چرا دوز چهارم، مهم‌تر از دوزهای اصلی است؟
عضو کمیته علمی مقابله با کرونا در گفت‌وگو با شهروندآنلاین: خطر بیخ گوش ماست در خواب خرگوشی نرویم
راضیه زرگری- خبر خوب این روزها آمار نزولی ابتلا و مرگ‌ومیر کروناست؛ کشته‌های کرونا هنوز به صفر نرسیده، ولی تک‌رقمی است و آمار ابتلا هم به‌صورت تقریبی روزانه 300-200 نفر بیشتر نیست. اینها یعنی کرونا در ایران کنترل شده است. خبر بد هم اما این می‌تواند باشد که رعایت پروتکل‌های بهداشتی در شهرهای مختلف که رنگ بیشترشان آبی است، بسیار کاهش پیدا کرده و همین ساده‌انگاری یک اشتباه محض است.
خطر کرونا کم ولی جدی است
احتمال اوج‌گیری دوباره ویروس وجود دارد و هنوز خطر کرونا کاملا از سر مردم دنیا و نه فقط ایران نگذشته است. میرعمادی عضو کمیته علمی مقابله با کرونا در گفت‌وگو با «شهروند» درباره ساده‌انگاری کرونا در ایران و اینکه مردم تصور می‌کنند ویروس کرونا به پایان رسیده است، می‌گوید: «این تصورات به خواب خرگوشی شبیه است. باید از این خواب بیدار شویم. کرونا هنوز هست و خطرش هم کم ولی جدی است. نباید فکر کنیم وضعیت پایدار فعلی همیشگی خواهد بود. همانطور که در کشور چین تقریبا کرونا دیگر وجود نداشت، اما ناگهانی ویروس اوج گرفت و برخی از مناطق این کشور هنوز به‌صورت جدی درگیر است، مثلا شانگهای قرنطینه‌اش تمام نشده.»
شیوع دوباره دلتا در فلسطین و سرزمین‌های اشغالی
این عضو ستاد مقابله با کرونا به اوج‌گرفتن دلتا در فلسطین و سرزمین‌های اشغالی اشاره می‌کند و می‌گوید: «خطر هنوز زیر گوش‌مان است و الان نباید در خواب خرگوشی برویم. ما متوجه هستیم که مردم خسته از کرونا هستند و کم‌شدن آمار کرونا آنها را خوشحال کرده و شاید دیگر خودشان را به رعایت الزامات بهداشتی موظف نمی‌دانند. اما باید توجه داشته باشند که شرایط فعلی بهترین فرصت برای تکمیل واکسیناسیون است. توصیه دیگر ما این است که گروه‌های پرخطر مانند سالمندان، افراد یا بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف‌می‌کنند، لازم است دوز چهارم واکسن کرونا را تزریق‌کنند.»
تحقیقات نشان می‌دهد که چهارمین دوز واکسن کووید می‌تواند دفاع ایمنی بدن را فراتر از حداکثری که پس از دوز سوم به دست می‌آید، افزایش دهد. پروفسور سائول فاوست که این کارآزمایی را رهبری می‌کند، می‌گوید: «دوز چهارم واکسن‌های کووید-۱۹ می‌تواند باعث تقویت قابل‌توجه ایمنی بدن شود؛ هم از لحاظ آنتی‌بادی و هم ایمنی سلولی.»
میرعمادی معتقد است وقتی احتمال اوج‌گیری کرونا در نقاط مختلف دنیا وجود دارد و اتفاق می‌افتد، پس در ایران هم این احتمال وجود دارد. به علاوه وقتی همه دنیا واکسینه‌نشده باشند و ارتباطات انسانی بین مرزها برقرار باشد، این احتمال دور از ذهن نیست. او درباره ضرورت تکمیل واکسیناسیون نیز تاکید می‌کند: «تحقیقات نشان می‌دهد زمانی که به‌طور متوسط ۶ ماه از واکسن سوم بگذرد، سیستم ایمنی بدن پایین‌می‌آید و به همین دلیل تاکید شده است افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، حتما دوز چهارم را تزریق‌کنند.» میرعمادی می‌گوید: «برای اینکه بخواهیم بگوییم پاندمی را پشت‌سر گذاشته‌ایم، هنوز زود است و مهم‌ترین نکته در شرایط فعلی تکمیل واکسیناسیون و غافل‌نشدن از ماسک و شست‌وشوی مرتب دست است.»
