داس مرگ بر سر تهران؟! / حال ساختمان‌ها اصلا خوب نیست
در این گزارش «شهروند» به این پرسش پاسخ می‌دهد؛ چقدر احتمال تکرار «متروپل» در تهران وجود دارد؟
«متروپل» داغی که تا ابد بر دل ایران می‌ماند، زنگ‌خطر ساختمان‌های ناایمن را به صدا درآورده. زنگ‌خطری که امید است مثمرثمر باشد تا دوباره ایران داغدار نشود. دوسال پیش انفجار ساختمان «سینامهرشمیران» شهروندان را شوکه کرد. انفجاری که مطالبه‌گری‌هایی به راه انداخت و همه از ایمن‌شدن ساختمان‌ها گفتند. مطالبه‌ای که تنها چند هفته دوام آورد و دوباره فروکش کرد. مطالبه‌ای که بعد از آتش‌سوزی ساختمان تاریخی میدان «حسن‌آباد» هم با شکل و شمایلی دیگر به راه افتاد. قبل‌تر از آن هم «پلاسکو» تن به آتش زد تا از حوادثی بگوید که بیخ گوش تهران لانه کرده‌اند. اما گویی نه زور «سینامهرشمیران» به این مسأله رسید، نه آتش‌گرفتن «پلاسکو» افاقه کرد. این‌بار «متروپل» فاجعه‌ای را رقم زده تا صحبت از 129 ساختمان با وضعیت هشدار به میان بیاید. ساختمان‌هایی که یا اداری‌اند یا تجاری و صنعتی. البته در میانه این لیست ساختمان‌های آموزشی و بهداشتی هم به چشم می‌خورد. هرچند تاییدنشدن این لیست از سوی آتش‌نشانی چیزی از اهمیت این هشدار نمی‌کاهد.
لیلا مهداد-شهروندآنلاین؛ «متروپل» داغی که تا ابد بر دل ایران می‌ماند، زنگ‌خطر ساختمان‌های ناایمن را به صدا درآورده. زنگ‌خطری که امید است مثمرثمر باشد تا دوباره ایران داغدار نشود. دوسال پیش انفجار ساختمان «سینامهرشمیران» شهروندان را شوکه کرد. انفجاری که مطالبه‌گری‌هایی به راه انداخت و همه از ایمن‌شدن ساختمان‌ها گفتند. مطالبه‌ای که تنها چند هفته دوام آورد و دوباره فروکش کرد. مطالبه‌ای که بعد از آتش‌سوزی ساختمان تاریخی میدان «حسن‌آباد» هم با شکل و شمایلی دیگر به راه افتاد. قبل‌تر از آن هم «پلاسکو» تن به آتش زد تا از حوادثی بگوید که بیخ گوش تهران لانه کرده‌اند.
اما گویی نه زور «سینامهرشمیران» به این مسأله رسید، نه آتش‌گرفتن «پلاسکو» افاقه کرد. این‌بار «متروپل» فاجعه‌ای را رقم زده تا صحبت از 129 ساختمان با وضعیت هشدار به میان بیاید. ساختمان‌هایی که یا اداری‌اند یا تجاری و صنعتی. البته در میانه این لیست ساختمان‌های آموزشی و بهداشتی هم به چشم می‌خورد. هرچند تاییدنشدن این لیست از سوی آتش‌نشانی چیزی از اهمیت این هشدار نمی‌کاهد.
پایتخت ایران و 33هزار ساختمان ناایمن!
بیست‌ودومیلیون و 500هزار واحد مسکونی ناایمن به روایت آمارهای سال 1395. واحدهایی که اگر کاربری‌های دولتی، تجاری و عمومی به آنها اضافه شود این عدد را به 28میلیون واحد مسکونی می‌رساند. این در حالی است که به گفته «علی بیت‌اللهی»، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی 50درصد بیمارستان‌های تهران فرسوده و قدیمی‌اند.
به گفته رئیس سابق سازمان نظام مهندسی کشور در یک‌دهه گذشته شهرداری مجوز ساخت 127برج روی گسل را داده است. در همین بازه زمانی مجوز ساخت 125 برج بر معابر کمتر از 10 متر هم داده شده است. به گفته احمد خرم بخش قابل توجهی از ساختمان‌ها در کشور «کلنگی»اند. اگرچه بخشی دیگر برخلاف تازه‌ساز بودن، دوام و قوام و استحکام چندانی ندارند.
