هدف، رونق سفره مردم
بررسی فعالیت‌های تجاری ایران با کشورهای ساحلی دریای خزر در گفت‌وگوی «شهروند» با «علیرضا مقدسی» رئیس کل گمرک ایران
دیپلماسی متوازن و فعال با کشورهای همسایه و منطقه در عرصه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی یکی از وعده‌های دولت سیزدهم به شمار می‌آمد که در یک سال گذشته برای تحقق آن گام برداشته است. دولت سیزدهم در مسیر منافع ملی و چندجانبه‌گرایی سیاسی- اقتصادی و توجه به همسایگان، رفت‌وآمدهای متعددی به کشورهای منطقه داشته که حضور پررنگ در اجلاس‌های کشورهای ساحلی دریای خزر یکی از این فعالیت‌ها به شمار می‌آید. «شهروند» سعی کرده در گفتوگو با «علیرضا مقدسی» رئیس کل گمرک ایران دستاوردها و مزیت‌های دیپلماسی تجاری- اقتصادی با کشورهای ساحلی دریای خزر را واکاوی کند.
- همان‌طور که مستحضر هستید یکی از موضوعات مورد اهتمام در دولت سیزدهم تقویت همکاری‌های اقتصادی با کشورهای ساحلی دریای خزر بوده است. با توجه به این مهم در یک سال گذشته گمرک جمهوری اسلامی ایران چه فعالیت‌هایی را در این‌باره دنبال کرده است؟
گمرک جمهوری اسلامی ایران به عنوان مجری سیاست‌های تجاری کشور وظایف گسترده‌ای را دنبال می‌کند. بنابراین در یک‌سال گذشته با چهار کشور قزاقستان، روسیه، ترکمنستان و آذربایجان جلسات متعدی گذاشته شده و با مسئولان مختلف درباره سیاست‌های که باید اعمال شود، بحث و گفتوگو صورت گرفته است. ما در همین چند ماه اخیر با روسای گمرک هر چهار کشور ساحلی دیدار داشته‌ایم. در برخی از ملاقات‌های دوطرفه و چندجانبه رئیس‌جمهوری، معاون اول، وزیر امور خارجه و نمایندگان گمرک حضور داشته‌اند و نظرات گفته شده است. گمرک ایران ارتباطات و تعاملات بسیار مناسبی با گمرکات کشورهای حاشیه دریای خزر دارد. دیدار و گفت‌و‌گو‌های متعددی چه در تهران و چه بالعکس با مقامات روسیه، آذربایجان و ترکمنستان داشته‌ایم. ملاقات بین مرزی هم با مقامات کشورهای ساحلی حاشیه خزر صورت گرفته و سیاست‌ها و برنامه‌هایی که باید پیگیری شود، دنبال شده است.
- این دیدارها نتایجی هم به دنبال داشته است؟
گمرک جمهوری اسلامی ایران همان‌طور که عنوان کردم هماهنگ با سیاست‌های کلی نظام و دولت تمرکز بیشتری بر تقویت روابط دیپلماسی با کشورهای منطقه داشته است. به طور مثال اخیرا طی نشستی که با کشور روسیه داشته‌ایم، تفاهمنامه‌ای امضا شد. این تفاهمنامه حرکت مثبتی بود که انجام و اجرایی شد. با این تفاهم کریدور سبز بین ایران و روسیه شکل گرفت. این کریدور سبز ساده‌سازی و تسهیل‌سازی گمرکی را به دنبال دارد.
- اگر امکان دارد در مورد طرح کریدور سبز بیشتر توضیح دهید.
