منهم؛ جنبشی برای کاهش پیشنهادات بیشرمانه بیماران جنسی یا تابوشکنی
متخصصین درخصوص حواشی یک جنبش به «شهروندآنلاین» پاسخ میدهند؛
# me too جنبشی وارداتی که سعی دارد مانعی باشد بر خشونت علیه زنان. این جنبش حالا زنان را تحت تاثیر قرار داده تا دست به خودافشایی در شبکه های اجتماعی بزنند.
لیلا مهداد- شهروندآنلاین؛ افشاگری که در وهله نخست اندوه و ناامنی اجتماعی را برای فرد به دنبال خواهد داشت. اگرچه در ادامه کمک میکند فرد بیشتر در مورد اتفاقی که برای او افتاده، سخن بگوید. ادامه این افشاگریها بیشک احتمال پیگیری قانونی را هم قوت میبخشد. افشاگری که امید است در ادامه از میان سلبریتیها و چهرههای شناختهشده به میان عامه شهروندان رسوخ کند. اگرچه به اعتقاد صاحبنظران حوزههای جامعهشناختی و روانشناسی در ادامه شاهد افشاگری در میان شهروندان هم خواهیم بود. در ادامه پای صحبت برخی از جامعهشناسان، روانشناسان و وکلا نشستهایم تا از تاثیر مثبت این تابوشکنی بگویند.
افشاگری عیله «کیوان.ا» آغاز # me too ایرانی
# me too به سال 2017 برمیگردد. ماجرا از توییتر «الیسا میلانو» هنرپیشه آمریکا شروع شد که از زنان دعوت کرد از تجربه آزار جنسی که دیدهاند، بنویسند. جنبشی که مردان بانفوذ و قدرت به دلیل اتهاماتی که به آنها وارد شد، شغلشان را از دست دادند و رسوا شدند. قبل از آن هم در سال 2004 «تارانو بورک» یک زن سیاهپوست کمپینی با همین نام راه انداخته بود.
جنبش «میتو ایران» از افشاگری یک دستیار کارگردان در اینستاگرام شروع شد. اگرچه قبل از آن هم افشاگریها علیه «آیدین. ا» نقاش مشهور سروصدا به پا کرده بود. شاید شروع ماجرا را بتوان به افشاگری عیله «کیوان.ا» مربوط دانست. زمانی که دهها دختر فارغالتحصیل دانشگاه تهران در توییتر دست به افشاگری زدند. تعداد روایات تجاوز به حدی زیاد شد که پلیس به ماجرا ورود کرد، «کیوان.ا» دستگیر شد.
جنبش # me too در ایران به حیاتش ادامه داد. جنبشی که هرازگاهی، روایتهایی جستهوگریخته از آزار و تعرض در فضای هنر، روزنامهنگاری و … را منتشر میکرد. اگرچه افشاگری یکی از دستیاران کارگردانها منجر به انتشار بیانیهای در زمینه اعتراض به خشونت علیه زنان شد. بیانیهای با 800 امضا که پنج زن را در قامت هیأتی برای رسیدگی به آزار و خشونت جنسی در سینما به خود میدید.
قانون، سختگیرتر از جرایم دیگر
جرایم جنسی و منافی عفت؛ جرایمی که منجر به دخول میشوند یا در دسته روابط نامشروعاند. دسته اول شامل زنا و لوات میشوند که در شرع مشخصات دقیقی برای آن تعیین شده که براساس آن مجازات معینی دارند. مجازاتی که بیهیچ کم و کاستی اجرایی میشوند. به گفته یکی از وکلای پایه یک دادگستری زنا و لوات جزو جرایم شرعیاند. در این جرایم قاضی باید شرایط را اثبات و حکم اسلام را اجرا کند. به باور «سلمان رئوفیپور» جرمی به نام تجاوز وجود ندارد. «در این مورد بیشتر بحث زنا به عنف مطرح میشود که معمول است.»
