محاصره و سقوط قسطنطنیه، نقطه آغاز رنسانس

شهروند آنلاین| در تاریخ از سقوط قسطنطنیه (کنستانتینوپل – استانبول) با عنوان نقطه آغاز رنسانس در اروپا یاد شده است چه آن که با اضمحلال امپراتوری روم شرقی بسیاری از دانشمندان این سرزمین راهی اروپا شده و عصر نوزایی علمی، هنری و مذهبی را کلید زدند.

اما امپراتوری بیزانس چه بود و چگونه شکل گرفت؟ در اوایل قرن پنجم میلادی امپراتوری روم عاقبت مقابل مشکلات داخلی زانو زده و به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد. در این انشعاب بخش شرقی شبه جزیره بالکان، آسیای صغیر، خاور نزدیک و مصر را شامل شده و بخش غربی نیز از ایتالیا، اسپانیا، فرانسه، بریتانیا و آفریقای شمالی تشکیل می‌شد.

نقطه آغاز تقسیم این امپراتوری بزرگ را باید در تصمیم والنتینیان یکم امپراتور وقت روم جستجو کرد که در سال 365 میلادی تصمیم گرفت اداره بخش شرقی را به شکل خودمختار به برادر کوچکتر خود فلاویوس ژولیوس والنس واگذار کند. بر اساس توافق انجام شده در هر دو بخش غربی و شرقی آیین مسیحیت رومی (کلیسای کاتولیک) برقرار بوده و شخص امپراتور به عنوان رئیس مذهب و کلیسا نیز شناخته می‌شد.

این اقدام والنتینیان را امروز شاید بتوان تمهیدی برای اداره سرزمین پهناور روم در نظر گرفت چه آن که به سبب وسعت زیاد سرزمین‌های تحت سیطره امپراتوری، امکان اعمال قدرت حکومت مرکزی در همه نواحی میسر نبود و به همین دلیل همواره از گوشه و کنار طاغیانی سر برافراشته و برای اتباع روم ایجاد مزاحمت می‌کردند.

تصمیم والنتینیان یکم برای بهبود اداره امپراتوری اما در نهایت افتراقی همیشگی بین مرزهای شرقی و غربی روم را رقم زد و مقدمه‌ای برای تشکیل امپراتوری بیزانس یا «روم شرقی» شد. امپراتوری بیزانس که نقطه آغاز آن را در تاریخ سال 395 میلادی ذکر کرده‌اند به مدت بیش از هزار سال دوام آورد.

وقتی در سال 476 میلادی روم غربی عملاً دچار اضمحلال و انحلال شد، از عمر روم شرقی تنها 81 سال می‌گذشت و کسی را گمان نبود که این امپراتوری انشعابی، 1058 سال یعنی تا 1453 میلادی دوام آورد. اما چنین شد و امپراتوری بیزانس به پایتختی قسطنطنیه تاریخ خود را نوشت و حتی با تغییر مذهب و تشکیل کلیسای ارتدکس شرقی باقی مانده شباهت خود با امپراتوری روم را نیز از حافظه تاریخ پاک کرد.