واکسیناسیون به ۵ تا ۱۱ ساله‌ها رسیده
واکسیناسیون کودکان ۵ تا ۱۱ساله هم در ایران به تصویب ستاد کشوری مقابله با کرونا رسیده؛ حمیدرضا جماعتی، دبیر کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا در حاشیه آخرین جلسه این ستاد تاکید کرد: «۵ تا ۱۱ ساله‌ها حتما واکسیناسیون را انجام دهند، زیرا کودکان می‌توانند عامل انتقال بیماری باشند، بنابراین چنانچه واکسیناسیون را انجام ندهند، با بروز سویه‌های جدید بازهم می‌توانند باعث انتقال و چرخش بیماری و بروز موج‌های جدید و تشدید بیماری در کشور شوند. به‌علاوه افرادی که دوز سوم را هنوز تزریق نکرده‌اند نیز حتما مراجعه و روند واکسیناسیون را تکمیل کنند، زیرا با توجه به شرایط، ممکن است در آینده‌ای نزدیک، با فرارسیدن فصول سرد پاییز و زمستان، با سویه‌ها و پیک‌های جدید روبه‌رو شویم.»
در حال حاضر در تمام نقاط جغرافیایی دنیا به جز چند منطقه در آفریقا و آمریکا کرونا فروکش کرده است. در کشور ما هم موارد بیماری به میزان زیادی کاهش پیدا کرده و در مرحله کنترل بیماری کووید-۱۹ قرار داریم. رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی معتقد است: «در شرایط فعلی که واکسیناسیون علیه کرونا در کشور انجام‌شده و پیک ششم اُمیکرون را پشت‌سر گذاشته‌ایم، اما با این حال نمی‌توان گفت که کرونا تمام شده و پاندمی پایان یافته است.» ناجی می‌گوید: «پاندمی در هیچ کجا به پایان نرسیده و روزانه می‌بینیم که چقدر در سراسر دنیا موارد عفونت وجود دارد و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا هم در دنیا بالاست. بنابراین پاندمی از نظر جهانی تمام نشده، اما می‌توان گفت که بسیاری از کشورها به مرحله کنترل پاندمی رسیده‌اند و دیگر انتقال جامعه‌ای و خوشه‌ای آنچنانی نداریم. در کشور ما هم زمانی می‌توانیم از پایان پاندمی صحبت کنیم که بیماری اندمیک شود. به این معنا که بیماری به میزان کم منتقل می‌شود، مانند آنفلوآنزا. به‌تدریج درباره کرونا هم داریم به این سمت می‌رویم، اما هنوز نمی‌توان به‌صورت قطعی در این‌باره اظهارنظر کرد.»
آنتی‌بادی دوز چهام بیشتر از آنتی‌بادی دوز سوم واکسن است
نتایج واکسیناسیون دیده شده و دیگر شکی روی اثربخشی واکسن‌ها وجود ندارد؛ در شرایط فعلی نقش رسانه‌ها و وزارت بهداشت برای تمرکز بر تکمیل واکسیناسیون اهمیت زیادی دارد تا مردم نسبت به تکمیل واکسیناسیون‌شان تشویق شوند. مطالعات جدید نشان می‌دهد تزریق چهارم کووید می‌تواند ایمنی بالاتری نسبت به تقویت‌کننده‌های اولیه ایجاد کند. به گزارش گاردین محققان بریتانیا دریافتند که آنتی‌بادی‌ها پس از تزریق چهارم بعد از فاصله بیش از 6 ماه، بالاتر از آنتی‌بادی‌های سوم بوده است.
تحقیقات نشان می‌دهد که چهارمین دوز واکسن کووید می‌تواند دفاع ایمنی بدن را فراتر از حداکثری که پس از دوز سوم به دست می‌آید، افزایش دهد. پروفسور سائول فاوست که این کارآزمایی را رهبری می‌کند، می‌گوید: «دوز چهارم واکسن‌های کووید-۱۹ می‌تواند باعث تقویت قابل‌توجه ایمنی بدن شود؛ هم از لحاظ آنتی‌بادی و هم ایمنی سلولی.»
مشکل اصلی این است که ویروس کرونا در آلوده‌کردن مجدد مردم ماهرتر شده. در حال حاضر، کسانی که در آمریکا و آفریقای جنوبی با اولین نوع اُمیکرون آلوده‌شده‌اند، عفونت دوم را با نسخه‌های جدیدتر گزارش کرده‌اند.
