سیمین برادران_شهروندآنلاین؛ قداره می‌کشند؛ با سلاح گرم و سرد به ماموران حمله می‌کنند. از فضای اغتشاشات استفاده می‌کنند و آجر روی آجر می‌گذارند تا میلیاردها تومان پول به جیب بزنند. دیوارچینی کرده‌اند و با کرکره‌های نو فضای داخلی را پوشانده‌اند. در نگاه اول تصور می‌کنید که یک باب مغازه‌ای در حال فعالیت است اما امان از روزی که این کرکره‌ها بالا رود و می‌بینید به زمین‌های کشاورزی، پارک‌ها، معابر عمومی و حتی زمین‌هایی با مالک مشخص رحم نکرده‌اند. ساختمان‌های ناایمنی ساخته‌اند و آجر روی آجر گذاشته‌اند تا خانه‌های مسکونی‌وتجاری را به مردم بیچاره بفروشند و با کلاهبرداری به سودهای میلیاردی برسند. سوداگران از روزهای آشوب این روزهای تهران استفاده کرده‌اند و شبانه ساخت‌وساز می‌کنند و به روی ماموران شهرداری اسلحه کشیده‌اند و حتی به پلیس هم رحم نکردند. ساختمان ناحیه 3 منطقه 19 را با نارنجک دستی به توپ بسته‌اند و در ظاهر ساختمان آثار تعرض دیده می‌شود. ماموران شهرداری برای تخریب زره‌پوش به میدان رفته‌اند اما می‌گویند اگر در میان این افراد برویم ممکن است مورد ضرب‌وجرح شدید قرار بگیریم. بدون حضور پلیس نمی‌توانند قانون را اجرا کنند چراکه معتقدند امنیت آنها به مخاطره می‌افتد، اما چرا این ساخت‌وسازهای غیرمجاز در خلازیر تهران با این شدت پیش رفته است و داد همه را درآورده است؟
تصرف پارک‌های عمومی برای ساخت‌وساز
تورج فرهادی، شهردار منطقه 19 به برخی از چالش‌های موجود و دلایل ساخت‌وساز و تصرفات غیرمجاز در ناحیه 3 این منطقه اشاره می‌کند: «منطقه ۱۹ بخش زیادی در محدوده حریم بوده و در مرحله تهیه طرح جامع به منطقه ۱۹ اضافه شده است. زمین‌های این محدوده زمین‌های کشاورزی بوده است که طی ۴ دهه تغییرات داشته است. به دلیل لبه‌ای بودن با حریم این منطقه مهاجرت‌پذیر است و زمین‌ها در ناحیه ۳ بیشتر موقوفه هستند و از ۷۶۰ هکتار ۶۰۰ هکتار موقوفه است.»
شهردار منطقه ۱۹ می‌افزاید: «با ورود زمین‌های کشاورزی به محدوده شهری ارزش افزوده پیدا کرده و سودجویان به دنبال منافع خود بودند و زمین‌ها بدون اجازه مدیریت شهری و اداره اوقاف کوچک شده و به‌صورت قولنامه‌ای به فروش رسانده شده است. عدم‌وجود طرح، عدم‌همراهی سازمان خدمات‌ده و ساختمانی که به صورت خلاف ساخته شده، آب، برق و گاز دارند و زمین‌خواران در این سال‌ها تلاش کردند مردم را در برابر مدیریت شهری و اوقاف قرار دهند.»
این سوال پیش می‌آید که متصرفان چه افرادی هستند و چگونه دست به تصرفات کلان می‌زنند. فرهادی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «این ساخت‌وسازهای غیرقانونی توسط افرادی انجام می‌شود که قدرت و زر و زور دارند. برای همین تصمیم به برخورد با آنها گرفته شد. همچنین در این مدت برای این پهنه‌ها برنامه طرح تعریف شده و از حالت لکه سفید خارج شده‌اند.»
شهردار منطقه 19 با اشاره به اینکه در ۴۰ هکتار از ۱۸۰ هکتار بوستان ایرانیان ساخت‌وساز غیرقانونی صورت گرفته است، می‌گوید: «در سه نوبت این ساخت‌وسازهای غیرقانونی تخریب شده است. این فضاها و پارک‌ها جزو حقوق عمومی است و کسی حق ندارد پارک عمومی را ساخت‌وساز کند.»