در این طرح فعالان اقتصادی دو کشور به همدیگر معرفی خواهند شد تا تعاملات دو سویه تسهیل شود. در طرح پایلوت اولیه 10 فعال اقتصادی ایرانی به گمرک فدراسیون روسیه و 8 تاجر از کشور روسیه به ایران معرفی شده‌اند. دو کشور متعهد شده‌اند تا با ارائه تسهیلات، فرآیند تجارت را برای یکدیگر ساده‌تر کنند. در این بخش گزارشی از سوی رئیس اداره گمرک روسیه ارائه شده است که در آن به افزایش تجارت میان دو کشور -با توجه به این طرح- اشاره کرده است.
- این توافقات نتایج دیگری هم به دنبال داشته؟
بله؛ موارد بسیاری. از موارد دیگر می‌توان به حل اختلاف نظرها در ارزش پایه گمرکی اشاره کرد. در پی گفت‌وگوهایی که با اتحادیه اصناف و فعالان اقتصادی داشته‌ایم، این موضوع به عنوان یک مطالبه مطرح شد و گمرک جمهوری اسلامی پیگیر این مسأله شد. با توجه به اینکه دغدغه اصلی فعالان اقتصادی موضوع ارزش‌گذاری کالاست، با گمرک روسیه توافق ضمنی شد که این موضوع برطرف و حقوق تاجران ایرانی احصا شود. اجرای برخط تبادل اطلاعات، طرح و اقدامات مربوط به انعقاد و اجرای سریع‌تر موافقتنامه شناسایی متقابل فعالان اقتصادی ایران و روسیه از دیگر نتایج این توافقات بوده است که می‌توان به آن اشاره کرد. همچنین موافقت شد معاون و مدیران گمرک کشور روسیه در سفارت ایران حضور یابند و در نشستی به سوالات فعالان اقتصادی ایران پاسخ دهند که این موضوع نیز اجرایی شد.
- تعاملات گمرک جمهوری اسلامی ایران با سایر کشورهای حاشیه دریای خزر چه نتایجی به دنبال داشته است؟
فراتر از ارتباطات دوطرفه ایران و روسیه، تفاهمنامه سه‌جانبه بین ایران، روسیه و آذربایجان شکل گرفته است که ایران و روسیه از مرز زمینی و خاک آذربایجان برای صادرات کالاها به یکدیگر استفاده کنند. طبق این تفاهمنامه، تشریفات گمرکی به کمترین زمان ممکن کاهش می‌یابد. جمهوری آذربایجان متعهد شده است تا تسهیلات لازم را در این زمینه فراهم کند تا کامیون‌های ایرانی کالاهای ترانزیتی خود را با سرعت بیشتری به مقصد برسانند.
تفاهماتی نیز با گمرک ترکمنستان صورت گرفته است. افزایش ساعات کار، افزایش تبادل ترانزیت در گمرکات مرزی مثل سرخس و لطف‌آباد، تقاضای بازگشایی کامل ترانزیت خالی بار از طریق گمرک باجگیران به سمت گمرک ایران و همچنین بازدید میدانی از دو گمرک لطف‌آباد و آرتیق برای تسهیل تجارت از جمله نتایج این تفاهمات بوده است.
