جزئیاتی از زندگی و کار جوان‌ترین زن بدلکار ایران

لیلا مهداد_شهروندآنلاین؛  یک فراخوان مسیر زندگی‌اش را از ورزش به دنیای سینما کشاند. دختری متولد اردیبهشت؛ 4/02/1380 عاشق ورزش‌های رزمی از کیک‌بوکسینگ تا وشو. «10سالی است حرفه‌ای ورزش می‌کنم. وشو را حرفه‌ای‌تر دنبال می‌کردم، اما همچنان در کنار بدلکاری ورزش را هم ادامه می‌دهم.»

اصلاتش به کُردهای ایران می‌رسد و حالا سال‌هاست ساکن کرج است. از آن فراخوان پنج‌سالی می‌گذرد و حدیثه سعیدپناه حالا جزو تیم بدلکاری به سرپرستی امیرحسین خنجری است. «فراخوان برای قهرمانان رشته‌های ورزشی و مدال‌آوران کشوری و بالاتر بود. نقره کشوری و طلای مسابقات استانی و منطقه‌ای داشتم.»

اشتیاق به بدلکاری «حدیثه» را مجاب کرد برای تست‌دادن حتی با وجود بی‌میلی خانواده. «رفتم تست دادم و جزو منتخبان در میان شرکت‌کنندگان بودم. مادرم همیشه همراهم بوده، اما ابتدای راه پدرم کمی مخالف بود.» نگرانی‌ در خطر افتادن سلامت و زیبایی دختر دلیل مخالفت پدر بود و بس. «وقتی علاقه‌ام را به مسیری که انتخاب کرده بودم دیدند رضایت دادند.»

دل پدر که رضا داد به بدلکار شدن دختر نوبت به شروع تمرینات رسید. «یک‌سال و نیم تمرین مداوم، بالاخره جواب داد و رضایت استاد -خنجری- گرفته شد.» تمرینات که به روزهای آخرش رسید، مجوزی شد برای ورود حدیثه به یکی از گروه‌های بدلکاری. «کسی که وارد تیم بدلکاری می‌شود، باید پیشینه ورزشی و آمادگی جسمانی داشته باشد. آمادگی جسمانی لازمه آموزش در شاخه‌های مختلف بدلکاری است.»

انجمن بدلکاری، زیر نظر خانه سینما

و اما بدلکاری؛ بدلکاری زیر نظر خانه سینما فعالیت می‌کند، تحت عنوان انجمن بدلکاران و بازیگران. «درواقع صنفی است برای پیگیری جدی بدلکاری مانند رشته‌های ورزشی که فدارسیون دارند. این انجمن به بدلکارانی که صلاحیت و تاییدیه دارند، کارت معتبری در سطح بین‌المللی اعطا می‌کند. درواقع به این طریق مشخص می‌شود بدلکار زیرنظر چه سرپرستی قرار می‌گیرد.»

بدلکاری رشته هیجانی که طرفداران خاص خودش را دارد و چاشنی خوبی برای فیلم‌ها و سریال‌هاست. «زنان بسیاری به بدلکاری علاقه دارند، اما انتخاب‌شدن به همین راحتی نیست.» جزو تیم بدلکاری شدن یعنی ماهرشدن در نقش‌هایی که در آنها تصادف، آتش‌سوزی، سقوط از ارتفاع، چپ‌کردن ماشین، سوارکاری و … است. «بدلکاری در تصادفات به شاخه‌های مختلف تقسیم می‌شود. تصادف ماشین با ماشین، ماشین با موتور، ماشین با عابر و …» اگرچه در بدلکاری تصادفات موتور هم در همین زیرشاخه‌ها وجود دارد. «بدلکاری آموزشگاه ندارد تا علاقه‌مندان ثبت‌نام کنند. کسانی که واقعا علاقه‌مندند و هدفمند این رشته را می‌خواهند دنبال کنند، باید وارد تیم شوند. وارد تیم‌شدن این امکان را می‌دهد تا همه آموزش‌ها طی شود. آموزشی که دو سال زمان می‌برد. با تکمیل دوره و با در نظر گرفتن سطح آمادگی جسمانی و ذهنی فرد وارد گروه می‌شود.»

«یک‌سال و نیم تمرین مداوم، بالاخره جواب داد و رضایت استاد -خنجری- گرفته شد.» تمرینات که به روزهای آخرش رسید، مجوزی شد برای ورود حدیثه به یکی از گروه‌های بدلکاری. «کسی که وارد تیم بدلکاری می‌شود، باید پیشینه ورزشی و آمادگی جسمانی داشته باشد. آمادگی جسمانی لازمه آموزش در شاخه‌های مختلف بدلکاری است.»

«زخم‌کاری»، «می‌خواهم زنده بمانم»، «خوب، بد، جلف» و….

