«امنیت ندارد.» دسترسی به واتسآپ که محدود شد برای امور روزمره «بله» را نصب کرد. «برای فرستادن فایل صوتی هم با مشکل مواجه است! برای اولینبار باید حتما امکان دسترسی بدهیم.» فرستادن ویدیو هم یکی از دغدغههای او است. «فایل تصویری باید زیر 100مگ باشد تا پلتفرم بتواند پوشش دهد.» «مجبور باشم از «آیگپ» استفاده میکنم.» به گفته «محمود» «فضای «آیگپ» شبیه به تلگرام است.» با فیلترشدن تلگرام «محمود» به اجبار محل کارش «آیگپ» را نصب کرد. «امنیت حریم خصوصی فاکتور مهم و غیرقابل چشمپوشی است.» او با توجه به باور عمومی معتقد است پیامرسانهای داخلی فاصله معناداری با نمونههای خارجیشان دارند. «در «آیگپ» ارسال ویدیو اغلب به مشکل برمیخورد. ظرفیت عضوگیری هم محدود است.»
«نصب پیامرسان داخلی به میل شخصیام نبود.» با محدودشدن اینترنت «مریم» هم برای امور مربوط به کارش پیامرسان «بله» را نصب کرده است. «عضو شدنش با کلی دردسر بود. بعد از بارها سعی و تلاش کُد عضویت برایم آمد.» به اعتقاد این کارمند پلتفرمهای داخلی نمیتوانند همپای واتسآپ و تلگرام عمل کنند. «پیامرسانهای داخلی میان شهروندان محبوبیت چندانی ندارند و این باعث شده در صورت لزوم تنها با همکاران بتوان ارتباط گرفت.»
«سمانه» سالها پیش با فیلترشدن تلگرام برای ارتباطگیری با همکارانش پیامرسان «بله» را نصب کرده است. «در همه این سالها سراغ این پلتفرم نرفتم تا امروز که دوباره دسترسیها محدود شده.» به باور این شهروند این پلتفرم داخلی فضایی است برای چتکردن یا ارسال عکس. «ارسال ویدیو واقعا کار سخت و طاقتفرسایی است. این پلتفرم کاربر را با محدودیتهای مختلفی روبهرو میکند.»
«سیامک» اما از پیامرسانهای داخلی راضی است. «در برههای که به هر دلیلی دسترسی واتسآپ و تلگرام محدود میشود، پیامرسانهای داخلی گزینه خوبی هستند.» او هم بر محدودیتهای پیامرسانهای داخلی واقف است. «گاهی اوقات در ارسال پیامها تعلل دارد. حجم کاربران که بالا میرود، توانایی پوشش همه کاربران را ندارد، اما تا حدودی کارم را راه میاندازد.»
شهروند- «امنیت ندارد.» دسترسی به واتسآپ که محدود شد برای امور روزمره «بله» را نصب کرد. «برای فرستادن فایل صوتی هم با مشکل مواجه است! برای اولینبار باید حتما امکان دسترسی بدهیم.» فرستادن ویدیو هم یکی از دغدغههای او است. «فایل تصویری باید زیر 100مگ باشد تا پلتفرم بتواند پوشش دهد.»
«مجبور باشم از «آیگپ» استفاده میکنم.» به گفته «محمود» «فضای «آیگپ» شبیه به تلگرام است.» با فیلترشدن تلگرام «محمود» به اجبار محل کارش «آیگپ» را نصب کرد. «امنیت حریم خصوصی فاکتور مهم و غیرقابل چشمپوشی است.» او با توجه به باور عمومی معتقد است پیامرسانهای داخلی فاصله معناداری با نمونههای خارجیشان دارند. «در «آیگپ» ارسال ویدیو اغلب به مشکل برمیخورد. ظرفیت عضوگیری هم محدود است.»
«نصب پیامرسان داخلی به میل شخصیام نبود.» با محدودشدن اینترنت «مریم» هم برای امور مربوط به کارش پیامرسان «بله» را نصب کرده است. «عضو شدنش با کلی دردسر بود. بعد از بارها سعی و تلاش کُد عضویت برایم آمد.» به اعتقاد این کارمند پلتفرمهای داخلی نمیتوانند همپای واتسآپ و تلگرام عمل کنند. «پیامرسانهای داخلی میان شهروندان محبوبیت چندانی ندارند و این باعث شده در صورت لزوم تنها با همکاران بتوان ارتباط گرفت.»
