجرنشده دیگر قادر به بازگشت به مبدا نیستند.

بر همین اساس کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ یک برنامه سلامت روان و حمایت روانی اجتماعی (MHPSS) را برای قربانیان خشونت در نینوا در سال 1397 آغاز کرد. در سال1400 تیم سلامت روانی و حمایت روانی اجتماعی پروژه‌ای را در منطقه سنجار برای حمایت از جوامع محلی با ارایه خدمات باکیفیت سلامت روان و حمایت روانی اجتماعی برای جمعیت آسیب‌دیده، در هماهنگی با سایر سازمان‌ها آغاز کرد.

ما معتقدیم که رسانه‌ها نیز در روند بهبودی نقش دارند، زیرا زنان و دختران ایزدی از خشونت ناشی از گزارش‌های غیراخلاقی با تمرکز جنسی بیش از حدِ رسانه‌ای توسط نیروهای داعش علیه زنان ایزدی رنج برده‌اند و همچنان این وضعیت ادامه دارد. اصطلاحاتی که رسانه‌ها برای اشاره به قربانیان استفاده می‌کنند، شدت صدمات وارده به آنها را نشان نمی‌دهد و این واقعیت را نادیده می‌گیرد که اعمالی که علیه آنها انجام می‌شود، بسیار فراتر از خشونت جنسی است.

 آیا کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در مورد تعداد پناهندگان و پناهجویان عراقی که مجبور به ترک خانه خود شده‌اند آمار دقیقی دارد؟ آنان چه حمایت‌هایی دریافت کرده‌اند؟

باید تاکید کنیم علاوه بر سال‌ها خشونت در عراق که مردم را مجبور به ترک عراق کرده است، از دیگر پیامدهای اصلی خشونت‌های اخیر، آوارگی داخلی است و نیز هجوم پناهجویان سوری که از سال ۲۰۱۶ از شمال سوریه برای پناه‌آوردن به عراق فرار کرده‌اند. در اوج خشونت‌ها، 250هزار سوری به شمال عراق گریختند و لایه دیگری از چالش‌ها را برای رسیدگی به این نیازهای جدید و عظیم افزودند، علاوه بر کمک‌هایی که نیاز فوری بسیاری از مردم محلی است، جمعیتی که به‌تازگی آواره شده و در مضیقه قرار گرفته است نیز به فوریت‌های بشردوستانه افزوده شد.

تعداد آوارگان داخلی در عراق از سال 1398 مداوم در حال کاهش بوده است. بخشی از آن به دلیل بسته‌شدن بسیاری از کمپ‌های رسمی آوارگان داخلی است. اما در سال 1398 تخمین زده می‌شد که حدود ۵۵درصد آوارگان تنها از چهار منطقه به نینوا آمده باشند. اکنون، چهار سال پس از پایان جنگ، در مناطقی از استان نینوا که به‌شدت تحت‌تاثیر خشونت قرار گرفته‌اند، بسیاری از خانواده‌ها هنوز آواره هستند و به دلیل راکدبودن و راه‌نیفتادن بازسازی زیرساخت‌ها، تخریب خانه‌ها و ادامه آلودگی مناطق به مین و مهمات منفجرنشده دیگر قادر به بازگشت به مبدا نیستند. کسانی که برگشته‌اند در تلاش برای بازسازی زندگی خود دچار چالش‌های عظیم هستند: آسیب به زیرساخت‌های ضروری بر دسترسی آنها به آب آشامیدنی، برق، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش برای کودکان‌شان تاثیر گذاشته است که با شرایط اقتصادی شکننده آنها ترکیب شده‌اند. آنها اغلب فاقد مسکن مناسب هستند و فرصت‌های معیشتی و امنیتی که شرط لازم و ضروری برای بازگشت ایمن و پایدار است برای ایشان فراهم نیست.

