هر 7 دقیقه یک نفر فراموش می‌کند
بسیاری از افرادی که در خانواده فرد سالمند دارند از یک موضوع نگران هستند و آن هم ابتلای سالمند به آلزایمر. آنهایی که با بیماران آلزایمر سروکار داشته‌اند، می‌دانند که شرایط سختی برای بیمار و مراقبان بیمار رقم می‌خورد.
آمار نشان می‌دهد که در ایران نزدیک به یک‌میلیون نفر به بیماری آلزایمر مبتلا هستند.
ملیحه محمودخواه- شهروندآنلاین؛ آمار مبتلایان به آلزایمر روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کند و هر ۷ دقیقه یک ایرانی به لیست بیماران آلزایمری اضافه می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که تا سال 1420 بیش از 25درصد به آمار جمعیت سالمند اضافه می‌شود و رشد جمعیت سالمندی در کشور ابتلا به دمانس را نیز افزایش می‌دهد. در ایران پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۱۴۳۰بیش از ۳میلیون بیمار آلزایمری در ایران خواهیم داشت.
ماجرای آلزایمر تنها در ایران خلاصه نمی‌شود، که در دنیا شرایط کمی وخیم‌تر به نظر می‌رسد. در دنیا در هر سه ثانیه یک نفر به آلزایمر مبتلا می‌شود و بیش از ۵۵میلیون نفر با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰ آمار مبتلایان به این بیماری سخت به بیش از ۱۳۷میلیون نفر می‌رسد. این در حالی است که هزینه‌های نگهداری از این بیماری نیز بالاست و در حال حاضر بیش از 1/1تریلیارد دلار در دنیا محاسبه می‌شود.
زندگی باکیفیت‌تر با تشخیص زودتر
صالحی، رئیس انجمن آلزایمر ایران به «شهروند» توضیح می‌دهد که تشخیص یک سال زودتر بیماری آلزایمر می‌تواند تا پنج سال زندگی فرد آلزایمری را باکیفیت بهتری پیش ببرد، زیرا آلزایمر درمان ندارد، اما می‌توان کیفیت زندگی فرد بیمار را تا حدود زیادی با آموزش بهبود بخشید.
دانشمندان بر این باورند که برای اکثر افراد، بیماری آلزایمر با ترکیبی از ژنتیک، سبک زندگی و عوامل محیطی که در طول زمان بر مغز اثر می‌گذارد، ایجاد می‌شود. کمتر از ۵درصد از موارد، آلزایمر با تغییرات ژنتیکی خاصی ایجاد می‌شود که عملا تضمین می‌کند فرد بیماری را توسعه می‌دهد.
صالحی تاکید می‌کند که ژنتیک در بروز بیماری آلزایمر تاثیرگذار است، اما اگر کسی در طول زندگی سبک زندگی درست را رعایت نکند، زودتر می‌تواند به این بیماری مبتلا شود. ورزش، مطالعه و تغذیه مناسب از کودکی می‌تواند از عوامل اصلی جلوگیری از دمانس یا آلزایمر در دوران کهنسالی باشد. اگر از کودکی سبک درست زندگی و تغذیه به کودکان آموزش داده شود، مصرف الکل و دخانیات صورت نگیرد، مهارت‌های جدید به فرد آموزش داده شود و ارتباطات سیناپسی افزایش پیدا کند، فرد کمتر در معرض مبتلا به آلزایمر قرار می‌گیرد، به همین دلیل آموزش از دوران کودکی بسیار اهمیت دارد.
او به این نکته اشاره می‌کند که اگرچه علل آلزایمر هنوز کاملا درک نشده است، تاثیر آن روی مغز و علایم آلزایمر به‌طور کامل روشن شده است. آلزایمر به سلول‌های مغزی آسیب می‌زند و سلول‌های مغز را می‌کشد. یک مغز که تحت‌تاثیر بیماری است، سلول‌های کمتری داشته و ارتباطات کمتری میان سلول‌های باقیمانده از مغز سالم وجود دارد. همانطور که بیشتر و بیشتر سلول‌های مغزی می‌میرد، این بیماری منجر به انقباض مغزی قابل توجهی می‌شود.
تاثیر بیماری‌ها بر آلزایمر
صالحی معتقد است که پرکاری یا کم‌کاری تیرویید و فشار خون و از همه مهم‌تر افسردگی جزو ریسک فاکتور‌های ابتلا به دمانس است که رعایت این موارد می‌تواند تا ۴۰درصد احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.
او بر این باور است که تغییرات مغزی که در آلزایمر اتفاق می‌افتد، می‌تواند بر رفتار شخص نیز تاثیر بگذارد و احساس او در مورد خود را تحت‌تاثیر قرار دهد، به این معنا که فرد مبتلا به آلزایمر تنها با فراموشی دست‌وپنجه نرم نمی‌کند، بلکه افسردگی، بی‌تفاوتی، انزوا، نوسانات خلقی، عدم‌اطمینان در دیگران، تحریک‌پذیری و پرخاشگری، تغییرات در عادات خواب، سرگردانی و توهم را نیز تجربه می‌کند.