«زخم‌کاری»، «می‌خواهم زنده بمانم»، «گاندو»، «خانه امن»، «گیسو»، «درخت گردو»، «نجلا»، «بچه مهندس»، «خوب، بد، جلف» و … «فیلم‌های زیادی کار کردم. در «درخت گردو» و «نجلا» نقش‌های کوتاهی داشتم که بدلکاری‌شان را هم انجام دادم. همین‌طور در «آمستردام» و «میدان سرخ».» بدلکار یعنی حواست به همه‌چیز باشد.  هر صحنه بسته به نظر کارگردان طراحی می‌شود. چه در تعقیب‌وگریز‌ها، چه آتش‌سوزی‌ها و … «هرکدام از این صحنه‌ها نیاز به ریزبینی‌هایی دارند. البته تمام موارد امتحان‌ شده‌اند و برای اولین‌بار سرصحنه امتحان نمی‌شوند، چون ریسک بالا می‌رود. عوامل محیطی در تصمیم‌گیری‌ها و طراحی‌های بدلکاری تاثیرگذارند. مواد آتش‌زا، مواد خاصی‌ است که سرپرست‌ها از جزئیات آن باخبرند. البته تست‌شده و مطمئن‌اند.»

بدلکاری ادعا برنمی‌دارد

بدلکاری زلفش گره خورده با آسیب و حادثه. «خدا را شکر در هیچ صحنه‌ای تا به امروز دچار حادثه نشده‌ام.» تیم که حرفه‌ای و کاربلد باشد، ریسک پایین می‌آید و احتمال حادثه کمتر است. «تیمی که با آن همکاری می‌کنم همواره نکات ایمنی را به‌طور کامل رعایت کند. به همین دلیل کمتر دچار حادثه شده‌ایم.» اما همین اواخر تجربه سوختگی سرپرست را از سر گذرانده‌اند. تجربه‌ای تلخ در فیلمی کوتاه به نام نوشابه مشکی که تداعی‌گر جبهه و جنگ است؛ فیلمی به کارگردانی محمد پایدار. «عوامل جلوه‌های ویژه دچار اشتباه شده و انفجار زودتر از موعدمقرر صورت گرفته و باعث سوختگی آقای خنجری شده بود.»

بدلکاری یعنی آتش انداختن به جان، پریدن از ارتفاع و چپ‌کردن ماشین با نیت قبلی. صحنه‌هایی که هرکدام توان ترس انداختن به جان هرکسی را دارد. «هیچگاه نترسیدم. واقعا تمام صحنه‌هایی را که بازی می‌کنم، دوست دارم. با علاقه و هیجان تک‌تک این کارها را انجام می‌دهم.»

عضو تیم حرفه‌ای بودن و اطمینان‌داشتن از احتیاط هم‌گروهی‌ها شاید باعث شده ترس به جان حدیثه نیفتد. «احتیاط گام اول تیمی است که با آنها همکاری می‌کنم. به گفته صاحب‌نظران این حوزه بدلکاری ادعا برنمی‌دارد. همه این صحنه‌ها را ما از قبل تست داده‌ایم.»

بخشی از بدلکار شدن یادگیری است و بخشی دیگر به توانایی ذهنی بدلکار برمی‌گردد برای هماهنگ‌شدن با محیط. ترس بلای جان کار بدلکار است، هرچند قبل از ورود یک بدلکار به صحنه فیلم‌ تمام موارد او تست می‌شود. «بدلکاران دو نوع بیمه دارند. یک بیمه مربوط به سر صحنه و پروژه‌ها می‌شود. یعنی بدلکار برای تایمی که سر صحنه است، بیمه می‌شود. بیمه دوم که معتبرتر است مختص افرادی است که عضو خانه  و زیر نظر انجمن  هستند. اغلب تیم‌هایی که کار می‌کنند زیر نظر همین انجمن‌اند.»

بازار اکشن ایران در دستان 4-3 تیم

باید شناخته‌شده باشی و سر میان سرها درآورده باشی تا انتخاب کارگردان‌ها شوی. «اغلب کسانی که قدیمی‌اند و سابقه کار دارند برای کارگردانان شناخته شده‌اند. برخی از کارگردانان هم با همان تیم قبلی که کار کرده‌اند دوباره همکاری می‌کنند.»

فیلمی قرار باشد میان قاب تلویزیون بنشیند یا روی پرده سینما خودنمایی کند، عوامل تولید دست‌ به کار می‌شود. «گاهی اوقات هم عوامل تولید تیم بدلکاری را معرفی می‌کند. کارگردان‌هایی که کار اکشن می‌سازند اغلب از بدلکاران حرفه‌ای استفاده می‌کنند تا به کارشان لطمه وارد نشود.»

تیم بدلکاری مشخص که شد سرپرست تیم پابه‌پای کارگردان مسئولیت طراحی، اجرا و … را به عهده می‌گیرد. حتی دیدن لوکیشن‌ها هم بخشی از مسئولیت سرپرست بدلکاران است. «کارگردانان علم این کار را ندارند و با همکاری سرپرست بدلکاری صحنه‌های اکشن را ارزیابی می‌کنند.»