آمارهایی که سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران از آن گفته هم قابل تامل است؛ بیش از 400 ساختمان درمانی ناایمن. دی سال گذشته بود که معاون حفاظت و پیشگیری از حریق سازمان آتش‌نشانی تهران از 150 ساختمان ناایمن گفت. «کامران عبدولی» از 930 مدرسه ناایمن در تهران هم خبر داده است. این در حالی است که براساس آمار منتشرشده تهران 33هزار ساختمان ناایمن به خود می‌بیند.
نگاه درآمدزایی در ساخت‌وسازها در دهه‌های گذشته متداول شده است. این نگاه در شهرداری‌ها و مدیریت‌های شهری‌مان حاکم شده به نحوی که در اصل ساخت و سودآوری در مقابل کیفیت قرار گرفته است.
سازه‌هایی که در غیاب مجری ذی‌صلاح قَد می‌کشند
«متروپل» نمادی است از نظامات تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در حوزه شهرسازی و معماری و همین‌طور نظامات مهندسی کشور. به باور رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای پنجم تهران طی دهه‌های گذشته مجموعه‌ای از بناهایی شبیه به «متروپل» و بدتر ساخته شده است. ساختمان‌هایی که مقررات ملی ساختمان درخصوص آنها رعایت نشده است. به عبارتی دیگر نگاه مهندسی در فرآیند اجرای آنها کاملا اجرایی نشده است. تعدادی از این ساختمان‌ها هم در مرحله بهره‌برداری و نگهداری شاهد مشکلات جدی بودند که منجر به حوادثی مانند «پلاسکو» شده‌اند.
«محمد سالاری» معتقد است ساخت‌وسازها اغلب بدون مجری ذی‌صلاح صورت می‌گیرند. سالاری به «شهروندآنلاین» می‌گوید: «مسأله «متروپل» نبود کنترل کیفیت ساختمان بوده. درواقع در این سازه نظامات مهندسی و مباحث مقررات ساختمان رعایت نشده بود.»
به گفته او مسأله «پلاسکو» اما متفاوت بوده. «در پلاسکو مشکل در بهره‌برداری و نگهداری ذی‌نفعان بوده است.» «سالاری» اشاره‌ای به شورای چهارم و پنجم دارد و تفاهمنامه‌ای که با شهرداری امضا شده. «در این دو دوره شهرداری ملزم به این شده در ساخت همه ساختمان‌ها مجری ذی‌صلاح حضور داشته باشد. متاسفانه در دهه‌های گذشته سازنده ذی‌صلاح در ساخت‌وسازها حضور نداشته است.»
ساخت و سودآوری در مقابل کیفیت
ابرشهر تهران، سال‌هاست شاهد ساخت‌وساز سازه‌هایی بزرگ‌مقیاس است. ساختمان‌هایی که اغلب عمومی‌اند و میزان تردد شهروندان در آنها زیاد است. ساختمان‌هایی که به گفته «سالاری» یا در اجرای مقررات ملی ساختمان یا اجرای نظامات شهرسازی و معماری کوتاهی کرده‌اند. «بخشی از این ساختمان‌ها هم در مرحله نگهداری و بهره‌برداری شاهد کوتاهی‌هایی بودند. ساختمان‌هایی که هرکدام می‌توانند «پلاسکو» یا «سینااطهر» شوند.»
به اعتقاد «سالاری» ریشه این دست ساخت‌وسازها برمی‌گردد به نگاه درآمدزایی. نگاهی که در شهرداری‌ها و سایر سازمان‌های دولتی وجود دارد و حتی در میان سازنده‌ها هم دیده می‌شود. درواقع در این موضوع منافع مشترکی وجود دارد که سعی در رسیدن به درآمد بیشتر است. «این درآمدزایی به هر قیمت و شیوه‌ای همان شهرفروشی است.»
به گفته رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای پنجم تهران نگاه درآمدزایی در ساخت‌وسازها در دهه‌های گذشته متداول شده است. «این نگاه در شهرداری‌ها و مدیریت‌های شهری‌مان حاکم شده به نحوی که در اصل ساخت و سودآوری در مقابل کیفیت قرار گرفته است.»
«سالاری» معتقد است تداوم این رویه باعث شده افرادی با ساخت‌وسازهای بی‌ضابطه به درآمدهای آنچنانی برسند. «درآمدهایی که به آنها اقتدار می‌دهند و به مرور وارد پروژه‌های بزرگ می‌شوند. پروژه‌هایی که نه به نفع شهر هستند، نه شهروندان.»