«سمانه» سالها پیش با فیلترشدن تلگرام برای ارتباطگیری با همکارانش پیامرسان «بله» را نصب کرده است. «در همه این سالها سراغ این پلتفرم نرفتم تا امروز که دوباره دسترسیها محدود شده.» به باور این شهروند این پلتفرم داخلی فضایی است برای چتکردن یا ارسال عکس. «ارسال ویدیو واقعا کار سخت و طاقتفرسایی است. این پلتفرم کاربر را با محدودیتهای مختلفی روبهرو میکند.»
«سیامک» اما از پیامرسانهای داخلی راضی است. «در برههای که به هر دلیلی دسترسی واتسآپ و تلگرام محدود میشود، پیامرسانهای داخلی گزینه خوبی هستند.» او هم بر محدودیتهای پیامرسانهای داخلی واقف است. «گاهی اوقات در ارسال پیامها تعلل دارد. حجم کاربران که بالا میرود، توانایی پوشش همه کاربران را ندارد اما تا حدودی کارم را راه میاندازد.»
از روبیکای 5.7درصدی تا گپ 0.8درصدی
سهم پیامهای داخلی از مشترکان بالای 18سال خیلی امیدوارکننده نیست. روبیکا 5.7درصد، ایتا 4.6درصد، سروشپلاس 3.6درصد، بله 2.2درصد، آیپگ 1.8درصد و گپ 0.8درصد. آماری که خرداد 1400 ایسپا از آن گفت. در میان پیامهای متداول میان مشترکان، واتسآپ جزو پرکاربرترینهاست با سهم 71.1درصد. اینستاگرام در رتبه بعدی ایستاده با سهم 49.4درصدی، در این میان سهم تلگرام 31.6درصد است. البته میلیونها ایرانی هم در لیست کسانی قرار دارند که از سرویسهای مختلف گوگل بهره میبرند؛ از جیمیل و گوگلمپ تا یوتیوب. در این میانه اینستاگرام به تنهایی بیش از 300هزار کسبوکار را در خود جای داده است.
سال 97 بود که سرنوشت تلگرام به فیلترینگ گره خورد. در همان برهه تعدادی از مخاطبان پیامرسانهای داخلی را جایگزین تلگرام کردند. اگرچه گزارشهایی هم دستبهدست میشدند مبنیبر ضعف فنی و عدمامنیت این پیامرسانها.
محبوبها؛ سروش، بله و گپ
در سال 1400 مرکز ملی فضای مجازی آماری ارائه داد مبنیبر رشد کاربران پیامرسانهای ایرانی. آماری در مقایسه سال 1400 نسبت به سال97. این آمارها نشان از رشد بالای کاربران پیامرسانهای ایرانی داشتند، البته نسبت به سال 97 و پیش از فیلتر تلگرام.
همین آمارها از نصب 5میلیونی پیامرسان سروش خبر میدادند، اگرچه تعداد کاربران فعال حدود 2میلیون و 500هزار نفر اعلام شد. سهم نصب پیامرسان گپ یکمیلیون و 600هزار برآورد شد که حدود یکمیلیون و 300هزار کاربر فعال به خود میدید. تعداد نصب بله حدود یکمیلیون و تعداد کاربران فعال حدود 550هزار نفر برآورد شد. ایتا هم 950هزار دفعه نصب شده بود. اگرچه از این تعداد 700هزار نفر آن فعال بودند.
هرچند آخرین آمار معاون وقت حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی روایتگر چیز دیگری بود. به گفته امیر خوراکیان در سال1400 تعداد کاربر ثبتنامشده در ایتا 11میلیون و 600هزار نفر اعلام شد. البته به روایت این آمارها تعداد کاربران فعال ماهانه حدود 3میلیون و 380هزار نفر برآورد شد.