فیلم صحنه‌های اکشن داشته باشد کمتر بدلکاران انفرادی انتخاب می‌شوند برای ایفای نقش. «خانه سینما بازرس دارد و هیچ‌ کارگردانی به‌دنبال توقیف‌شدن فیلم، حاشیه و بالارفتن ریسک نیست.» شاید بیش از  تیم بدلکاری مسئولان صحنه‌های اکشن فیلم‌های ایرانی را به عهده دارند. «4-3 تیم اما حرفه‌ای و فعال‌اند.»

حرف از بدلکاری که به میان می‌آید، باید از بدلکاران زن گفت. هرچند گویی تیمی به نام تیم بدلکاران زن در ایران وجود خارجی ندارد. «ما اصلا تیم بدلکاری زن نداریم، به این معنی که گروه تیمی بدلکار باشند. بلکه زنانی داریم که در تیم‌های بدلکاری تحت‌نظر سرپرست‌ها فعالیت می‌کنند. باید تاکید کنم که این اصلا ارتباطی به نگاه جنسیتی به این مسأله ندارد.»

بدلکاری رشته پرریسکی که تعارف‌بردار نیست

«پنج‌زن در تیم‌مان فعال‌اند در فیزیک‌های مختلف تا بتوانند جای بازیگران مختلف بدلکاری کنند.» تیم گروهی از زنان را هم به خود می‌بیند که فرعی‌اند و برای کارهای خاص نقش‌آفرینی می‌کنند. «به عنوان مثال سوارکار حرفه‌ای‌اند از باشگاه‌های معتبر و دارای مقام در سطوح مختلف.»  فیلمی صحنه سوارکاری تعدادی زن داشته باشد، این گروه جلوی دوربین می‌روند. «همین گروه هم آزمون‌های مختلفی را پشت‌سر گذاشته‌اند.»

بدلکاری تنها به داشتن علاقه و سابقه ورزشی داشتن نیست. حتی نترس‌بودن هم فاکتور کافی برای بدلکارشدن نیست. «بدلکاری رشته پرریسکی است. اینگونه نیست که کسی بخواهد با ریسک آن را انجام بدهد. سانت‌به‌سانت هر صحنه‌ای باید پیش‌بینی شده و برای آن برنامه‌ریزی شود. چه صحنه سقوط از ارتفاع باشد، چه چپ‌کردن ماشین و … .»

ساختن فیلم‌های اکشن خیلی جایی در سینما و تلویزیون ایران ندارد. فیلم اکشنی هم روی صحنه برود نقش اول به زنان نمی‌رسد. «یکسری از صحنه‌ها هستند که به عهده هنرپیشه‌های زنان است. در فیلم‌های اکشن یا صحنه‌های جنایی اغلب نقش‌هایی وجود دارد، البته با استانداردهای که تعریف شده.»

همکاری با  هندوستان و کویت در پروژه‌های قوی

بدلکار یعنی هیجان‌دادن به فیلم. یعنی آفریدن صحنه‌هایی که به دیده‌شدن بهتر فیلم کمک می‌کند. «بدلکار صحنه‌هایی می‌سازد که هیچ بازیگری از عهده آن برنمی‌آید، اما همیشه بدل و بدلکار مورد بی‌لطفی بوده.»

امسال اولین‌بار بود که بدلکاری پا در جشنواره‌ای گذاشت. «در جشنواره حافظ برای اولین‌بار از پیمان ابدی و ارشا اقدسی تقدیر شد. همین گام بزرگی بود برای امید داشتن ورود بدلکاران ایران به جشنواره‌های حتی در قامت بین‌‌المللی. «هر کشوری بدلکاران خودش را دارد. هرچند ما با هندوستان و کویت همکاری داشتیم؛ در پروژه‌های قوی‌شان.»

بدلکاری؛ رشته‌ای پرریسک که گویی درآمدش به روایت خود بدلکاران بد نیست، اما هیچ‌گاه به پای هنرپیشه‌ها نمی‌رسد. «اصلا نمی‌توان با درآمد هنرپیشه‌ها قیاس کرد. کسی به این کار علاقه‌مند نباشد نمی‌تواند ادامه بدهد. همان‌قدر که هنرپیشه مهم است، بدلکار هم اهمیت دارد. ما به خاطر علاقه‌مان ادامه می‌دهیم.»

بدلکاری ایران در قیاس با سایر کشورها محدودیت‌هایی به خود می‌بیند. «آنها ژانرهای مختلفی دارند. دست‌شان خیلی بازتر از ما است. آنها آموزشگاه‌های خصوصی و تخصصی بدلکاری دارند و بدلکاری ارج و قرب زیادی دارد. اما ما کم نمی‌آوریم و ادامه می‌دهیم.»

بدلکاری زنان زمان زیادی نیست پا در سینمای ایران گذاشته و این یعنی بدلکاران زن ابتدای راه‌اند. «زنان باید جنگنده باشند و برای خواسته‌هایشان بجنگند. اگر هدفی دارند حتما تلاش کنند و سختی‌هایش را به جان بخرند و مطمئن باشند حتما می‌رسند. آن سوی ترس، لذت است. ترس از شروع کردن را کنار بگذارند و عاشقانه در مسیر هدف‌شان قدم بردارند.»