بحث تزریق دوز چهارم واکسن در ایران هم برای سنین بالا و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، توصیه جدی شده تا مردم از موقعیت مناسب فعلی استفاده و واکسیناسیون‌شان را تکمیل کنند. در حال حاضر در کشور ما با توجه به آمار، به ۶۹درصد جامعه دو دوز واکسن کرونا و دوز سوم واکسن هم به ۳۳درصد جمعیت تزریق شده است. این در حالی است که سطح تزریق دوز سوم در کشور حتما باید به بالای ۷۰درصد برسد تا اگر زمانی واریانت جدی از کرونا ایجاد شد، باز هم بتوانیم مانند موج ششم، کووید-۱۹ را از نظر میزان بیماری شدید، مرگ‌ومیر و بستری‌شدن کنترل کنیم. ناجی با اشاره به گردش پایین ویروس در کشور به واکسن‌نزده‌ها توصیه می‌کند هرچه سریع‌تر برای تزریق واکسن اقدام کنند. «شرایط فعلی بهترین موقعیت است که هم افرادی که دوز اول و دوم را تزریق نکرده‌اند، آن را تزریق کنند و هم افرادی که دوز دوم را تزریق کرده‌اند، دوز سوم را تکمیل کنند.»
هر چند وقت یک‌بار ممکن است به کرونا مبتلا شویم؟
گسترش اُمیکرون به دانشمندان پاسخ ناراحت‌کننده‌ای داده: «ممکن است مکررا یا گاهی اوقات، در عرض چند ماه دوباره کرونا سراغ‌تان بیاید. به گزارش نیویورک‌تایمز تحقیقات در یکی از ایالت‌های آمریکا نشان داده تصور اینکه ابتلا به کرونا یا واکسیناسیون می‌تواند افراد را از درگیری دوباره با ویروس مصون کند، با گسترش اُمیکرون نقض شده است. در اوایل بیماری کرونا کارشناسان فکر می‌کردند که مصونیت واکسیناسیون یا ابتلای قبلی مانع از بروز عفونت مجدد می‌شود، اما اُمیکرون معادلات را تغییر داده است. اُمیکرون که انگار هیچ نشانه‌ای از ناپدیدشدن نشان نداده، متشکل از ترکیباتی است که در طفره‌رفتن از دفاع بدن ماهر هستند و ممکن است آینده کووید-19 دنیا طوری باشد که مردم به‌طور متوسط دو یا شاید سه بار در سال در معرض ابتلا قرار بگیرند و این موضوع دانشمندان را می‌ترساند.»
بر اساس این گزارش، مشکل اصلی این است که ویروس کرونا در آلوده‌کردن مجدد مردم ماهرتر شده. در حال حاضر، کسانی که در آمریکا و آفریقای جنوبی با اولین نوع اُمیکرون آلوده‌شده‌اند، عفونت دوم را با نسخه‌های جدیدتر گزارش کرده‌اند. محققان در مصاحبه‌های خود گفتند که این افراد ممکن است به عفونت سوم یا چهارم هم در سال‌جاری میلادی مبتلا شوند. عده‌ای اندک هم ممکن است علایم طولانی‌مدت را تجربه کنند، وضعیتی که به نام کووید طولانی شناخته‌می‌شود.
اُمیکرون و نوادگانش تکامل‌یافته‌تر می‌شوند
جولیت پولیام، اپیدمیولوژیست در دانشگاه استلنبوش در آفریقای‌جنوبی می‌گوید: «به نظر من احتمالا این یک الگوی بلندمدت خواهد بود. ویروس به تکامل خود ادامه خواهد داد و احتمالا افراد زیادی در طول زندگی خود عفونت‌های مجدد بسیاری را دریافت خواهند کرد.»
با این حال، این گزارش تاکید می‌کند تعیین کمیت تعداد دفعات ابتلای مجدد افراد دشوار است، تا حدی به این دلیل که بسیاری از عفونت‌ها اکنون گزارش نمی‌شوند. دکتر پولیام و همکارانش داده‌های کافی را در آفریقای‌جنوبی جمع‌آوری‌کرده‌اند که می‌گویند این میزان با اُمیکرون بیشتر از نمونه‌های قبلی است.
کریستین اندرسن، ویروس‌شناس در موسسه تحقیقاتی اسکریپس در سن‌دیگو می‌گوید: «اُمیکرون و نوادگانش تکامل‌یافته‌تر می‌شوند که همین باعث می‌شود حتی کسانی که چندین بار واکسینه شده‌اند، در برابر عفونت آسیب‌پذیر شوند. اگر آن را به روشی که اکنون مدیریت می‌کنیم، مدیریت‌کنیم، اکثر مردم حداقل سالی چند بار به آن مبتلامی‌شوند. اگر این احتمال درست نباشد، شگفت‌زده خواهیم شد.»
جهش‌های جدید ویروس کرونا، با این حال، سودمندی اساسی واکسن‌های کووید را تغییر نداده. اکثر افرادی که سه یا حتی فقط دو دوز واکسن دریافت کرده‌اند، در صورت مثبت‌بودن تست کرونا، آنقدر بیمار نمی‌شوند که نیاز به مراقبت‌های پزشکی داشته باشند.