با توجه به سفر اخیر خود به موصل، لطفا در تشریح شرایط این منطقه، به‌طور مختصر از وضعیت انسانی و نیازهای حفاظتی اصلی مردم عراق برایمان توضیح دهید؟ وضعیت فعلی موصل و عراق درخصوص زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی و ارایه خدمات حفاظتی و معیشتی به مردم چهار سال پس از پایان جنگ چگونه است؟

شخصا از شدت ویرانی در جاهایی مانند شهر موصل قدیم و مناطق اطراف موصل بغض گلویم را گرفت. با گذشت چهار سال از پایان نبردهای موصل، بخش اعظم شهر به صورت خرابه باقی مانده است. پس از چهار سال از پایان خشونت‌ها، صحنه‌های ویرانی در شهر قدیم موصل و دیگر مناطق در سراسر موصل و استان نینوا فراتر از تصور است. شهر قدیمی موصل در کرانه باختری رودخانه دجله که زمانی به عنوان جواهر موصل شناخته می‌شد، به تلی از آوار تبدیل شده است.

دیدن اثرات وقایع خشونت‌آمیز اخیر دشوار است و برای کسانی که مجبور به بازگشت هستند، زندگی‌کردن با آنها بسیار دشوارتر. شدت ویرانی، بازگشت هزاران خانواده به موصل قدیم را غیرممکن کرده است. برای آنهایی که مانده‌اند، زندگی روزمره یک مبارزه است و بالقوه خطرناک، زیرا مین و مهمات منفجرنشده بخش‌هایی از شهر را آلوده کرده است. هزاران نفر به دلیل حجم زیاد خسارات وارده به مناطق مبدا به همراه وضعیت ضعیف اقتصادی هنوز نمی‌توانند به خانه بازگردند. درصد اندکی از جمعیت اصلی این مناطق که بازگشته‌اند با چالش‌های روزانه برای بازسازی و دسترسی به خدمات و نیازهای اولیه مواجه هستند. زمانی که آنجا بودم، کودکانی را دیدم که با وجود علایم هشداردهنده مهمات منفجرنشده احتمالی، در آوار بازی می‌کردند مانند یاسین هشت ساله که در حین بازی در آواری که پیشتر مسجد محله بود، با او آشنا شدم. درست مثل او، همه فرزندان خانواده‌هایی که به شهر قدیمی موصل بازگشته بودند، باید برای زمین‌های بازی و محیط سرگرمی کودکان در اطراف خانه‌های ویران‌شده و آوارهای خطرناک چاره‌ای موقت بیابند.

اما در میان این همه ویرانی، نشانه‌های امیدوارکننده‌ای از ظاهر عادی زندگی هم به چشم می‌خورد. بسیاری از مردم راهی برای برداشتن آوارها و بازسازی خانه‌ها پیدا کردند. البته خانه آنطور که باید باشد برای همیشه از دست رفته، اما دیدن اینکه برخی تصمیم گرفته‌اند رو به جلو حرکت کنند و به فردای روشن‌تری امیدوار باشند، خوشحال‌کننده بود. بیشترخانه‌های بازسازی‌شده بسیار ابتدایی هستند و گاهی اوقات برای سکونت انسان مناسب نیستند. در حالی که مردم در حال انجام بازسازی با حداقل منابع بودند، سقف‌های نشتی و دیوارهای ترک‌خورده بسیاری را می‌شد دید.

رسانه‌ها نیز در روند بهبودی آسیب‌دیدگان از جنگ و درگیری نقش مهمی دارند، زنان و دختران ایزدی از خشونت ناشی از گزارش‌های غیراخلاقی با تمرکز جنسی بیش از حدِ رسانه‌ای از تعرضات نیروهای داعش علیه زنان ایزدی رنج برده‌اند و همچنان این وضعیت ادامه دارد. اصطلاحاتی که رسانه‌ها برای اشاره به قربانیان استفاده می‌کنند، شدت صدمات وارده به آنها را نشان نمی‌دهد و این واقعیت را نادیده می‌گیرد که اعمالی که علیه آنها انجام‌شده بسیار فراتر از خشونت جنسی است.