فرهادی با بیان اینکه تا به امروز در سه مرحله برخورد با متخلفان و سودجویان و ویژه‌خواران و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در ناحیه 3 منطقه 19 انجام شده، معتقد است: «البته ما بنا داشتیم در یک شب و در 5 پهنه و با 5 گروه این مسأله را به اتمام برسانیم اما با توجه به شرایطی که نیروی انتظامی اعلام کرد و محدودیت‌هایی که وجود داشت تصمیم بر این شد که این موضوع به‌صورت مرحله‌ای انجام شود. قطعا در روزهای آینده شاهد اجرای مراحل بعدی و برخورد با متخلفان ساخت‌وساز در ناحیه3 منطقه 19 خواهیم بود و ان‌شاءالله عملیات در روزهای آینده با عده‌وعُده بیشتری اجرایی خواهد شد.»
پوشیدن لباس ضدگلوله برای رفع ساخت‌وساز غیرمجاز
شهردار منطقه 19 ادامه می‌دهد: «در سه مرحله قبلی حتی نیروهای شهرداری تهران و مجموعه روابط‌عمومی نیز با تاکید مجموعه نیروی انتظامی با لباس یگان ویژه و لباس ضدگلوله در ناحیه 3 حضور پیدا کردند و 50 تا 60 نفر از نیروهای مجموعه شهرداری با این پوشش حضور داشته‌اند. سودجویان، ویژه‌خواران، فرصت‌طلبان و زمین‌خواران از سلاح گرم‌وسرد، شمشیر و سنگ و… استفاده می‌کنند و برای اینکه به اهداف خود برسند و نگذارند ساخت‌وسازهای غیرمجاز تخریب شود به نیروهای شهرداری حمله کردند به‌طوریکه در چند شب گذشته چند نفر از نیروهای شهرداری مصدوم شدند.»
تخلف برخی نیروهای شهرداری
او می‌گوید: «این افراد حتی اقدام به پرتاب نارنجک‌دستی به ساختمان شهرداری ناحیه 3 کرده‌اند اما بدانند ما همچنان در عزم خود راسخ بوده و برخورد با متخلفان را ادامه خواهیم داد. در پی این حادثه چندنفر از سرکرده‌ها و سرگروه‌های سودجویان و متخلفان، توسط دستگاه قضا بازداشت شده‌اند علاوه بر اینکه در فرآیند این حادثه نیز برخی از پرسنل شهرداری منطقه به تخلفات اداری و مراجع ذی‌صلاح ارجاع داده شدند.»
شهردار منطقه 19 به همکاری نیروی انتظامی و دستگاه قضائی با شهرداری این منطقه جهت برخورد و رفع تصرف مکان‌های عمومی از دست سودجویان و زمین‌خواران اشاره دارد: «طی سه مرحله قسمت‌هایی از پارک ایرانیان پاکسازی شده است و بخش اعظمی نیز از واحدهای تجاری که بدون هماهنگی برخلاف ضوابط‌ومقررات ساخته شده‌اند، تخریب شده است و باز هم تاکید می‌کنیم که صف مردم با ویژه‌خواران، فرصت‌طلبان، زمین‌خواران و سودجویان جدا خواهد بود و قطعا مدیریت شهری به افرادی که مستحق باشند کمک خواهد کرد. به هیچ عنوان مماشاتی با زمین‌خواران، سودجویان، ویژه‌خواران و فرصت‌طلبان نخواهد شد»
او می گوید:« این متصرفان پارک عمومی را که حق‌الناس بوده دیوارکشی کردند که تمام اینها مصداق تخلف بوده و قطعا از طریق مراجع قضائی با آنها برخورد خواهد شد.»
