کامیون‌های بزرگ داروی قاچاق و چند سوال بی‌پاسخ

ماجرای این پرونده جنجالی پنجشنبه بعدازظهر از سوی برخی منابع عراقی اعلام شد. براساس آنچه که رسانه های این کشور اعلام کردند، دستگاه اطلاعاتی ارتش عراق یک محموله قاچاق شامل صدها هزار قلم دارو را که از طریق ۱۹ کامیون با عبور از جاده خانقین واقع در استان دیالی وارد این کشور شده بود، کشف و مصادره کرده است.

ارتش عراق ارزش تعرفه گمرکی محموله کشف شده، صدها هزار دلار برآورد کرده است.

19 کامیون داروی قاچاق

انتشار همین خبر آن هم در روزهایی که کمبود دارو و تجهیزات پزشکی و گرانی این اقلام استراتژیک موجی از واکنش‌ها را به همراه داشت. کشف 19 کامیون داروی قاچاق بار دیگر گمانه زنی‌ها درخصوص قاچاق سازمان یافته و تشکیلاتی را دامن زد.

درهمین خصوص رئیس سازمان غذا و دارو هم اعلام کرد، اچاق دارو از کشور به علت قیمت پایین آن در ایران و افت ارزش ریال نسبت به ارز کشورهای همسایه به مراتب نسبت به قبل بیشتر شده است و قاچاقچیان با سوءاستفاده از این فرصت با خروج دارو سودهای سرشاری کسب می‌کنند.

پیشتر هم گزارش‌هایی درخصوص قاچاق کالاهای اساسی به کشورهای همسایه همزمان با افزایش بی سابقه قیمت دلار در بازار داخلی منتشر شده بود. واقعیت این است که دارو مانند بسیاری از اقلام حیاتی با نرخ رسمی ارز انجام می‌شود. همان دلار 4200 تومانی که بسیاری از کالاها برپایه این نرخ ارز وارد کشور شده است. اما افزایش قیمت دلار که این روزها از کانال 31000 تومانی گذشته است، زمینه مناسبی برای قاچاق اقلام ضروری، از جمله دارو است.

داروهای خارجی فقط از مرز ایران وارد عراق شدند

حالا درشرایطی که خبر کشف این محموله در داخل کشور سر و صدای زیادی به پا کرده، مسئولان سازمان غذاودارو در اطلاعیه اعلام کردند که این داروه متعلق به ایران نبوده و فقط از مرزهای غربی کشور ترانزیت شده است.

سید حیدر محمدی مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا‌و‌دارو در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران دراین‌باره گفت:«براساس اظهار نظر مقامات گمرگ ایران، دارو‌های کشف شده در ۱۹ کامیون درکشور عراق، ایرانی نیستند و از مبدا ترکیه به عراق قاچاق و از ایران ترانزیت شده‌اند، اما باز هم بررسی‌های دقیق‌تر ادامه خواهد داشت.»

او این را هم گفت:« منابع خبری عراقی ادعا کرده بودند که کامیون‌های کشف شده حامل دارو‌های قاچاق ایرانی است و برای مشخص شدن صحت و سقم ماجرا باید دارو‌ها با واسطه مقامات امنیتی و نظامی تحویل وزارت بهداشت ایران شوند.»

البته این مسئول سازمان غذا دارو با اشاره به سامانه نظارتی «تیکت» این را هم اضافه کرد:« در صورتی‌که دارو‌ها تحویل وزارت‌بهداشت ایران و مشخص شود که این دارو‌های قاچاق ایرانی هستند،ما به کمک این سامانه نظارتی می‌توانیم اعلام‌کنیم دارو‌ها از داروخانه، شرکت پخش یا کارخانه قاچاق شده است.»

ترکیه، هندوستان، اندونزی، چین و امارات متحده عربی مبدا داروهای قاچاق

درهمین حال کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو هم در واکنش به این خبر، گفت:« تصاویر کامیون‌ها و برخی رانندگان این محموله در اخبار منتشره عراق هم جایی برای انتساب به ایران و ایرانی نمی‌گذارد، اما مخاطب ایرانی با عده‌ای شارلاتان روبرو است که در سخت‌ترین شرایط تحریم بجای روایت تحریم، با جنگ روانی و دروغ پردازی از خون بیماران ایرانی ارتزاق می‌کند.»

او که در چند رشته توییت به مباحث و حواشی به وجودآمده در خصوص ماجرای داروهای مکشوفه در خاک عراق پرداخته است.