صدور 5هزار و 802 مورد پروانه ساختمانی طی سال 1400. 5هزار و 303 مورد در پهنه مسکونی و 355 مورد در پهنه مختلط تجاری، اداری و مسکونی بوده‌اند، هرچند 138 مورد هم در پهنه کار و فعالیت صادر شده‌اند.
مبحث 22مقررات ملی ساخت‌وساز؛ قانونی ناقص و حداقلی
صدور 5هزار و 802 مورد پروانه ساختمانی طی سال1400. 5هزار و 303 مورد در پهنه مسکونی و 355 مورد در پهنه مختلط تجاری، اداری و مسکونی بوده‌اند، هرچند 138 مورد هم در پهنه کار و فعالیت صادر شده‌اند. به گفته رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای پنجم تهران در دهه‌های اخیر در زمینه ارتقای کیفیت ساخت‌وساز شاهد تحول جدی بودیم.
«سالاری» بر این باور است در تهران با دو نوع ساختمان روبه‌رو هستیم؛ ساختمان‌های در حال ساخت و ساختمان‌هایی که قبلا ساخته شده‌اند. «در ساختمان‌های در حال ساخت مقررات ایمنی به شکل حداکثری اعمال می‌شود. مقررات ملی ساخت‌وساز هم رعایت می‌شود. در مقررات ایمنی اگر شهرداری نقش سازمان آتش‌نشانی را سلب نکند.»
به گفته «سالاری» اخیرا بخشنامه‌ای ارایه شده که طبق آن آتش‌نشانی از صدور پروانه حذف شده است. «ساختمان‌های ساخته‌شده در مرحله نگهداری رها هستند. درواقع مبحث 22 مقررات ملی که مربوط به بهره‌برداری می‌شود، قانونی ناقص و حداقلی است.»
به باور «سالاری» مشکل اساسی‌تر به ساختمان‌هایی برمی‌گردد که قبلا ساخته شده‌اند. ساختمان‌هایی که اغلب عمومی‌اند و در مرکز شهر قرار دارند که وضعیت‌شان هم اصلا خوب نیست. «32هزار ساختمان ناایمن شناسایی شده‌اند. هزار ساختمان ضریب خطر بالایی دارند که قرار بود در شورای پنجم نام‌شان افشا شود، اما متاسفانه برخی نهادها مانع شدند.»
بافت فرسوده، نگرانی تهران
«متروپل» دوباره ایمن‌سازی ساختمان‌ها را گوشزد کرد. ایمن‌سازی زیر لَوای رعایت ضوابط و مقررات و نظارت‌های به‌موقع و اجرای صحیح آنها. رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای ششم تهران معتقد است باید ساختمان‌هایی بسازیم با تاب‌آوری بالا تا امیدوار شویم می‌توانند حافظ جان شهروندان باشند. «متروپل نشان داد بی‌دقتی در این زمینه نتیجه‌ای جز ساختمان‌های نامقاوم ندارد.»
«مهدی عباسی» به «شهروند» می‌گوید: «مسأله‌ای مانند آواربرداری و نجات انسان‌ها کاری دشوار است.» «عباسی» ادامه می‌دهد: «در محدوده‌ای به وسعت یک شهر به‌خصوص ابرشهری مانند تهران ضرورت بر نظارت ساخت‌وسازهای فنی امری اجتناب‌ناپذیر است.»
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر معتقد است یکی از نگرانی‌ها برای تهران بافت فرسوده و ساختمان‌هایی باقدمت بالاست. «این مسأله به‌عنوان اولویت در شورا مطرح است. سیاست‌گذاری‌ها هم بر همین مسأله تاکید دارند تا با سرعت بیشتری بافت‌های فرسوده نوسازی شوند.»
در عرصه ساختمان‌های در دست احداث هم رویکرد بر ساختن سازه‌هایی است که در آینده طولانی مقاوم باشند. ساختمان‌هایی مقاوم، هم به لحاظ ایمنی و هم اینکه حافظ سرمایه‌های اقتصادی کشور باشند. به گفته «عباسی» برنامه مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در سنوات گذشته جدی گرفته شده‌اند و در حال حاضر تلاش بر کیفیت‌بخشی است.
تجهیزات و آمادگی لازم را داریم. تجهیزاتی که به گفته او ارتقا دادن‌شان یکی از برنامه‌های آتش‌نشانی است. «یکی از برنامه‌ها، ارتقای تجهیزات و به کارگیری تکنولوژی به‌روز دنیاست.» به گفته سرپرست سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران، ترافیک معضل تهران برای امدادرسانی است.
پرخطرها معرفی می‌شوند
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای ششم زلزله را مسأله نگران‌کننده تهران می‌داند. «امدادرسانی به زلزله‌زدگان تهران فرآیندی سخت و پیچیده خواهد بود.»