- از نگاه شما وضعیت ایران در حوزه ترانزیت چگونه است؟
در عرصه ترانزیت، کشور ما دارای ظرفیت‌های بسیاری است با بهره‌وری بالا. گمرک سرخس بزرگ‌ترین گمرک ریلی در کشور است که می‌تواند نقش بسزایی در این عرصه داشته باشد. این موضوع در برنامه‌ها مد نظر قرار گرفته است. کشورهای آسیای میانه می‌توانند از این طریق به آب‌های خلیج فارس و دریای عمان دسترسی یابند. ما کریدورهای بسیاری داریم که ایران را به چهارراه ترانزیتی دنیا بدل کرده است؛ جاده ابریشم، کریدور شمال به جنوب، شرق به غرب. در بحث توسعه کریدورها اقدامات بسیار خوبی انجام شده است. اقداماتی در راستای کنوانسیون ترانزیت و کنوانسیون تیر صورت گرفته است. کنوانسیون تیر در راستای کنوانسیون ترانزیت تعریف می‌شود که به موجب آن كالای پلمپ شده در بین راه و تا مقصد نیازی به انجام تشریفات گمركی مربوط به ترانزیت در مرزهای ورودی و خروجی این كشورها طبق قوانین داخلی آنها ندارد. ما در این‌باره نیز اقداماتی را دنبال کرده‌ایم. در این زمینه برای اولین‌بار پروژه بین‌المللی حمل و نقل مرکب تحت رویه تیر الکترونیک بین گمرکات ایران و هند با ورود محموله ارسالی از مبدأ کشور هند به گمرک شهید رجایی بندرعباس و خروج آن از طریق گمرک آستارا عملیاتی شد. ما این موضوع را با کشورهای دیگری همچون ترکیه، روسیه و… نیز دنبال می‌کنیم. به طور کلی ایران در حوزه ترانزیت در بخش‌های مختلف دریایی، زمینی و ریلی از آمادگی لازم برخوردار است. ما توان این را هم در کشور داریم که از کریدورها به صورت ترکیبی استفاده کنیم. به‌طور مثال محموله‌ای که از هند به صورت دریایی به بنادر ایران ارسال می‌شود، می‌تواند به صورت ریلی و بعد زمینی به ترکیه انتقال یابد. این نکته را هم عرض کنم که هدف از تمام این اقدامات رونق بخشیدن به سفره مردم است.
- آمارهایی از میزان صادرات به کشورهای ساحلی خزر ارائه می‌کنید؟
بله؛ ما طی آماری که از صادرات به چهار کشور حاشیه دریای خزر در 6 ماه گذشته داریم، صادرات به جمهوری آذربایجان 363 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه 73 درصد افزایش داشته؛ به قزاقستان 75 میلیون دلار که نسبت به مشابه 4درصد کاهش نشان می‌دهد؛ به فدراسیون روسیه 338 میلیون دلار که 27 درصد افزایش داشته و به ترکمنستان 206 میلیون دلار که 44 درصد افزایش نشان می‌دهد. این افزایش‌ها بیانگر این است که صادرات رو به افزایش است و با کشورهای سواحل خزر تعاملات خوبی برقرار شده است.
- در بخش واردات آمارها چگونه است؟
در 6ماه گذشته نسبت به مدت مشابه واردات از جمهوری آذربایجان 10 درصد کاهش، از قزاقستان 148 درصد افزایش، از روسیه 39 درصد افزایش و از ترکمنستان 28 درصد کاهش داشته است.
- عمده کالاهای تبادل شده چه اقلامی بوده‌اند؟
در بخش صادرات اقلامی همچون میوه‌جات، فلزات، سیمان و فرآورده‌های پتروشیمی در صدر و در بخش واردات کالاهای اساسی همچون گندم، اجزا و قطعات صنعتی، ذرت دامی، چوب و تخته در رأس قرار دارند.
- در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده است، بفرمایید.
در بعد تجارت خارجی با کشورهای همسایه کاهش هزینه‌های حمل و نقل، کاهش تعرفه‌های گمرکی، سیاست تعرفه‌های ترجیحی، تسهیل در ارائه روادید تجار، افزایش مدت زمان حضور رانندگان و تجار که به نوعی به بخش گردشگری نیز کمک می‌کند نیز در دستور کار قرار گرفته است. این موضوع باعث می‌شود که بسیاری از بروکراسی‌‌های اداری در تجارت رفع شود. همچنین بحث پنجره واحد تجارت را دنبال می‌کنیم که گمرکات این کشورها تبادل اطلاعات را با یکدیگر داشته باشند. برنامه‌ریزی‌ها به این منظور است که ساعات کاری در گمرک‌های کشورها افزایش یابد و اسناد و اطلاعات مرتبط درباره ترانزیت محموله‌ها به صورت الکترونیکی مبادله شود.