راه توسعه؛ از خزر تا فارس/اهتمام دولت سیزدهم در شکل‌گیری کرویدور شمال به جنوب
بررسی ظرفیت‌ها و مزیت‌های ترانزیت در گفت‌وگوی «شهروند» با «علی‌اکبر صفایی» مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی
شهروند| وجود مسیر آبی در شمال و جنوب کشور و قرار گرفتن ایران در حلقه اتصال كریدور مهم شمال-جنوب، کشور ما ایران را به چهارراه ارتباطی دنیا تبدیل کرده است، به‌طوری که ایران این قابلیت را دارد که هند و کشورهای جنوب‌شرق آسیا را به کشورهای سواحل خزر و اروپا متصل سازد. به اذعان کارشناسان این موقعیت جغرافیایی فرصتی طلایی برای توسعه اقتصاد ایران محسوب شود، به‌طوری که این مزیت بزرگ، قابلیت افزایش ترانزیت و درآمدهای حاصل از آن را برای ایران ایجاد کرده است. مزیتی که نیازمند توسعه زیرساخت‌های بنادر و تجهیزات کشتیرانی است، اگرچه تاکنون بهره‌گیری لازم از این فرصت طلایی صورت نگرفته و ترانزیت در سال‌های گذشته رونق چندانی در کشور نداشته است. اما عملکرد افزایشی دولت سیزدهم در این زمینه در سال گذشته امیدوارکننده بوده و نشانگر این است که دولت سیزدهم توسعه این موضوع را در دستور کار خود قرار داده است. «شهروند» در گفت‌وگو با «علی‌اکبر صفایی» مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی به بررسی ابعاد این موضوع پرداخته است.
-
همان‌طور که مستحضر هستید توسعه دیپلماسی اقتصادی در حوزه منطقه‌ای یکی از موضوعات مورد اهتمام در دولت سیزدهم است. موضوعی که یکی از الزامات آن به اذعان کارشناسان بسترسازی لازم برای ترانزیت است. با توجه به این مهم در یک سال گذشته سازمان بنادر و دریانوردی چه فعالیت‌هایی را در این‌خصوص دنبال کرده است؟
همان‌طور که اشاره کردید توسعه تجارت با همسایگان یکی از سیاست‌های اقتصادی دولت سیزدهم بوده است و با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از تجارت انجام‌شده از حوزه دریا یا تجارت دریایی صورت گرفته، مجموعه دریایی کشور با محوریت سازمان بنادر و دریانوردی و با هماهنگی دیگر سازمان‌های مربوطه در این راستا گام برداشته. سازمان بنادر و دریانوردی فعالیت‌هایی را در جهت توسعه راه‌های دریایی چه در جنوب و چه در شمال آغاز کرده است. موضوعی که سایر بخش‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای نیز پیگیری می‌کنند. در همین خصوص سازمان دریانوردی سعی کرده است که در عرصه دیپلماسی در ملاقات‌های رئیس‌جمهوری، معاون اول وزیر خارجه، وزیر صمت و وزیر راه‌وشهرسازی حضور فعال داشته باشد؛ چه در کشورهای مقصد و چه در تهران.
-
به‌طور کلی وظیفه تعریف سازمان بنادر در این سیاست چیست؟
در راستای این سیاست کلان دولت، تعریف ما این شد که ضمن توسعه ارتباط تجاری با کشورهای دیگر زمینه ترانزیت کالا از طریق خلیج‌فارس و دریای خزر به کشورهای شمالی و جنوبی را نیز فراهم کنیم. کشورهای شمالی ایران همچون روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان نیز می‌توانند از طریق ترانزیت کالا از ایران از طریق جنوب به مبادلات تجاری بپردازند. کشورهای جنوبی ایران و آسیای میانه یعنی هند، پاکستان، قطر، امارات، عمان و… نیز از طریق خلیج‌فارس و کریدور جنوب به شمال ایران به کشورهای ساحلی دریای خزر و اروپا متصل شوند. این کشورها تاکنون مبادلات تجاری خود را از جنوب از طریق دریای سرخ و از مسیر دریای سیاه در شمال انجام می‌دادند. به طور مثال تجارت روسیه، از طریق دریای خزر کمتر از 6درصد انجام می‌شود. با تقویت زیرساخت‌های ترانزیتی این تضمین از طریق جمهوری اسلامی ارائه‌می‌شود که می‌توانند تجارت خود را از کریدور شمال به جنوب ایران انجام دهند.
-
بنادر و دریانوردی چه اقداماتی را در این‌خصوص دنبال کرده است؟
حوزه شمال و جنوب محور ترانزیت هند و کشورهای ساحلی دریای خزر و اروپاست. به همین دلیل در بنادر جنوبی بندر عباس و چابهار طرح عملیاتی خطوط منظم کانیتری مهیا شده است، بخشی هم در حال برنامه‌ریزی است. این موضوع را به دو دلیل واردات و ترانزیت دنبال می‌کنیم. برنامه‌ریزی شده است که بندر چابهار را به هند وصل کنیم تا کالاهای هند از طریق چابهار به شمال برسد.
یکی از برنامه‌های مهم کشور برای افزایش ترانزیت در کشور، سیاست توسعه‌محور شرق با محوریت بندر چابهار است. توسعه این بندر با توجه به اینکه بندری اقیانوسی است و به کشورهای جنوبی مانند هند دسترسی دارد، در افزایش ترانزیت کشور بسیار موثر خواهد بود. قرار است در این زمینه با هند قراردادی برای حضور در چابهار منعقد شود. البته این موضوع تنها محدود به هند نیست و کشورهای دیگر همچون کشورهای خلیج‌فارس، پاکستان و کشورهای جنوب‌شرق آسیا و … را نیز دربرمی‌گیرد. حمل‌ونقل مستقیم دریایی با کشور عمان از طریق دریایی برنامه‌ای است که دنبال خواهد شد.