کلاهبرداری از مردم با فروش قولنامه‌ای
مجید صبوری، معاون شهردار منطقه 19 معتقد است که جنس ساخت‌وساز غیرمجاز ناحیه 3 منطقه 19 با همه مناطق متفاوت است. او در گفت‌وگو با خبرنگار «شهروند» می‌گوید: «تفاوت در این است که زمین‌های منطقه 19 اراضی باارزشی است و یکسری افراد زمین‌خوار زمین‌ها را تصرف و برخی را اجیر می‌کنند با دریافت مبالغی ساخت‌وساز غیرمجاز حمایت می‌کنند تا به مبلغ بالایی به فروش برسانند. سود حاصل از ساخت‌وساز غیرمجاز خیلی بالاست و میلیاردی است.»
صبوری به نبود ایمنی این ساخت‌وسازها اشاره دارد: «این ساختمان‌ها ایمنی و استحکام بنا ندارد و قابل تایید نیست.»
او از کلاهبرداری در میان این ساخت‌وسازها خبر داد: «بیشتر این ساختمان‌ها قولنامه‌ای است و در بحث مالکیت مشکل وجود دارد. تعداد زیادی از مردم سرشان کلاه رفته است. اراضی داشتیم که مالک، فرد دیگری است. تصرف کرده‌اند و قولنامه‌ای فروخته‌اند و کسانی که قولنامه‌ای خریداری کرده‌اند متوجه شده‌اند که مالک فرد دیگری است.»
عمده این زمین‌ها برای موقوفه است
حمیدرضا صارمی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه شهروند می‌گوید: «با موقوفه صحبت می‌کنیم. وقتی زمین‌ها تعیین کاربری نمی‌شوند و سال‌های سال به صورت زمین‌های قهوه‌ای می‌مانند، زمینه تصرف را ایجاد می‌کند.»
او می‌افزاید: «عمده این زمین‌ها برای موقوفه است. خطر ما را تهدید می‌کند و به زودی برنامه‌ریزی می‌کنیم آنجا را به طور کامل و با هماهنگی موقوفه اقدام انجام دهیم.»
متخلفان مانند دزدی کار خود را تکرار می‌کنند
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «شهروند» از برخورد جدی با متخلفان می‌گوید: «خوشبختانه دادستان تهران خودشان به منطقه رفته‌اند و از نزدیک دستور صادر کرده‌اند. تعداد زیادی از آن ساخت‌وسازهای غیرمجاز از سوی پلیس و شهرداری تخریب شده است. شورا و شهرداری ایستاده‌اند تا دیگر اجازه ندهند. چه آنجا چه مرادآباد.»
او به دلایل تکرار این اقدامات از سوی بزن‌بهادرهای منطقه‌ای اشاره می‌کند: «مانند دزدی می‌ماند. دزدی برای بار چندم هم اتفاق می‌افتد و با آن مقابله می‌شود.»
قداره بکش‌ها ساخت‌وساز غیرمجاز می‌کنند
مهدی عباسی، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با اشاره به آخرین وضعیت ساخت‌وساز غیرمجاز در منطقه 19 شهرداری تهران به خبرنگار «شهروند» می‌گوید: «اولین اقدام آگاه‌سازی جامعه نسبت به زمین‌خواران و افرادی است که زمین‌ها را تصرف می‌کنند و ساخت‌وساز غیرمجاز انجام می‌دهند. ساخت‌وسازهایی که ناایمن هستند و به مردم با کلاهبرداری فروخته می‌شوند و مردم را دچار مشکل حقوقی می‌کنند.»
او بیان می‌کند: «عرصه‌های حقوقی متعلق به همه شهروندان است. مردم باید به عنوان مطالبه‌گر عمومی آگاه باشند که این متصرفان، زمین‌خوار هستند. افراد مظلوم نیستند. افرادی نیستند که از ابزار زور، چماق، قداره°بکش و اراذل و اوباش استفاده می‌کنند و افراد عادی نیستند. باید مردم این را بدانند.»
استفاده از کودک و زن برای فریب مردم
عباسی با بیان اینکه اگر مردم متوجه شوند این افراد عادی نیستند مشکلات زیادی برطرف می‌شود، می‌افزاید: «این افراد اولین گام از زور و در دومین گام از فریب افکارعمومی استفاده می‌کنند. آنها برای فریب افکارعمومی از کودک، زن و سالمند استفاده می‌کنند تا جلوی تخریب‌ها و مواجهه ماموران شهرداری را بگیرند. به نوعی مظلوم‌نمایی از خود نشان می‌دهند و این فریب، ترفند و حیله است.»
