جلال مقامی هرگز جانشین و جایگزینی نخواهد داشت!

رضا فرج‌پور، شهروند| بزرگانی مانند جلال مقامی از زبان شاگردان‌شان منشورهایی هستند که هر جنبه از رفتارشان درس‌هایی بزرگ منتقل می‌کند. سعید شیخ‌زاده -دوبلور جوان و پرکاری که به عنوان مجری و بازیگر نیز کارنامه محترمی دارد- یکی از هنرمندانی است که صحبت‌هایش درباره زنده‌یاد جلال مقامی یادآور این صحبت می‌تواند باشد. او که خودش را در دنیای دوبله شاگرد مستقیم زنده‌یاد جلال مقامی می‌داند و می‌گوید که بعد از بازی در فیلم «مرگ پلنگ» فریبرز صالح، به درخواست جلال مقامی برای دوبله نقش خودش در آن فیلم وارد حرفه دوبله شده و در پی آن‌ هم جوایزی مانند تندیس طلایی پنجمین جشنواره تلویزیونی جام جم را به عنوان بهترین مدیر دوبلاژ و صداپیشه کسب کرده است، در گفت‌وگوی پیش‌رو درباره زنده‌یاد جلال مقامی صحبت می‌کند.

-… و بالاخره نوبت به جلال مقامی رسید تا یکی دیگر از بزرگان وادی دوبله از دست رفته باشد. حکایتی تکراری که روز به روز دوبله ما را نحیف‌تر می‌کند، بدون این‌که جانشینی برای این نسل به وجود آمده باشد.

البته این اتفاق تنها در دوبله رخ نداده و در تمام هنرهای دیگر هم شاهد این موضوع هستیم. اما در پاسخ شما باید بگویم که متاسفانه هیچ هنرمندی جایگزین ندارد و این را به قطع بدانید که وجود و حضور هنری هر هنرمندی در جامعه تا حدی منحصر به فرد و یونیک است که اصلا نمی‌توان جایگزینی برای او تصور کرد. به این دلیل طبیعی است که جلال مقامی هم هرگز جانشین و جایگزینی نخواهد داشت و اصلا تصورش را هم نمی‌توان کرد که در آینده شاهد جایگزینی برای ایشان خواهیم بود.

-این‌ که به قول شما درباره هر هنرمند درجه یکی صدق می‌کند. اما شخص جلال مقامی چه داشت که او را منحصر به فرد و بی‌جانشین می‌کرد؟

جلال مقامی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایش این بود که هم از نظر شخصیت یگانه و محترم و در یک کلام هنرمند بود و هم از نظر کاری که با هر متر و معیاری یکی از قله‌های هنر معاصر ما -به خصوص در زمینه فعالیت‌شان- بودند. در این زمینه نباید از گفتن این واقعیت خودداری کرد که این را می‌توان خوش‌شانسی نسل ما دانست که توانستیم شاگردی چنین هنرمندانی را در آغاز دوران کاری‌مان کرده باشیم و امیدواریم بتوانیم آموزه‌هایی را که از استاد جلال مقامی و دیگر اساتید این حوزه یاد گرفته‌ایم، به نسل بعدی منتقل کنیم.

-درباره این‌که هر هنرمند منحصر به‌فردی عملا بی‌جانشین است، حرف‌تان کاملا متین و بجاست. ولی آیا تحلیلی در این زمینه دارید که چه اتفاقی می‌افتد که نسلی دارای ده‌ها جلال مقامی و بزرگان دیگر می‌شود، اما نسل بعدی که احتمالا -که البته قطعا چنین هم هست- از نظر تکنیک و کاربلدی و هنرمندی دست‌کمی هم از آنها ندارد، به چنان جایگاه اسطوره‌واری دست پیدا نمی‌کنند. دلیل این اتفاق را در چه می‌دانید؟

همه این مسائل به اقتضائات زمان مربوط می‌شود. در واقع ما الان در زمانه‌ای هستیم که سرعت بر همه چیز دیگر فائق آمده و این سرعت همه چیزهای دیگر را تحت‌الشعاع قرار داده است. بگذارید این‌گونه بگویم که نسلی که در حال حاضر حداقل در وادی دوبله فعالیت می‌کنند نسل واقعا بااستعدادی هستند و در این چند سالی هم که تعداد کارهای دوبله‌شده به خاطر پلتفرم‌ها یا مسائل دیگر بیشتر شده، شاهد کارهای بزرگی از این نسل بوده‌ایم. اتفاقی که حاصل تاثیرپذیری مستقیم این هنرمندان از اساتیدی مانند مقامی است و اصلا دلیل این‌که کارشناسان تاکید دارند که هنرمندان جوان باید در کنار افراد متمایز قدیمی دوره ببینند و هنرآموزی کنند، جز  این نیست. چنانکه دستاوردهای همنشینی جوانان با هنرمندانی مانند آقای جلال مقامی را در حال حاضر می‌بینیم که در محضر این اساتید نسلی واقعا بااستعداد رشد کرده و قد کشیده‌اند که هم در تلویزیون و هم در رسانه‌های دیگر خوش درخشیده‌اند و شاهد کارهای بزرگی از آنها هستیم.

-شما که خودتان می‌گویید شاگرد مستقیم استاد جلال مقامی هستید، می‌توانید درباره رابطه کاری ایشان با شاگردانش صحبت کنید؟

من در رابطه با آقای مقامی در وهله اول می‌توانم -و باید- به قلب مهربان ایشان اشاره کنم. یک انسان واقعا آرام، متین و مهربان با یک روح بزرگ و واقعا هنرمند. این چیزی بود که هم به خود جلال مقامی و هم پشت سر ایشان بارها گفته بودم که بودن هنرمندانی مانند ایشان باعث می‌شود هنر دوبله از همه لحاظ ارتقا پیدا کند. خودتان می‌دانید که در هر شغلی این آدم حسابی‌های آن حرفه هستند که آن را ارتقا می‌بخشند و در وادی دوبله آقای مقامی یکی از حسابی‌ترین آدم‌ها بود. هنرمندی که در همه جوانب این کار را مهم‌تر و ارزشمندتر می‌کرد.

-چگونه شما را به کار دوبله دعوت کرده بودند؟

من اولین کاری که در آن زمان انجام داده بودم، فیلم «مرگ پلنگ» بود که در آن زمان در آن بازی کرده بودم. در آن زمان اغلب فیلم‌های ایرانی دوبله می‌شدند و قرار بود مدیر دوبلاژ آن فیلم هم زنده‌یاد جلال مقامی باشد که تصمیم گرفته بود برخلاف بیشتر فیلم‌ها که از خانم‌های گوینده برای نقش بچه‌ها استفاده می‌کردند، از خودم برای دوبله آن نقش استفاده کند. بنابراین با من تماس گرفت و از خودم دعوت کرد که بروم و آن نقش را دوبله کنم که من هم رفتم و بعد از آموزش‌هایی که خودشان به من دادند، رفتیم داخل استودیو و آن نقش را گفتم و ظاهرا ایشان هم پسندیدند و مرا سر کارهای دیگر هم بردند و به این شکل کار دوبله من هم آغاز شد.