زمین مدرسه به بسازبفروش ها می رسد؟
پیشنهاد بحث برانگیز رئیس شورای شهر تهران؛ کاهش پهنه آموزشی به نفع تجاری ها
سیمین برادران_ شهروندآنلاین؛ اسمش پایتخت است اما با معضل تامین فضای آموزشی و مدرسه در دل خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. دانش‌آموزان بعضا کیلومترها در ترافیک تهران برای رسیدن به مدرسه‌ای استاندارد طی یا زیر سقف‌های ترک‌خورده کتاب درسی خود را باز می‌کنند. در این شرایط پیشنهادی از شورای شهر به گوش می‌رسد. پیشنهاد تغییر جانمایی زمین‌هایی که در طرح‌های شهری برای مدرسه‌سازی در نظر گرفته شده است. جایگزینی فضای آموزشی با تجاری! حالا که خیرین پای کار نمی‌آیند و آموزش‌وپرورش هم توان مدرسه‌سازی ندارد زمین‌های آموزشی به زمین‌های تجاری و مال تبدیل می‌شوند! اما جزئیات این پیشنهاد چیست و چه تبعاتی برای شهروندان دارد؟
معضل کمبود سرانه آموزشی و عدم رغبت خیرین برای توسعه مدارس تهران
علیرضا کریمیان، مدیرکل آموزش‌وپرورش استان تهران چندی پیش در صحن علنی شورا به مشکل موجود در فضای آموزشی اشاره کرده بود: «متوسط سرانه فضای آموزشی در کشور ۵.۲ مترمربع و در تهران ۴.۲ مترمربع است. تهران از استان‌های آخر در فرسودگی مدارس است که نشان می‌دهد ما نیازمند توجه ویژه به فضاهای آموزشی در تهران هستیم. تراکم دانش‌آموزی در کلاس‌های درس از 8 تا ۱۰ نفر بیش از میانگین کشوری است. این موضوع کار دانش‌آموزان و معلمان را سخت‌تر می‌کند و باعث کاهش کیفیت آموزش می‌شود.»
نقش خیرین برای توسعه فضاهای آموزشی از منظر آموزش‌وپرورش پررنگ است چراکه این وزارتخانه توانایی خرید زمین‌هایی که برای امر آموزش در نظر گرفته نشده است را ندارد. کریمیان با تاکید بر اینکه خیرین چندان مشتاق کمک برای ساخت مدرسه در تهران نیستند، گفته بود: «خیرین به سمت استان‌های محروم می‌روند چراکه اگر بتوانند در تهران یک مدرسه بسازند با همان مبلغ می‌توانند سه یا چهار مدرسه در دیگر شهرها بسازند. نبودن زمین برای ایجاد فضای آموزشی یکی از مشکلات ما به‌شمار می‌رود. برج‌هایی که در آینده در اختیار زوج‌های جوان در منطقه ۲۲ قرار می‌گیرد، می‌تواند مشکل جدی برای تامین فضای آموزشی ایجاد کند.»
تغییر سرانه‌های آموزشی به سرانه تجاری؛ آموزش‌وپرورش توان خرید ندارد
این مشکل و معضل از سوی مقام مسئول در هشتادوهشتمین جلسه شورای اسلامی شهر تهران بررسی می‌شود و اعضای شورای شهر تهران واکنش‌های مختلفی نسبت به آن دارند. در این میان مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران برای تامین سرانه‌های آموزشی، به تغییر کاربری آن ها به تجاری تاکید دارد! اقدامی که می‌تواند نقاط مثبت یا منفی خطرناکی داشته باشد.
رئیس شورای شهر تهران در این جلسه نیز معتقد است «قرار گرفتن مدارس در خیابان‌های شلوغ، اقدام مناسبی نیست که می‌توان این فضاها را جابه‌جا کرد و بتوان از کاربری تجاری چنین فضاهایی استفاده کرد و آموزش‌وپرورش از فروش این فضاها منتفع شود. زمین برای فضای آموزشی کم نیست. هر زمینی معرفی شد آموزش‌وپرورش اعلام کرد که توان خرید آن را ندارد و این زمین‌ها باید در شورای عالی معماری و شهرسازی حذف شود.»