در حال حاضر اعداد تجارت دریایی اعداد بزرگی نیست، اما با جهت‌گیری در بحث ترانزیت امیدواریم که درآمدها در این عرصه افزایش یابد. در همین راستا امکانات لازم تخصیص داده شده است. زیرساخت‌های لازم در بنادر را برای ترانزیت داریم و آنان را توسعه می‌بخشیم. از طرف دیگر کشور روسیه نیز علاقمند است که تجارت خود را به جنوب‌شرق آسیا و کشورهای جنوبی خلیج‌فارس از طریق ایران دنبال کند. طرف روسی علاقه همکاری خود را در بندرعباس، امیرآباد و نوشهر اعلام کرده است و مذاکرات برای عقد قرارداد صورت گرفته است. در کار با روسیه نگاه بلندمدت داریم، همان طور که گفته شد در حال مذاکره جدی با روس‌ها هستیم تا در بنادر جنوبی و شمالی کشور سرمایه‌گذاری کنند و بدین ترتیب بخشی از کالای خودشان را از طریق تجارت با هند از طریق دریا، ریل و جاده‌های ما جابه‌جا کنند.
-
در حوزه دریای خزر چه اقداماتی دنبال شده است؟
در دریای خزر ما یک کاهش چشمگیر در حوزه ترانزیت در سال‌های گذشته داشته‌ایم. ترانزیت از طریق شرق به غرب یعنی از چین به اروپا صورت می‌گرفت و ایران از کریدور دریای خزر به راحتی حذف شده بود. سیاست‌های دولت سیزدهم برقراری کانتینر و غیرکانتینری منظم در بنادر انزلی و امیرآباد بوده است. قزاقستان، روسیه و … . در حال حاضر بخش عمده‌ای از صادرات مانند سیمان به کشورهای ساحلی دریای خزر از طریق ترانزیت دریایی و بخش عمده‌ای از واردات همچون غلات از این مسیر صورت می‌گیرد. خط لاینر بین بنادر ایران، قزاقستان و روسیه برقرار شد و 20 کشتی در این خط دریایی فعالیت می‌کنند. در فاز اول بنادر امیرآباد و انزلی به بندر اوکتائوی قزاقستان متصل شد که اغلب جابه‌جایی دریایی، کالای کانتینری است.
-
ضرورت توسعه ناوگان کشتیرانی دریای خزر یکی از موضوعات مطرح شده از سوی کارشناسان است، در این خصوص چه فعالیت‌هایی دنبال شده است؟
ظرفیت کشتی‌ها پاسخگوی تجارت ما با کشورهای ساحلی خزر نیست. ما با جدیت بخش مربوط به توسعه ناوگان را پیگیری می‌کنیم. اگرچه این موضوع در جنوب کشور نیز پیگیری می‌شود. چند مجموعه کشتی در جنوب و شمال به ناوگان دریایی ما اضافه شده است. با شرکت‌های خصوصی داخلی نیز قراردادهایی در جهت ساخت کشتی منعقد شده است. الحمدلله در کشور و مجموعه بخش خصوصی در حوزه کشتی‌سازی توان بسیار خوبی داریم. در عرصه صادرات نیز ساخت کشتی به سفارش ونزوئلا نیز صورت گرفته است، اما اگر ساخت داخل نتواند ظرفیت موردنیاز را تامین سازد، در راستای منافع ملی از ظرفیت‌های کشورهای دیگر استفاده خواهد شد؛ مثلا ظرفیت‌های کشور روسیه و مجموعه کشتیرانی جمهوری آذربایجان. اگر نتیجه ارزیابی‌ها، واردات باشد از این ظرفیت‌ها نیز استفاده خواهد شد.
-
در حوزه خطوط مسافربری دریایی نیز اقداماتی انجام شده است؟
طرح توسعه بندر هرمز در بندر شهید حقانی در بخش مسافری در حال انجام است. همچنین بندر نخل و ناخدا که چهارونیم کیلومتر در عمق دریا در حال ساخت است، اجرا می‌شود. در بندر امیرآباد هم با همکاری وزارت گردشگری، وزارت کشور، وزارت راه‌وشهرسازی فعالیت‌هایی را در این خصوص دنبال می‌کنیم.
-
آیا طرح توسعه بنادر نیز در دستور کار است؟
توسعه صنعت دریانوردی و حضور فعال در بنادر مختلف دنیا فرصت بی‌نظیری برای اشتغال و اقتصاد کشور فراهم می‌سازد. به همین منظور ساخت و توسعه بنادر کوچک در سواحل شمالی و جنوبی کشور در دست ساخت یا مناقصه است. با توجه به تاکیدات رهبر معظم انقلاب در جهت پدافند غیرعامل، مطالعات بندر مکران نیز در حال انجام است و به محض پایان توسط شرکت ملی نفت و واگذاری اراضی از سوی وزارت نفت، کار اجرای این پروژه ملی و بزرگ راهبردی آغاز خواهد شد. ما طرح‌های بسیاری مربوط به توسعه بنادر در دستور کار داریم و دنبال خواهیم کرد. توسعه بنادر و توجه به زندگی شهروندان این شهرها از اهداف سازمان بنادر و دریانوردی است.