«رئوفیپور» در توضیح بیشتر به «شهروند» میگوید: «در زنا به عنف فرد مقابل ارادهای ندارد. اراده فرد به واسطه بیهوشی، مستی، خواب و … سلب میشود. گاهی اوقات هم اراده فرد به واسطه تهدید و… سلب میشود.» به گفته این وکیل مجازات این جرایم اعدام است.» در اثبات ادله جرم، اقرار و شهادت را داریم. درواقع فرد مجرم باید چهار بار اقرار به جرمش کند. در مورد شهادت هم چهار مرد بالغ باید شهادت بدهند. «قانون در این زمینه در قیاس با جرایم دیگر سختگیرتر است.»
شهادت و اقرار؛ تقریبا نشدنی
«مستندات، نظریه کارشناسی و تحقیقات محلی هم میتوانند کمککننده باشند.» به گفته «رئوفیپور» شهادت و اقرار مراحلی هستند تقریبا نشدنی. چون اغلب مجرمها اقرار به چنین جرمی نمیکنند. حضور چهار شاهد مرد هم در چنین جرایمی تقریبا منتفی است. در برخی موارد شهادت سه مرد یا یک زن که شاهد این ماجرا باشد جزو مستندات به حساب میآید. فیلم دوربین، صدایی که دیگران شنیده باشند و گزارش ظابطین هم جزو مستنداتی است که میتواند روی حکم نهایی تاثیر بگذارد. «نظر کارشناس بیشتر به تاییدیه پزشکیقانونی برمیگردد. مانند آثاری که روی بدن فرد باقی مانده یا آثار متجاوز که روی بدن فرد باقی میماند.»
و اما مجازات رابطه نامشروع؛ یک تا 99 ضربه شلاق تعزیری. به گفته رئوفیپور دست قاضی در این جرم بازتر است. این جرم یک عمل مجرمانه است و جزو جرایم منافی عفت محسوب میشود. «اقرار، شهادت، قسامه، شهادت تعدادی که موضوع را شنیده باشند و همینطور علم قاضی در اثبات جرم دخیلاند.»
ضعف قانون؛ عدم جرمانگاری آزار جنسی، آزار کلامی و…
افشاگری و دادن لیست معترضان در سینما چند وقتی است حاشیهساز شده و در این میان از چهرههای شناختهشدهای نام برده شده است. به باور «رئوفیپور» در این جنبش بحث قانونی در نظر گرفته نشده است. «البته این جنبش مستثنا نیست و در اغلب جنبشهایی از این دست بحث قانونی در نظر گرفته نمیشود.»
به نظر میرسد راه منطقی قبل از راه افتادن چنین جنبشهایی شکایت این افراد از فرد موردنظر باشد. «تعدادی از این افراد که یک فرد خاص را مورد اشاره قرار میدهند، میتوانند نسبت به او اعلام شکایت کنند. علم قاضی، ادله و مدارک موجود هم میتواند کمک کند به محکومشدن فرد خاطی.»
به گفته «رئوفیپور» صحبتهای انجامشده، وجود فیلم و .. میتواند ادله مستندی باشند برای محکومشدن فرد خاطی. «ضعف اصلی قانون این است که صرفا رابطه نامشروع را در نظر گرفته است. متاسفانه برای آزار جنسی، آزار کلامی و… جرمانگاری نشده است. درواقع قانون باید نگاهی وسیعتر به اقداماتی داشته باشد که احتمال دارد قابل اثبات نباشند، بنابراین قانونگذار باید دست پیش بگیرد تا زنانی که چنین آزارهایی میبینند به حق و حقوقشان برسند.»
به باور این وکیل دادگستری نسبت دادن یک جرم به یک فرد، جرم محسوب میشود. «اگر جرمی اتفاق افتاده باشد باید در دادگاه صالحه پیگیری شود. عدم پیگیری قانونی شاید زمینه را برای اتهامزنی فراهم آورد که خود این هم جرم محسوب میشود.»
جنبشی برای کاهش پیشنهادات بیشرمانه بیماران جنسی
جنبش اخیر هنرمندان و سلبریتیها در خصوص رسوا کردن متعرضان جنسی با وجود منعیات فرهنگی و قانونی، بسیار پسندیده بهنظر میرسد. به باور یکی از پژوهشگران اجتماعی دومینوی به راه افتاده میتواند نتایج مثبتی داشته باشد. «افشاگری علیه فساد در روابط سلبریتیها، کمک میکند تا متعرضان پنهان جنسی مورد مجازاتهای اجتماعی و قانونی قرار گیرند.»
