به هم پیوستگی معنویت و کار و تلاش

نوشتاری از حجت الاسلام و المسلمین فجری

مسئله معنویت و نگاه معنوی، پیام اصلی ادیان الهی و مدعای تمام مکاتب است. به همان میزان که این حقیقت بی‌بدیل، اصیل و واقعی است، در تیررس غفلت، انحراف، خیال و توهم نیز قرار دارد و به همین خاطر شایسته توجه، پرداختن و شکوفاساختن است تا هم چشم انسان به واقعیت گشوده شود و هم گم‌راهه‌های آن در برابر دیدگان انسان قرارگیرد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین فجری، معاون فرهنگی، آموزشی و پژوهشی حوزه نمایندگی‌ولی فقیه در سلسله نوشتاری به این مساله پرداخته است.

در معنویت تراز، نه تنها تقابل حقیقی میان امور مادی و امور معنوی نیست بلکه پرداختن به هر دو مایه رشد و یکپارچگی انسان است. اسلام نه رهبانیت و کناره گیری از دنیا را می پسندد و نه پرداختن به امور دنیا و دور شدن از معنویت و دینداری را؛ بلکه معنویتی را می پسندد که در متن زندگی جریان و تداوم داشته باشد. به همین علت قرآن کریم در آیات متعددی انسان را به کار و تلاش به عنوان عامل مهمی در رشد معنوی و تربیتی و سلامت فکری و معیشتی انسان، تشویق و ترغیب می کند.

خداوند متعال در سوره جمعه می فرماید:

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا نُودِيَ لِلصَّلاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُون (جمعه: 9)

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! هنگامى كه براى نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوى ذكر خدا بشتابيد و خريد و فروش را رها كنيد كه اين براى شما بهتر است اگر مى‏دانستيد.

بر پایه این آیه هنگام ذکر و یاد و نام خدا کار و تلاش را رها کنید و به سوى نماز -كه مهمترين ياد خدا است- بشتابید. سپس در آیه بعد می خوانیم: فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّه (جمعه: 10)

هنگامى كه نماز پايان گيرد شما آزاديد در زمين پراكنده شويد و از فضل الهى طلب كنيد

در فرهنگ قرآن کریم یکی از مصادیق روشن فضل الهی، کسب و کار و به دست آوردن مال حلال است و دنیا گوشه از فضل الهی است.

نکته قابل توجه در این دو آیه -که برخی مفسران به آن اشاره کرده اند- آن است که زمان تعطيلى كسب و كار و تجارت به خاطر عبادت، نبايد زياد و طولانی باشد چنانکه در آيه اول، فرمان ترك داد و ستد صادر شده و در آيه بعد بلافاصله پس از انجام عبادت، آن منع برطرف می شود و نمازگزاران را به پراکنده شدن و کسب فضل الهی تشویق می کند..

رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره پیوند محکم معنویت و کار و کوشش می فرماید: الْعِبَادَةُ سَبْعُونَ‏ جُزْءاً أَفْضَلُهَا جُزْءاً طَلَبُ الْحَلَالِ؛[1] عبادت، هفتاد بخش است. برترينِ آنها، كسب [درآمد] حلال است.[2]

در تاریخ نقل شده است روزى رسول اكرم صلی الله علیه و آله با یاران خود نشسته بود، جوان توانا و نیرومندی را دیدند که اول صبح به کار و کوشش مشغول شده است. کسانی که در محضر پیامبر صلی الله علیه و آله بودند، سخن به کنایه گشودند و گفتند: این جوان اگر توان خود را در راه خدا به کار می انداخت، سزاوار ستایش بود! رسول خدا صلی الله علیه و آله در پاسخ آنان فرمود: این سخن را نگویید. اگر این جوان برای معاش و زندگی خود کار می کند که در زندگی محتاج دیگران نباشد و از مردم بی نیاز شود، با این عمل در راه خدا قدم برمی دارد. همچنین، اگر کار می کند تا زندگی والدین ضعیف یا کودکان ناتوان را تأمین کند و از مردم بی نیازشان گرداند، باز هم به راه خدا می رود. ولی اگر کار می کند تا با درآمد خود بر تهی دستان مباهات کند و بر ثروت و دارایی خود بیفزاید، او به راه شیطان رفته و از صراط حق منحرف شده است.

بنابر این در اسلام عبادت و معنویت با کار و تلاش به هم پیوسته اند و کسانی که در حال توانایی تنها به عبادت و کسب معنویت روی می آوردند و یا معنویت را به بهانه کسب روزی رها می کنند، مورد تأیید اسلام نیستند و مسیری جدای سیره پیشوایان دین علیهم السلام در پیش گرفته اند.

معنویت

ممکن است به این مطالب نیز علاقه‌مند باشید
ارسال دیدگاه

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

از اینکه دیدگاه خود رو با ما در میان گذاشتید، خرسندیم.