با این همه، تاب‌آوری جمعیت فراتر از تحسین است. غانم کودک هشت ساله‌ای است که در این منطقه دیدم. او در سال 1396 پس از اصابت موشک به خانه‌شان در غرب موصل، پای خود را از دست داد. ما او را در مرکز توانبخشی فیزیکی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در موصل ملاقات کردیم که با استفاده از پای مصنوعی خود توپ بازی می‌کرد. برای غانم کوچک، پای مصنوعی مساوی با ازسرگیری دوران کودکی بود. او به ما گفت: «می‌توانم بدوم، توپ بازی کنم و دوباره به فروشگاه بروم. من با دوستانم به بازار رفتیم و آنقدر تند راه می‌رفتم که رد مرا گم کردند.»

در نینوا و موصل دیگر ارایه حمایت فوری کافی نیست، زیرا جمعیت به دلیل ناتوانی در دسترسی به خدمات ضروری نیازمند راه‌حل‌های ریشه‌ای است. تلاش‌ها برای بازسازی به منظور حمایت بیشتر از مردم موصل باید افزایش یابد تا این مردم بتوانند به طور کامل بهبود یافته و زندگی خود را بازسازی کنند. بازسازی بیشتر باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر می‌شود. بنابراین کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ بر همکاری با ذی‌نفعان محلی برای ارایه راه‌حل‌های پایدار تمرکز دارد، چراکه ارایه امداد فوری دیگر امکان‌پذیر نیست، زیرا نیازهای جمعیت در ارتباط نزدیک با زیرساخت‌های تخریب‌شده و آسیب‌دیده و نیز دسترسی محدود به خدمات ضروری است.

برای مثال، کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، مطالعه‌ای جامع در مورد خدمات آب موصل انجام داد که نقشه‌های حیاتی خدمات زیرساختی آب‌کشی، شرایط آب در سراسر موصل را ترسیم کرد. توصیه‌هایی بر اساس این نتایج ارایه شد؛ نقشه راهی را ترسیم کرده‌ایم که سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب، ظرفیت‌سازی، بهبودهای عملیاتی، توسعه پایدار و اصلاحات نهادی را برای ۱۰ سال آینده  پیش‌بینی می‌کند.

  در مورد خدمات روانی و اجتماعی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در عراق توضیح دهید. این حمایت‌ها چگونه و بر اساس چه ارزیابی‌هایی انجام می‌شود؟ به طور کلی، در مورد اهمیت حمایت روانی برای افراد آسیب‌دیده از جنگ در خصوص بازیابی زندگی‌شان بگویید.

 در مناطق درگیری از هر پنج نفر یک نفر پس از پایان درگیری دچار مشکلات روانی می‌شود. بنابراین حمایت از سلامت روان افراد در درگیری‌ها و سایر موقعیت‌های خشونت‌آمیز می‌تواند در مواقع درگیری نجات‌بخش باشد، درست به اندازه‌ای که بخیه‌زدن یک زخم در حال خونریزی یا دسترسی به آب سالم اهمیت دارد.

افرادی که در مناطق متاثر از درگیری زندگی می‌کنند، سه برابر بیشتر از جمعیت عمومی از شرایطی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌برند. برای افرادی که تحت‌تاثیر خشونت قرار گرفته‌اند و با آن زندگی می‌کنند، دریافت کمک‌های مناسب به منظور بهبودیافتن از زخم‌های ناشی از درگیری که کمتر قابل مشاهده هستند، اهمیت حیاتی دارد. این امر همچنین بر بازسازی جوامع و بافت اجتماعی به طور کل تاثیر خواهد گذاشت.

در خاورمیانه به طور کلی و به عنوان مثال عراق، نیازهای گسترده بهداشت روانی افراد آسیب‌دیده توسط گروه‌های فوریت‌های بشردوستانه به طور کامل برآورده نشده و این حمایت ناکامل همچنین باعث افزایش انگ، طرد و تبعیض می‌شود.