به اعتقاد «مصطفی آبروشن» انفعال و بیتفاوتی در بلندمدت میتواند منافع شخصی و روانی زنان و دختران را به مخاطره بیندازد. «این جنبش اگر به همه اهداف و مطالباتش دست پیدا نکند، بهطور نسبی موفقیتهایی را کسب خواهد کرد.»
«آبروشن» معتقد است پویایی این جنبش، میتواند در شکستن تابوی افشاگری مثمرثمر باشد. او به «شهروند» میگوید: «جنبشهایی از این دست میتواند در کاهش پیشنهادات بیشرمانه از سوی بیماران جنسی تاثیرگذار باشد.» این جرمشناس بر این باور است جنبشهایی از این دست با محدودیتهای قانونی دست به گریباناند. «در این موارد افشاگری جنسی بار حقوقی برای کسانی دارد که ادعا میکنند مورد سوءاستفاده جنسی قرار گرفتهاند.» او در توضیح بیشتر میگوید: «صرف افشاگری و اتهام بدون پشتوانه حقوقی علیه دیگر شهروندان مسموع نخواهد بود. درواقع ادعا باید با مستندات قانونی به اثبات برسد.» به باور او در چنین شرایطی شخصی که مورد اتهام قرار گرفته این حق را دارد که اعاده حیثیت کند.
جنبشی برای خودکنترلی بیشتر آدمها
«من هم» جنبش جهانی که در ایران هم مسبب به راه افتادن جنبشهایی شد. اینبار سلبریتیها از کسانی میگویند که به واسطه سالها فعالیت در عرصه سینما به شهرتی دست یافتهاند. گذشته از عواقب چنین جنبشی در عرصه سینما و تئاتر باید عواقب اجتماعی آن را واکاوی کرد.
به باور برخی از صاحبنظران عرصه جامعهشناسی و روانپزشکی، جنبشهایی از این دست تاثیرگذار خواهند بود. به باور یکی از روانپزشکان این فضا اثر مثبت و سازنده دارد. به اعتقاد «امیرحسین جلالی» حساسیت به یک موضوع میتواند تاثیر مثبت داشته باشد. «اگر یک رفتار اجتماعی پیامدهای جدی داشته باشد، بیشک افراد خودکنترلی بیشتری پیدا خواهند داشت.»
به گفته «جلالی» جنبشهایی از این دست بازگوکننده تعرضهای رفتاری و جنسیاند. «توجه داشتن، میتواند افراد را به سمت کنترل بیشتر رفتار خود پیش ببرد، بهخصوص زمانی که در خلوت و دور از چشم و قضاوت عموم قرار دارند.»
او در ادامه به «شهروند» میگوید نمونه خیلی ساده، مردها و افرادیاند که در قدرتاند و ممکن است در معرض این لغزشها باشند. همین تحرکها و جنبشها میتواند باعث شود به قول معروف دست و پایشان را جمع کنند. اگر کنترل درونی هم ندارند، یک عامل کنترل خارجی جلوی آنها را بگیرد. «دشوار است بگوییم چقدر میتواند بازدارنده باشد. ولی بهطور طبیعی میتواند تا حدودی بازدارنده باشد و از گروهی از بانوان مراقبت کند.»
به اعتقاد «جلالی» مسأله آزارهای جنسی خیلی بیشتر و گستردهتر از مواردی است که بازگو یا حتی گزارش میشوند. «نگفتن، خفهکردن و گزارشنکردن این موارد از دیرباز در فرهنگ ما وجود داشته است. مسألهای که باعث شده موضوع آزار و اذیت جنسی و تعرض، کوچک یا حتی عادی انگاشته شود.» فایده دیگر جنبشهایی از این دست میتواند عادی انگاشتن و کمشماری تجاوز و تعرض را تحت تاثیر قرار دهد. درواقع این توانایی را دارد مسأله را به توجه عمومی دربیاورد.