او در توضیح مبدا این داورها آورده است:« از ابتدای سال ۹۹ تا ۲۶ مهرماه، هزار و ۶۵۴ تن دارو که بخشی از آن پتاسیم کلاولانات، انسولین، واکسن‌های دامپزشکی، پنی‌سیلین و مشتقات آن، آنتی‌بیوتیک‌ها، باندهای استریل و پانسمان، الکل، زینک اکساید، چسب لوکوپلاست و… بوده از پنج کشور ترکیه، هندوستان، اندونزی، چین و امارات متحده عربی و از مرزهای بازرگان و منطقه ویژه شهید رجایی وارد و سپس از مرزهای غربی به مقصد عراق ترانزیت شده است.»

جهانپور همچنین نوشته است:« با بررسی داروهای خریداری شده از سوی تجار عراقی از پنج کشور مذکور حدود ۶۴ درصد فهرست، در ایران امکان تولید داشته و دارند، با این وجود، داروی ایرانی در بین این یکهزار و ۶۵۴ تن دارو قرار ندارد و همه این داروها خارجی هستند.»

تکذیب گمرک

ظاهرا صحبت‌های مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو به استناد اظهارات معاون فنی و امور گمرکی گمرک ایران است. مهرداد جمال ارونقی دو روز پس از انتشار این خبر درگفت و گو با رسانه‌ها اعلام کرد:« طبق بررسی های صورت پذیرفته توسط گمرکات مرزی کشور، صادرات هیچ‌گونه دارویی به کشور عراق از طریق مرزهای رسمی کشور انجام نگرفته است.» او این را هم اضافه کرد:« فقط طی ماه گذشته چند محموله دارو از طریق خاک جمهوری اسلامی ایران و با رعایت کامل کلیه مقررات مربوطه و کنترل‌های لازم ترانزیت خارجی شده است، که مبدأ این داروها نیز کشورهای خارجی بوده است.»

به گفته او ورود داروی خارجی به کشور با صدور مجوز از سوی وزارت بهداشت انجام می‌شود و این مرجع، داروهای ترخیص شده را تا مرحله توزیع، رصد می‌کند بنابراین صادرات مجدد این حجم دارو از مبادی رسمی، آن‌هم با ممنوعیت صدور دارو و کالاهای اساسی و ضروری، دور از ذهن به نظر می رسد.

با این همه این پرونده عجیب چند علامت سوال بزرگ دارد. اگر به گفته مسئولان گمرک و سازمان غذا و دارو، مبدا این داروها کشور ترکیه بوده،چرا از خاک ایران برای ترانزیت آن استفاده شده؟ درحالی‌که ترکیه با عراق مرز زمینی زیادی دارد چرا محموله مهمی مثل دارو مسیر ورودش به کشور مقصد را دور کند و مدت زمان تحویل دارو را چند روز به تاخیر بیاندازد. از سوی دیگر چطور مقامات کشور ترکیه تاکنون دراین باره هیچ اظهارنظری نداشته‌اند.

قاچاق سازمان یافته دارو

قاچاق دارو یکی از معظلاتی قدمی حوزه بهداشت و درمان است. مدت ها است که مسئولان سازمان غذا و دارو با استفاده از روش های مختلف سعی در محدود کردن و کاهش آمار قاچاق دارو از ایران به کشورهای همسایه دارد. اما در چندماه اخیر و به دنبال افزایش سرسام آور نرخ ارز، موضوع قاچاق دارو رنگ دیگری به خود گرفته است.

درهمین رابطه یکی از فعالان حوزه دارو و تجهیزات پزشکی که نخواست نامش فاش شود، در توضیحاتی به «شهروند» گفت: «وقتی صحبت از 19 کامیون دارو است، دیگر قاچاق موردی یا کوله ای معنا ندارد. این یک اقدام سیستماتیک برای کسب نامشروع پول هنگفت است.»

او ادامه داد: «ما در شرایطی هستیم که به دلیل تحریم‌های آمریکا برای سیستم بانکی ایران، برخی خریدهای دارویی و سفارشات لغو شده است. در واقع ما در واردات دارو با مشکل بزرگی مواجه هستیم و به سختی این اقلام ضروری وارد کشور می‌شود.»

به گفته این کارشناس اقتصاد دارویی، هرچند سیستم‌های رهگیری دارو درایران به نسبت سایر کشورهای‌منطقه ازوضع مطلوب‌تری برخوردار است، امابا این‌همه قاچاق هم وجود دارد:«متاسفانه مسئولان سازمان و غذا و دارو، همواره موضوع قاچاق گسترده دارو را منکرشده‌اند. درصورتی که قیمت دلار چندبرابر شده و این موضوع سیستم‌های سودجو و فرصت طلب را به سمت این حوزه می‌کشاند. در صورت ادامه این وضع، پدیده قاچاق دارو با ابعاد بسیار بزرگتری را شاهد خواهیم بود.»