از رسوایی جنسی تا جایزه‌ای برای نسل‌کشی!
در طول تاریخچه نوبل بوده‌اند کسانی که دست رد به جایزه نوبل ادبیات زدند، از جمله ژان پل سارتر
در تاریخ نوبل چهره‌هایی که این جایزه را رد کرده باشند، بسیار اندک‌اند. در واقع در طول برگزاری این جایزه فقط دو نفر بوده‌اند که دست رد به نوبل زدند؛ یکی بوريس پاسترناك و ديگري ژان پل ساتر.
شهروند آنلاین: سال 2018، سال آبروریزی جایزه نوبل بود. فضای مسموم جنسی در این جایزه کار را به افشاگری‌های مختلف رساند و در نهایت آکادمی نوبل از اعطای جایزه در این سال عذرخواهی کرد! ماجرا به عکاس فرانسوی 72 ساله به نام ژان کلود آرنو برمی‌گشت. همسر این عکاس، یکی از اعضای سابق آکادمی نوبل بود که گفته می‌شد در اعطای جایزه نفوذ داشت. حتا عده‌ای در همان زمان، پای شرط‌بندی و زد و بندها به وسیله این چهره را وسط کشیدند و از رفتن آبروی نوبل گفتند. به همین دلیل هم 7 نفر از اعضای آکادمی نوبل استعفا دادند. ماجرا یک رسوایی تمام‌عیار بود. چون 18 زن با پیوستن به کمپین Metoo (من_هم)، از آزار جنسی این عکاس پرده برداشتند. گفته می‌شد دختر ولیعهد سوئد (شاهزاده ویکتوریا) هم حتا از آزارهای جنسی آرنو در امان نبوده. در هر حال که آرنو به خاطر آزار جنسی زنان مختلف در فاصله سال‌های 1996 تا 2017 به دو سال زندان محکوم شد و نوبل، جایزه سال 2018 را اعلام نکرد. در عوض سال بعد، جایزه سال‌های 2018 و 2019 را هم‌زمان اعلام کرد که البته این موضوع نیز خود جنجالی دیگر به پا کرد؛ به خاطر اعطای جایزه به پیتر هانتکه، حامی نسل‌کشی در جنگ بوسنی! با این حال اعضای آکادمی نوبل کوتاه نیامدند و با وجود انتقادات فراوان، جایزه را به پتیر هانتکه دادند. همین موضوعات، در کنار اعطای جایزه به برخی چهره‌هایی که باز هم اعطای جایزه نوبل به آن‌ها با انتقاد همراه بوده، باعث شد برخی زمزمه‌ها درباره رد کردن جایزه به گوش برسد. هنوز البته در تاریخ نوبل چهره‌هایی که این جایزه را رد کرده باشند، بسیار اندک‌اند. در واقع در طول برگزاری این جایزه فقط دو نفر بوده‌اند که دست رد به نوبل زدند؛ یکی بوريس پاسترناك و ديگري ژان پل ساتر.
پاسترناك، خالق رمان قدرتمند و معروفِ «دكتر ژيواگو» در سال 1958 به عنوان برنده نوبل ادبيات اعلام شد اما به دليل فشارهاي حكومت كمونيستي شوروي و ممانعت استالين از سفر اين نويسنده به استكهلم، از دریافت جايزه بازماند. البته پاسترناك تنها نمونه چنين ظلمي نبود بلكه در طول حكومت مخوف استالين، بسياري از نويسندگان و شاعران تحت آزار و شكنجه حكومت كمونستي قرار گرفتند كه از جمله آن‌ها مي‌توان به اوسيپ ماندلشتام، آيزاك بابل و… اشاره كرد. اما نفر دومي كه به عنوان برنده نوبل شناخته شد اما جايزه را دريافت نكرد، نويسنده، متفكر و فيلسوف بزرگ فرانسوي، ژان پل سارتر بود.
سارتر در سال 1964 شايسته دريافت نوبل شناخته شد اما جايزه را به دليل عدم اعتقاد به جوايز رسمي رد كرد. او چنين دليل آورد كه دوست ندارد با دريافت جايزه نوبل، در منازعه‌ي بين قدرت‌هاي شرق و غرب، جانب غرب را بگيرد و طرفدار سياست‌هاي آنان باشد. سارتر در تبيين اين تفكر گفته بود: «اگر نویسنده‌ای هر امتیاز یا جایزه‌ای را بپذیرد، آزادی خود را محدود می‌کند. نویسنده نباید هرگز اجازه دهد که به یک مقام رسمی تبدیل شود.» او گفته بود دوست ندارد زیر نوشته‌هایش بنویسند: «ژان پل سارتر، برنده جایزه‌ي نوبل». البته اشاره داشت: «متاسفم که با رد اين جایزه نمی‌توانم مبلغ آن را به کمیته مبارزه با تبعیض نژادی بدهم. اگر در زمان مبارزات الجزایر این جایزه را به من داده بودند، می‌پذیرفتم چرا که در همان مسیری بود که هدفم را بر آن استوار كرده بودم.» سارتر همچنين در سال 1945 جایزه‌ي «لژیون دونورِ» فرانسه را نیز رد كرده بود.
پی‌نوشت:
تصویر، مربوط است به دادگاه ژان کلود آرنو، عکاس فرانسوی و همسر یکی از اعضای آکادمی نوبل که اتهام آزار جنسی به دو سال حبس محکوم شد.