مشکلات روانشناختی فردی؛ مهمترین علت
تعرض، تجاوز معضلاتی که نیاز به ریشهیابی روانشناسی جدی دارند. واکاوی این مسأله که چرا برخی از شهروندان جذب ناهنجاریهای رفتاری میشوند. وقتی صحبت از تعرض به میان میآید بیشک متهم مرد در نظر گرفته میشود. اگرچه دور از ذهن نیست زنان هم قابلیت تعرض به جنس مقابلشان را داشته باشند. البته این شکل از تعرض هیچگاه مطرح نمیشود، در صورتی که در مطالعات لایههای پنهان اجتماع این موارد وجود دارند. به اعتقاد یکی از جامعهشناسان جنبشهای اینچنینی نیازمند مطالعات خاص هستند. به باور اصغر مهاجری هر مورد در این زمینه نیازمند مطالعه در عرصه جنبههای رفتاری و علتهاست. «در هر مورد از اتفاقات اینچنینی هم جنبههای رفتاری و علتها متفاوت است.»
خردهفرهنگها در جامعه ایرانی به دلیل بسترهای فرهنگی سنتی که دارد سخت شکل میگیرند، اما نمیشود بحث روانشناختی را کتمان کرد. «مهاجری» به «شهروند» میگوید در بررسی بازگویی و افشای تجاوزها در حوزه اجتماعی، بحث انتقامگیری بسیار پررنگ است. «وقتی موضوع فردی و روانشناختی است، فرد در هر شرایطی ممکن است این رفتار را انجام بدهد. در عوض جنبههای اجتماعی آن خیلی غلیظ نیست، بلکه جنبههای فردی آن پررنگتر است.»
«مهاجری» معتقد است بازتابها و جنبشهای گاهبهگاه نمیتواند در بیماری روانی و کجرفتاری فردی تاثیر چندانی داشته باشد. «این ناهنجاریها تنها در جامعه ما نیست. حتی در جوامعی که دسترسی افراد به جنس مخالف هم بسیار سهل است، شاهد این رفتارها هستیم. پس مشخص است که مشکلات روانشناختی فردی مهمترین علت است.»
امنیت هویتی و روانی در سایه تابوشکنیها
«من هم» جنبشی که زادگاهش بیرون از مرزهاست و شکل و شمایل داخلی آن را هم شاهد بودیم. جنبشهایی که صاحبنظران حوزه جامعه و روانپزشکی معتقدند تابوشکن خواهد بود. یکی از روانشناسان بر این باور است جنبشهایی از این جنس در صورتی تاثیرگذار خواهند بود که تداوم داشته باشند. به اعتقاد رابعه موحد این جنبشها در صورتی تاثیر مثبت خواهند داشت که سوار بر تب تقلید نباشند. «این جنبشها میطلبد هر زمان در جریان باشند.»
جنبشی که در میان سلبریتیهای سینما و تئاتر راه افتاده، بیشک از محبوبیت برخی از چهرهها خواهد کاست. چهرههایی که متهم به تعرضاند. موحد به «شهروند» میگوید چنین چهرههایی همان بهتر که محبوبیتشان را از دست بدهند. «محبوبیت فرد باید براساس فاکتورهای ارزشمند بنا شده باشد.»
در میانه همهمه گفتن از تعرضها و تجاوزها این شائبه وجود دارد شاید عدهای قربانی انتقامگیری فردی شوند. اگرچه «موحد» معتقد است زنها چنین اتهامزنی نخواهند داشت، چون جامعه علیه آنهاست. «اتهامزنی به مثابه خودزنی برای زنان است و بیشک چنین شائبهای رنگ میبازد.»«موحد» معتقد است گفتن از تابوها میتواند به زنان جامعه امنیت روانی بدهد. «این مسأله کمک بزرگی به زنان است تا هر زمان مورد تعرض قرار گرفتند از آن سخن بگویند.» به باور او چنین جنبشهایی به زنان امنیت هویتی هم میدهد. «این تابوشکنیها کمک میکند تا وقتی زنی مورد تجاوز یا تعرض قرار گرفت هویتش خدشهدار نشود.»به باور این روانشناس زنان باور دارند که تعارض هویت آنها را بیارزش میکند. این زنان سرافکنده میشوند و حس بیارزشی دارند. «تابوشکنی سلبریتیها و شخصیتهای مطرح به مرور زمان به میان زنان عامه هم کشیده میشود و این یعنی تاثیر مثبت گفتن از تعرضها و تجاوزها.»
//انتهای پیام