تعداد کاربران ثبتنامشده در سروشپلاس 12میلیون و 200هزار نفر اعلام شد. کاربران فعال این پیامرسان هم ماهانه 2میلیون و 300هزار نفر تخمین زده شد. سهم پیامرسان بله 8میلیون و 445هزار نفر تخمین زده شد. از میان کاربران این پیامرسان آمار کاربران فعال به یکمیلیون و 382هزار نفر رسید. ثبتنامکنندگان پیامرسان «گپ» حدود 6میلیون و 300هزار نفر اعلام شد. کاربران فعال این پیامرسان هم ماهانه به حدود 4میلیون و 400هزار نفر رسید.
باتجربهتر شدهایم
مهدی انجیدنی، مدیرعامل پیامرسان «گپ» از شروع به کار این پلتفرم از سال90 خبر میدهد. «سال90 کارهای مطالعاتی شروع شد.» انجیدنی بر این باور است برای کسبوکارهای آینده و کاهش هزینهها باید کشورها پلتفرمهای خودشان را داشته باشند. «مطالعات مختلفی انجام شد، البته از تجربیات پیامرسانهای معتبر دنیا هم بهره بردیم.» به گفته مدیرعامل پیامرسان «گپ» از سال92 تولید زیرساختهای «گپ» شروع شد. سال95 اولین نسخه آزمایشی محصول برای جامعه کاربری اولیه ارائه شد. سال96 و اوایل سال97 هم اولین تستها انجام شد برای انتشار عمومی محصول.» مدیرعامل پیامرسان «گپ» میگوید: «شرکت ما صددرصد خصوصی است و هیچ بخش دولتی و سازمانی سرمایهگذاری نداشته. ما از محل درآمد سایر بخشها پلتفرم «گپ» را راهاندازی کردیم.»
پلتفرم «گپ» از حمایتی برای پا گرفتن برخوردار بوده؟
مهمترین حمایت وزارت ارتباطات موضوع راهاندازی مرکز داده شهید سلیمانی بود. ما با کمبود در حوزه زیرساختها روبهرو هستیم و راهاندازی مرکز داده شهید سلیمانی خیلی کمک کرد.
به گفته برخی کاربران پلتفرمهای داخلی این روزها با مشکلاتی روبهرو بودند.
سه سال قبل مشکلاتی وجود داشت. در دورههای قبل از میان 6-5 پیامرسان تعدادی با مشکلات پوششی روبهرو میشدند. اما در شرایط حال حاضر هیچ مشکلی به وجود نیامده تا امروز.
این روزها با افزایش تقاضای کاربران روبهرو بودید؟
این روزها 50 تا70هزار کاربر ثبتنام داشتهاند. در همین برهه حدود 20 تا 30هزار کاربر قدیمی دوباره به پلتفرم برگشتهاند. با وجود اینکه اغلب پلتفرمها با هجمه کاربران روبهرو بودند، با این حال قطعی نداشتند و این برمیگردد به تجربه سالهای قبل.
آیا تنها در برهه ایجاد اختلال در اینترنت شهروندان سراغ پیامرسانهای داخلی میآیند؟
متاسفانه باید بگویم ما کشوری هستیم که از نظر فرهنگی ساخت کشورمان را در هر زمینهای کمارزشتر میبینیم در قیاس با نمونههای خارجی.
اغلب شهروندان عدمتمایل به پلتفرمهای داخلی را نبود تامین امنیت حریم خصوصی عنوان میکنند، این مسأله چقدر صحت دارد؟
این دغدغه بیشتر حاصل عدمآگاهی افراد از ضوابط قانونی اطلاعات در ایران و سایر کشورهاست. این روزها بارها تذکراتی در مورد ناامن بودن واتسآپ سخن به میان آمده است. بارها درباره باگهای امنیتی واتسآپ گفته شده است. به نظرم کاربران دغدغه امنیت ندارند، این مسأله موضوعی است که تنها دهانبهدهان میچرخد. وقتی وایبر فیلتر شد، کاربران به تلگرام کوچ کردند. تلگرام طی توافق ایران با روسیه بود. در چند سال اول فعالیت تلگرام چرا کسی ناراحت امنیت نبود؟ تلگرام ماهیت بیرونی نداشت و به سفارش ایران این پروژه راهاندازی شد. ایران هم مانند همه کشورها بازرسی قانونی را اجرا میکند. در لیست کشورهای معروف کشوری نداریم که این قانون رعایت نشود. این قوانین بینالمللیاند.