این متخصص با تاکید بر اینکه بیماری کووید-۱۹ در افزایش آمار ابتلا به بیماری آلزایمر بی‌تاثیر نبوده است، تاکید می‌کند که کووید روی اعصاب مرکزی و محیطی تاثیر گذاشته و این سبب افزایش آمار ابتلا به دمانس در جهان شده است، اما نمی‌توان از کاهش روابط اجتماعی در بین افراد سالمند در دوران همه‌گیری کرونا به‌سادگی عبور کرد. در واقع به دلیل قرنطینه‌های انجام‌شده ارتباطات اجتماعی در بین افراد سالمند به‌شدت کاهش پیدا کرد و این موضوع باعث شد تا آمار ابتلا به آلزایمر به دلیل کاهش این ارتباطات کم شود.
علامت خطر
صالحی توضیح می‌دهد که وقتی فرد سالمند سوال را چند بار تکرار می‌کند یا زمان نماز خود را فراموش کرده یا به یاد نمی‌آورد که غذا خورده یا نه، باید افراد مراقب او این موارد را به‌عنوان زنگ خطر به شمار ببرند. گاهی فرد غذا درست‌کردن را فراموش می‌کند، زمان از یادش می‌رود یا فراموش می‌کند که فردی را ساعت قبل دیده یا نه، در صورتی که بیمار این سه علامت را داشته باشد، بلافاصله باید برای تست تشخیصی به مراکز درمانی مراجعه کند، زیرا این علایم نشان می‌دهد که فرد به سمت دمانس پیش می‌رود. تعدادی از دمانس‌ها قابل برگشت و تعدادی غیرقابل برگشتند، اما باید متاسفانه گفت بیش از ۷۰درصد از دمانس‌ها غیرقابل برگشتند.
او تاکید می‌کند: «همزمان با پیشرفت بیماری آلزایمر، سلول‌های مغزی از کار افتاده و ارتباط میان سلول‌ها از بین می‌رود. در این زمان علایم شناختی بیماری شروع به وخیم‌شدن می‌کنند. در حالی که داروهای کنونی قادر به متوقف‌کردن آسیبی که بیماری به سلول‌های مغزی می‌زند، نیستند؛ آنها تا حدودی و برای مدت محدود به بهبود علایم بیماری کمک می‌کنند.»
شمشیر دو لبه در برابر دمانس
افسردگی یکی از عوامل اصلی بروز دمانس است، به این معنا که فردی که آلزایمر داشته باشد، بیماری او را افسرده می‌کند یا اینکه افسردگی‌اش سبب بروز آلزایمر در او می‌شود، در هر صورت موضوع افسردگی در این بیماری بسیار تاثیرگذار است.
با بیمار آلزایمری چطور رفتار کنیم
دکتر مهرداد خوانساری، مدیر اجرایی انجمن آلزایمر ایران معتقد است که نگهداری 24 ساعته از یک بیمار مبتلا به آلزایمر شاید بیشتر از 36 ساعت از فرد مراقب انرژی بگیرد، به همین دلیل باید گفت مراقبت از این بیمار بسیار پر زحمت است.
او تاکید می‌کند که بیماری که به آلزایمر مبتلاست تمام احساسات را متوجه می‌شود؛ محبت، خشم، دعوا، رفتارهای تند یا محبت‌آمیز را درک می‌کند و این سبب می‌شود فردی که از این بیمار مراقبت می‌کند، در رفتارهایش مراقب فرد بیمار باشد.
به اعتقاد این متخصص وقتی فردی لجبازی می‌کند و در برابر دارو یا مراقب خود مقاومت نشان می‌دهد، درواقع می‌خواهد با زبان بی‌زبانی حرف خودش را به کرسی بنشاند.
خوانساری توضیح می‌دهد که با بیمار آلزایمری حتما از روبه‌رو صحبت و تلاش کنید مواردی را که می‌خواهید به او گوشزد کنید، حتما با نوازش به او بگویید. گاهی او خواسته‌هایی دارد که به نظر شما منطقی نیست، مثلا مدام از حضور فردی حرف می‌زند که سال‌هاست از دنیا رفته یا از فامیل‌هایی صحبت به میان می‌آورد که شاید سال‌هاست او را ندیده‌اند. تلاش کنید در برابر این صحبت‌ها مقاومت نکنید، فقط کافی است حواس او را پرت کنید. اگر از شما می‌خواهد در را به روی میهمانی که او مدام از او صحبت می‌کند باز کنید، حتما این کار را انجام دهید. کافی است بگویید او نبود یا همسایه اشتباه زنگ زده است.
او معتقد است که برای برخورد با فرد مبتلا به آلزایمر باید محیط خانه را ایمن کنید. فراموش نکنید که رفتار بیمار مبتلا به آلزایمر کمتر قابل پیش‌بینی است، در نتیجه ممکن است برخی از وسایل خانه با پیشرفت بیماری، تبدیل به منابع خطرآفرین شوند، مانند استفاده از اجاق گاز، وسایل برقی و حتی حمام‌کردن، به همین دلیل بهتر است که شرایط را برای او آماده کنید.
خوانساری به این موضوع اشاره می‌کند که بیمار مبتلا به آلزایمر به مرور قابلیت حافظه خود را از دست می‌دهد، در نتیجه شما بیشتر و بیشتر مجبور خواهید شد که اطلاعات را برای او تکرار کنید. ممکن است بارها از شما بپرسد که چه زمانی از روز است یا نام فرزند شما چیست یا چگونه باید از یک وسیله ساده‌ای مثل سشوار یا جارو استفاده کند. صبور باشید و با متانت پاسخ او را بدهید. مطمئن باشید که او به یاد نمی‌آورد که ساعتی پیش پاسخ خود را دریافت کرده است. اگر می‌دانست، قطعا مزاحم شما نمی‌شد!