سرانه آموزشی را به برج‌ساز ندهیم
سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران در واکنش به این پیشنهاد و در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» بیان می‌کند: «باید سرانه جمعیتی در هر منطقه را در نظر بگیرم. در بحث تنظیم سرانه آموزشی، منطقه و بارگذاری جمعیت در نظر گرفته می‌شود و بر اساس نیاز منطقه، سرانه تعیین می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «آنچه که برای شهرداری اولویت دارد این است که سرانه آموزشی برای مردم محقق شود. طی توافقاتی که با آموزش‌وپرورش صورت می‌گیرد معمولا شهرداری یکسری زمین‌ها هم در اختیار آموزش‌وپرورش قرار می‌دهد. بهره‌وری با آموزش‌وپرورش و زمین برای شهرداری خواهد بود. اولویت این است که زمین‌های آموزشی تبدیل به مراکز آموزشی شود ولی اگر در آن مناطق سرانه آموزشی تامین شود مثلا خیرین مدارسی بسازند و در اختیار آموزش‌وپرورش قرار دهند، می‌بینیم زمین آموزشی که در پهنه آموزش قرار گرفته دیگر ضرورتی برای آن منطقه ندارد و به کاربری‌های دیگر تبدیل می‌شود ولی باز هم اولویت با کاربری‌های موردنیاز مردم یعنی اجتماعی- فرهنگی است یعنی سرانه آموزشی تبدیل به سرانه مثلا ورزشی شود.»
آقامیری در پاسخ به این سوال که تبدیل به سرانه آموزشی به تجاری چه مزیتی می‌تواند داشته باشد، می‌گوید: «این امر تعبیر بدی است. اینگونه نیست که از این زمین‌ها درآمدزایی شود. اگر سرانه آموزشی در جایی تامین شود و زمین مازاد باشد ممکن است که این اتفاق رخ بدهد.»
«تغییر کاربری سرانه آموزشی در طرح تفصیلی درست نیست و ما باید در نهایت سعی کنیم که آنچه در پهنه آموزشی قرار دارد کاربری آموزشی داشته باشد یا به سرانه‌های عمومی دیگر تبدیل و استفاده مردمی از آن شود.» عضو شورای شهر تهران با اشاره به این مطلب می‌افزاید: «ولی در موارد خاصی که زمین بلااستفاده است و در آن منطقه نیاز به سرانه تجاری، اداری و میادین تره‌بار دارند شهرداری با توجه به این قضیه ممکن است تصمیم بگیرد این مراکز را تبدیل به مراکز خدماتی کند. اولویت این است که این سرانه‌های آموزشی در اختیار کارهای خدماتی باشد نه به منافع شخصی و برج‌سازی داده شود و این امر نباید اولویت برای شهرداری داشته باشد.»
فرصت کسب درآمد برای آموزش‌وپرورش جهت توسعه‌ونوسازی مدارس
تغییر سرانه‌های آموزشی بنا به دلایل مختلف ممکن است از سوی مدیریت شهری انجام شود. مهدی عباسی، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» به برخی از این دلایل اشاره دارد: «در فرآیند تهیه طرح تفصیلی برای شهر تهران و در اجرای نظام پهنه‌بندی برای استفاده از اراضی به سرانه‌ها و فضاهای مختلف ازجمله خدماتی، آموزشی، ورزشی و بهداشتی توجه شده است و قرار شد این سرانه‌ها با همکاری و توسط هر یک از ارگان‌ها و دستگاه‌های مسئول با همکاری شهرداری تهران ایجاد شود.»
عباسی با بیان اینکه بر اساس نیاز و جمعیتی که تخمین زده می‌شود محدوده‌هایی از شهر تهران به سرانه‌های مشخصی اختصاص داده شده است، عنوان می‌کند: «هر چیزی که قرار باشد در تهران تغییر پیدا کند یا باید برای اعضای کمیسیون و شورای شهر ثابت شود که مازاد بر نیاز و سرانه‌های شهر تهران است یا جایگزین مناسب آن در شهر پیشنهاد شود.»
رئیس کمیسیون شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران می‌گوید: «یکی از کارهایی که در طرح جامع و در پیوست شماره 4برای برنامه‌های موضعی و موضوعی مقرر شده بود این است که طبق بند 1-1 ساماندهی و توسعه ساختمان‌های آموزشی، مدارس، پیش‌دبستانی‌ها و… صورت گیرد.»
عباسی با بیان اینکه این طرح را باید آموزش‌وپرورش انجام دهد و تصمیم نهایی برعهده کمیسیون ماده 5 است می‌افزاید: «در تبصره بودجه دولت برای آموزش‌وپرورش و نهادهای آموزش عالی فرصتی پیش‌بینی شده که اگر مدارس به هر دلیلی در محور اصلی قرار داشته باشند که ضرورت ندارد مدرسه به جهت سروصدا و خطرات در محور اصلی باشد، آموزش‌وپرورش برای توسعه مدارس در فضاهای دیگر و برای نوسازی می‌تواند از ظرفیت درآمدی مدارسی که در راستای تجاری قرار گرفته استفاده کند. الزاما منظور این نیست که مدرسه حذف شود و جایگزین نشود. می‌تواند مدرسه‌ای تغییر کاربری پیدا کند و از بودجه آن جایگزینش چندین مدرسه ساخته شود.»