«عباسی» معتقد است 129ساختمان نام برده شده جزو پرخطرها هستند و عموما خطراتی از جنس حریق آنها را تهدید می‌کند. مسأله‌ای که نیاز به همکاری شهرداری، قوه‌قضائیه، نیروی انتظامی، بازرسان وزارت کار و همچنین همراهی مالکان ساختمان‌ها دارد تا ایمن شوند.
به گفته «عباسی» ایمن‌سازی جزو اولویت شهرداری است و در این زمینه قوانین کافی هم وجود دارد. «در جلسات شورا قرار شده در یک هفته لیست 129ساختمان به‌‌روزرسانی شود. این ساختمان‌ها براساس اولویت مراجعه مردم و اهمیت بنا دسته‌بندی شده و اسامی‌شان منتشر خواهد شد.»
ترافیک، معضل تهران در امدادرسانی
خرابه «متروپل» نتیجه آوارشدن ساختمانی 11 طبقه است. امدادگران، آتش‌نشانان و … از گوشه و کنار ایران خودشان را به آبادان رساندند. «بسته به گستردگی حادثه گروه‌های مختلف امدادرسانی در این حوادث حاضر می‌شوند.» سرپرست سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران، حادثه بم را مثال می‌زند. «در زلزله بم از همه دنیا برای کمک آمده بودند که کار جمع شد.» به باور «قدرت‌الله محمدی» مدت زمان آواربرداری و … بستگی به گستردگی حادثه دارد.
به واقع اگر «متروپل»ی دیگر در تهران اتفاق بیفتد باید منتظر چه باشیم؟ «محمدی» به «شهروندآنلاین» می‌گوید تجهیزات و آمادگی لازم را داریم. تجهیزاتی که به گفته او ارتقا دادن‌شان یکی از برنامه‌های آتش‌نشانی است. «یکی از برنامه‌ها، ارتقای تجهیزات و به‌کارگیری تکنولوژی به‌روز دنیاست.» به گفته سرپرست سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران، ترافیک معضل تهران برای امدادرسانی است.
بخشی از تجهیزات را نمی‌شود به آبادان انتقال داد. بخشی از تجهیزات دو سه روز باید در راه باشند برای رسیدن به آبادان. قطعا سرعت‌العمل در تهران بیشتر خواهد بود. نیاز است هر ساله بودجه‌ای اختصاص بیابد تا براساس نیازهای روز دنیا تجهیزات ارتقا بیابند. ما نیاز داریم در زمینه تجهیزات به کشورهایی که در این زمینه حرفی برای گفتن دارند، نزدیک شویم.
تجهیزاتی برای ساختمان‌های 50-40 طبقه
«متروپل» آوار شد. 9 روز از آن ساعت شوم می‌گذرد و هنوز آواربرداری به پرده آخر نرسیده است. سرپرست سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران معتقد است قطعا سرعت چنین عملیاتی در تهران بیشتر خواهد بود. «محمدی» در ادامه به «شهروندآنلاین» می‌گوید: «بخشی از تجهیزات را نمی‌شود به آبادان انتقال داد. بخشی از تجهیزات دو سه روز باید در راه باشند برای رسیدن به آبادان. قطعا سرعت‌العمل در تهران بیشتر خواهد بود.»
به باور سرپرست سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران تجهیزات در تهران وجود دارند و در آبادان آتش‌نشانی مهمان است. «ما روزانه صدها حریق را اطفا می‌کنیم که کسی خبردار نمی‌شود. شهروندان تنها از حوادث برجسته باخبر می‌شوند.»
آتش‌نشانی 5هزار نیرو به خود می‌بیند. به باور «محمدی» ارتقای تجهیزات برنامه‌ای بلندمدت است و نیازمند اینکه هرساله بودجه‌ای به آن اختصاص داده شود. «نیاز است هر ساله بودجه‌ای اختصاص بیابد تا براساس نیازهای روز دنیا تجهیزات ارتقا بیابند. ما نیاز داریم در زمینه تجهیزات به کشورهایی که در این زمینه حرفی برای گفتن دارند، نزدیک شویم.»
سرپرست سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی تهران می‌گوید براساس ساختمان‌های تهران خودمان را تجهیز می‌کنیم. «تجهیزاتی تهیه می‌شوند که متناسب با خیابان‌های تهران باشند. ما آمادگی عملیات برای ساختمان‌های 50-40 طبقه را داریم.»
//انتهای پیام