 تغییر اقلیم یکی از دغدغه‌های اصلی جهان امروز است. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در چه زمینه‌هایی با کشورهای مختلف همکاری می‌کند تا به کاهش اثرات مخرب تغییرات آب‌وهوایی کمک کند؟ همان طور که مطلع هستید، جمعیت هلال‌احمر چندین سال است که در حال اجرای طرح ملی اهدای آب (نذر آب) در استان‌های متاثر از بحران خشکسالی به مردم آسیب‌دیده از این بحران زیست‌محیطی است. آیا کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ رویکرد و برنامه خاصی در این زمینه در منطقه NAME دارد؟

 در خاورمیانه، منطقه‌ای که در سال‌های اخیر درگیر ناآرامی‌ها شده است، همه کشورهای متاثر از ناآرامی‌ها به‌صورت نابرابری تحت‌‌تاثیر تغییرات آب‌وهوایی قرار گرفته‌اند. مانند بسیاری از مناطق تحت‌تاثیر درگیری در سراسر جهان، تغییرات آب‌وهوایی و تخریب محیط‌زیست به دلیل پیامدهای ناآرامی‌ها تشدید می‌شود و یکی از بارزترین پیامدها در مناطقی که به‌شدت تحت‌تاثیر ناآرامی‌های منطقه قرار گرفته‌اند، کاهش دسترسی به آب و کیفیت آن، آلودگی آب‌های زیرزمینی، تخریب زمین‌های کشاورزی و بنابراین تاثیر مخرب بر امنیت غذایی و معیشت است. از ۲۰ کشوری که در برابر تغییرات آب‌وهوایی آسیب‌پذیرترین هستند، ۱۲ کشور از جمله عراق درگیری مسلحانه را تاب می‌آورند یا تاب آورده‌اند.

کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، مطالعه‌ای جامع در مورد خدمات آب موصل انجام داد که نقشه‌های حیاتی خدمات زیرساختی آب‌کشی، شرایط آب در سراسر موصل را ترسیم کرد. توصیه‌هایی بر اساس این نتایج ارایه شد؛ نقشه راهی را ترسیم کرده‌ایم که سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب، ظرفیت‌سازی، بهبودهای عملیاتی، توسعه پایدار و اصلاحات نهادی را برای ۱۰ سال آینده  پیش‌بینی می‌کند.

در عراق، مردم به صراحت گفتند که عوامل محیطی و آب‌وهوا زندگی‌شان را با تهدید برای دسترسی آنها به آب و غذا، امنیت اقتصادی و تاثیر بر حس کرامت‌شان مواجه و تلاش برای رفع نیازهای خانواده را سخت‌تر کرده است. بر اساس گزارشی که کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در این مورد سرپرستی کرده، مردم عراق کمتر در مورد تغییرات اقلیمی چیزی شنیده بودند و آگاهی محدودی از وضعیت فعلی و خطرات آینده داشتند. با این حال، آنها به راحتی تغییرات محیطی خود را توصیف کردند، از غیرقابل‌اعتمادشدن وضعیت آب‌وهوا صحبت کردند که ماهیت غیرقابل پیش‌بینی خشکسالی و سیل را متبادر می‌کند و همه اینها به طور چشمگیری سلامت و امنیت فیزیکی و اقتصادی آنها را محدود کرده است.

ما خواستار حمایت بیشتر برای کمک به مردم برای مقابله و سازگاری با تغییرات اقلیمی در شرایط سخت و حساس هستیم. با وجود آسیب‌پذیری آشکار آنها در برابر خطرات آب‌وهوایی، مردمی که ناآرامی‌ها را تحمل می‌کنند، بیشترین غفلت درخصوص اقتصاد و اقدامات در مورد آب‌وهوا را تجربه می‌کنند که به دلیل خطرات و ریسک مرتبط با تامین مالی و برنامه‌ریزی در این مناطق است. علاوه بر این، اقدامات اقلیمی باید با حمایت قوی از انطباق اقلیمی همراه باشد. انطباق برای اقدام موثر درخصوص آب‌وهوا بسیار مهم است، اما بودجه کمی برای آن در نظر گرفته می‌شود و در بسیاری از مکان‌هایی که کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ کار می‌کند، از اولویت کمتری برخوردار است.