راهطولانی در پیش داریم
میثم عسکری، مدیرعامل پلتفرم «آیپگ» به «شهروند» درباره پلتفرمشان و چالشهای پلتفرمهای داخلی میگوید.
پلتفرم «آیپگ» حمایتی از طرف نهادها و سازمانها به خود دیده یا نه؟
ما حمایتی از دولت قبل و حال حاضر نداشتیم. مستندات ریالی آن موجود است که به ما وام دادهاند یا نه. در حوزه سختافزار هم اواخر دولت قبل یک تعداد سرو قرار شد به ما بدهند. البته تا پروسه تحویل و استقرار ما انجام شود، به دولت جدید رسید که آن را از ما پس گرفت.
چرا در برهههای خاصی کاربران سراغ پلتفرمهای داخلی میروند. ریشه این مسأله را کجا باید جستوجو کرد؟
این مسأله کاملا ریشهای است. سالها ورود اپلیکیشنهای خارجی رها شد و در مقابل خواستیم یکشبه مدیریت دادهها را که در همه جهان متداول است، در دست بگیریم. علت اینکه در برههای کاربران به پلتفرمهای داخلی رو میآورند این است که راهکار دیگری پیشروی خود نمیبینند. در شرایط فعلی کاربران نیازمند ارتباطگیری کاری در این فضاها هستند، برای همین به پیامرسانهای داخلی رو میآورند.
دلیل عدهای از کاربران برای عدماستفاده از پیامرسان داخلی تامین حریم امنیت خصوصی است. این مسأله تا چه اندازه جدی است؟
هر پلتفرمی در دنیا بیشک باید امنیت حاکمیتی و قانونی آن کشور را رعایت کند. درواقع هر پلتفرمی در ایران یا هر کشور دیگری الزاماتی دارد که ملزم به رعایت آنهاست. مدتی قبل ترکیه به توییتر اعلام کرد اگر سرورهای توییتر در کشورش نباشد، این پلتفرم را فیلتر میکند.
بسیاری از کاربران عنوان میکنند عضویت در پیامرسانهای داخلی سخت است و زیرساختهای لازم را برای افزایش کاربر ندارند.
این مسأله صحت دارد، البته نه در برهه کنونی. در سالهای 96، 97 و 98 پیامرسانهای داخلی آمادگی لازم را نداشتند، البته مدعی نیستم در حال حاضر هم به اندازه واتسآپ یا تلگرام زیرساختها مهیا هستند، اما بهتر از سالهای پیش هستیم.
شرایط همیشه بهگونهای بوده که پیامرسانهای داخلی نتوانستهاند تجربه کاربران چندمیلیونی را داشته باشند. البته در قیاس با پلتفرمهای پیشرو ما چه از نظر سرمایهگذاری، چه منابع انسانی و چه ابعاد دیگر فاصله معناداری داریم.
در چه بازههای زمانی پیامرسانهای داخلی شاهد افزایش عضویت کاربرانشان بودند؟
بهواقع در شرایط قطعی اینترنت این ارتباط بیشتر بوده، هرچند قبل از آن هم کاربرانی از این پیامرسانها استفاده داشتهاند.
در برهه کنونی چه تعداد به کاربران پیامرسان شما اضافه شده است؟
ما برعکس پلتفرمهای دیگر کاربر جدید نداشتیم، اما کاربرانی که در کمپینها، معرفیها و تبلیغات به ما پیوسته بودند، دوباره فعال شدهاند. به عبارتی فعالیت دوباره کاربران قدیمی ما سه برابر شده است، البته نسبت به 12روز پیش.
پیامرسانهای داخلی چقدر موفق ظاهر شدهاند؟
ما کاربرانی را جذب کردهایم، اما متاسفانه نتوانستهایم این ارتباط را دائمی کنیم و منجر به تغییر ذائقه کاربران شویم.
کاربران بر این مسأله تاکید دارند که ارسال ویدیو در پیامرسانهای داخلی نیازمند دادن دسترسی کامل است.
هر آنچه یک آپ مسنجری دارد دسترسی میگیرد، داخلیها هم همان را میگیرند.