او ادامه می‌دهد: «هدف از این طرح این است که برای زمین‌های با ارزش تجاری حداکثر فرصت اقتصادی ایجاد تا منابع را به بهترین وجه برای توسعه مدارس استفاده کنند. در نتیجه شاید جایگزینی آموزشی به خدماتی این فرصت را ایجاد نکند. سیاست‌گذار به دنبال این است که با رویکردی، منابعی را به خود اختصاص دهد.»
به گفته عباسی با این پیشنهاد می‌توان کسری‌های آموزشی و زمین‌هایی که بلااستفاده بوده است، تعیین تکلیف شود.
هشدار برای تغییر برنامه‌ریزی‌های شهری با تصمیم مدیریتی بدون بررسی کارشناسی
علی اعطا، سخنگوی سابق شورای شهر تهران و عضو هیأت رئیسه شورای شهر در دوره پنجم با اشاره به کمبود سرانه آموزشی در تهران و ضمن تاکید بر مشکلات تامین سرانه‌های آموزشی می‌گوید: «پراکندگی نامناسب و عدم توازن فضای آموزشی در مناطق مختلف موضوع جدیدی نیست. اسفند 1356 گزارشی از طرف دبیرخانه شورای نظارت بر گسترش شهر تهران منتشر شد یکی از مواردی که در این گزارش پرداخته شده مسأله خدمات آموزشی شهر تهران است. وقتی معضلات آن مقطع را نگاه می‌کنیم همان مسائلی است که این روزها به آن اشاره داریم. یکی از اینها آن بوده که وزارت آموزش‌وپرورش امکان تخصیص بودجه در اراضی تخصیص پیدا کرده را ندارد. دقیقا همان مسأله‌ای که این روزها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. کمبود نسبت فضای آموزشی به دانش‌آموز یعنی سرانه از دیگر موارد موجود در این گزارش است.»
او می‌افزاید: «تمام این سال‌ها باوجود تمام بررسی‌ها، مطالعات و برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده امروزه همچنان این مشکلات به قوت خود باقی است. باوجود این همه طرح‌های مصوب و کارهایی که در برنامه‌ریزی شهری انجام شده به اهداف‌مان نرسیده‌ایم. مجموعه اقداماتی که در شهر تهران انجام می‌شود بعضا هم‌راستا و برگرفته از اصول و سیاستگذاری کلی و واحد نیست.»
اعطا به بافت فرسوده تهران اشاره می‌کند: «باوجود تراکم جمعیتی در بافت فرسوده که سه برابر کل تهران است خدمات آموزشی نازل است اما از طرفی پافشاری می‌شود که طبقات اضافی در بافت فرسوده ساخته شود و جمعیت‌پذیری افزایش پیدا کند. با این رویکرد نیاز به خدمات آموزشی را افزایش می‌دهیم. مانند این است که دو سیاست متضاد در پیش گرفتیم که هر یک برای دیگری مشکل ایجاد می‌کند»
عضو کمیسیون معماری و شهرسازی در دوره پنجم شورای شهر تهران می‌گوید: «یکسری لکه‌گذاری‌هایی در نقشه به عنوان آموزشی و خدماتی بر اساس برنامه ریزی های شهری در نظر گرفته شده است. بخشی از این برنامه‌ریزی شهری به طرح جامع و طرح تفصیلی منجر شده و اگر بخشی از برنامه را در بخش وسیع تغییر دهیم با مشکل مواجه می‌شویم چراکه این موضوعی نیست که صرفا یک نقطه در شهر باشد بلکه راه‌حلی که پیشنهادش ارائه می‌شود بخش زیادی از شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهد اگر بخواهد با تصمیم مدیریتی بدون بررسی کارشناسی انجام شود به مشکل جدیدتر تبدیل می‌شود»
مراقب دلالی و فساد در تهاترهای شهری باشیم
این متخصص حوزه شهرسازی به عوامل تعیین‌کننده سرانه‌های آموزشی اشاره می‌کند: «جمعیت ساکن در محله تعیین کننده بوده و همچنین شعاع دسترسی هم مهم است. مباحث ترافیکی و امکان تردد، موارد دیگری است که در تعیین سرانه به آن توجه می‌شود. ولی اینکه با نگاه تک عاملی و اینکه بگوییم آموزش‌وپرورش نمی‌تواند زمین‌ها را خریداری کند، پس بفروشیم و در جای دیگر مدرسه خریداری کنیم. آیا معیارهای مطالعاتی در جای جدید لحاظ می‌شود یا اینکه هرجایی توانستیم خریداری و مدرسه تاسیس کنیم؟ چنین تصمیمی که می‌خواهد بخش زیادی از شهر تهران را تحت‌الشعاع خود قرار دهد تصور می‌کنم شبیه بازنگری در طرح تفصیلی است. تصمیماتی که در کمیسیون ماده 5 می‌گیریم یا موردی است و مربوط به یک پلاک می‌شود که البته آن هم دارای اشکال است، یا اینکه وسیع است و بخش زیادی از محلات تهران را تحت تاثیر قرار می‌دهد و برنامه‌ریزی که کارشناسان انجام داده‌اند و رسیده‌اند به اینکه لکه‌ها باید آموزشی باشد را نقض می‌کند.»
اعطا با بیان اینکه پیشنهاد جدید نمی‌تواند صرفا منطق اقتصادی و تجاری داشته باشد، ادامه می‌دهد: «در شرایطی که ما نتوانستیم برنامه‌ها را محقق کنیم باید ملاحظات را هم در نظر بگیریم. معیارهای لازم برای لکه‌گذاری آموزشی را رعایت کنیم. پراکندگی متناسبی که لکه‌ها دارد را نباید به هم بریزیم.»
او با اشاره به مشکلات این پیشنهاد و با بیان اینکه روی نقشه سرانه‌ها در شهر مناسب جایگذاری شده است اما در عمل به دلایل اقتصادی محقق نمی‌شود، می‌افزاید: «مدیریت شهری می‌خواهد کاری کند که در عمل برنامه‌ریزی‌ها هم تحقق‌پذیری داشته باشد اما کاری نکنند که با توزیع نامتناسب و نامتوازن مواجه شویم و این تغییرات به مسأله جدیدی تبدیل شود. گفته می‌شود. عنوان می شود نباید مدرسه در خیابان شلوغ باشد و این مناطق برای تجاری مناسب است. اکثر قطعات آموزشی بزرگ است. وقتی این قطعه به تجاری تبدیل شود خود مال بالقوه است. چراکه در قطعات بزرگ دو طبقه سوپرمارکت نمی‌زنند بلکه مال و پاساژ بزرگ می‌زنند و این رویکرد، ترافیک را تشدید می‌کند.
عضو شورای شهر دوره پنجم معتقد است: «کاری که سال‌ها تلاش شده تا در تهران متوقف شود دوباره کلید می‌خورد. زمین‌های آموزشی را تجاری کنند و مجوز مال‌سازی می‌گیرند و اگر چنین اتفاقی بیفتد خطر بزرگی دارد. اساسا در سیستم مدیریت شهری در همه ادوار هر زمان بحث تهاتر پیش می‌آید باید مراقب فساد باشیم. اطراف این تهاترها به‌شدت مستعد شبکه فساد و دلالی ایجاد می‌شود. این شبکه مختص دوره خاص نیست و همیشه در شهرداری بوده است.»
اعطا، ضمن هشدار به ساخت‌وساز بی‌ضابطه مسکن در تهران معتقد است: «قانون جهش تولید مسکن مصوب تابستان 1396 بوده و ابلاغ شده است. شهرداری تهران بر عهده گرفته تا در رابطه با احداث 180 هزار واحد پای کار بیاید. شهرداری وقتی پای چنین کاری می‌رود از الان باید فکر کند که ممکن است برای مناطقی از شهر مشکلی ایجاد می‌کند که سال‌های آینده باید به دنبال تامین خدمات آن باشد و مدیران آینده را با معضل روبه‌رو خواهد کرد.»
هشدار تب برج‌سازی در پایتخت
شهر تهران به لحاظ ایجاد مال‌ها و مراکز تجاری در مناطق شلوغ و پرتردد اشباع شده است. از سوی دیگر به لحاظ تامین سرانه‌های آموزشی در موقعیت نابسامانی قرار دارد. طی این شرایط اگر مدیریت شهری تصمیم بگیرد با تغییر رویکرد و تنها با این استدلال که آموزش‌وپرورش توان خرید زمین‌های مشخص‌شده در طرح تفصیلی را ندارد مال‌های تجاری از دل مدارس سبز شود و مدارس به نقاط دیگری که هیچ مطالعه‌ای روی آن منطقه انجام نشده پرت شود با معضلات کلاف‌گونه شهری مواجه می‌شویم که گره‌اش به دست هیچکس باز نمی‌شود. مانند خیلی از مال‌های بزرگی که در کنار اتوبان، سبز شدند. اتوبانی که برای تردد راحت ساخته شده و حالا با حضور این مال‌ها نیاز به زیرگذر و روگذر دارد و این دور باطل تامین زیرساخت‌ها برای رفع یک مشکل شهری همچنان ادامه دارد.
//انتهای پیام