عضو شورای شهر تهران معتقد است وقتی مردم با این شگرد آشنا شوند مدیریت‌ها و سیستم‌های قضائی امکان مواجهه با آنها را پیدا می‌کنند: «بعد از آگاهی مطالبه مردمی شکل می‌گیرد که دستگاه‌های دولتی اعم از شهرداری را در تنگنا برای برخورد با تخلفات ایجاد می‌کند در اینجا به نقش شهرداری مواجه می شویم شهرداری موظف است با همه ظرفیت خود و با همکاری دستگاه انتظامی و قضائی پیشگیری کند و با متخلفان برخورد قاطع انجام دهد.»
بی‌تفاوتی نیروهای شهرداری به خاطر عدم‌حمایت
عباسی به سوءاستفاده از شرایط موجود اشاره دارد: «سازمان شهرداری، مدیر توانمند و شجاعی را برای نواحی به عنوان مقابله با تخلف باید انتخاب کند. شهردار نترس، عاقل و هوشیار باید داشته باشد و در بزنگاه‌ها باید به موقع عمل کند و از شهردار حمایت صددرصدی انجام شود. شهرداری می‌ترسد کاری انجام دهد که به خاطر آن محکوم و با او برخورد شود چراکه ماموریت سختی دارد و با افراد مجهول‌الهویه مواجه هستند.»
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران از برخی تخلفات نیروهای شهرداری می‌گوید: «نیروهای شهرداری در دوگانه‌ای که شکل می‌گیرد به دلیل عدم‌پشتوانه اجتماعی و عدم‌حمایت ممکن است نسبت به ساخت‌وساز بی‌تفاوت شوند یا خدایی ناکرده ردی از خود داشته باشند ولی همه ماجرا این است که بی‌تفاوت می‌شوند چون احساس می‌کنند پشتوانه لازم را ندارند.»
نگرانی از ساخت‌وساز محدوده خلازیر تهران
محمدحقانی، پدر مدیریت شهری ایران و رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر در دوره چهارم در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه شهروند به تکرار تخلفات در محدوده خلازیر تهران اشاره می‌کند: «خبرهای ساخت‌وسازهای غیرمجاز در منطقه و حریم منطقه 19 مایه نگرانی است. جریان سوداگری و بهره‌کشی نادرست از زمین و مغایر طرح‌های توسعه شهری همواره گوش به‌زنگ فرصت‌های دست‌اندازی بر دارایی‌های شهر است.»
او می‌افزاید: «مشکلات منطقه 19 بیشتر ساختاری و ریشه‌دار است، تعیین تکلیف طرح‌های موضعی و موضوعی منطقه در کاهش آسیب کمک می‌کند و مواجهه درست و قانونی با زمین‌های وقفی یک روی دیگر سکه است که یکی از مشکلات ساختاری بخش قابل‌توجهی از منطقه 19 است.»
بی‌توجهی به زخم عفونی حریم
حقانی معتقد است که یکی از مشکلات این محدوده عدم‌تعیین‌تکلیف حریم است: «مسأله دیگر درباره حریم است تداخل حریم تهران با شهرستان‌های همجوار از زخم‌های کهنه‌وعفونی حریم تهران است، متاسفانه شهرداری تهران از راه‌های گوناگون برای حل مشکل حریم اقدام کرده و متاسفانه با کارشکنی و ضعف و نقص و تناقض در قانون‌های مرتبط با حریم روزبه‌روز بر مشکلات آن افزوده می‌شود.»
او به سابقه این ماجرا اشاره دارد: «در دوره گذشته حل مسأله حریم از بالاترین مقامات کشوری تا مسئولان شهرستان‌های همجوار در قوه مجریه، قضائیه و مجلس پیگیری شد و تقریبا به نتیجه دلخواه اصلی نرسید، اما مانع بسیاری از کارهای خلاف قانون شد، اما مسأله نظارت عوامل شهرداری نیز بسیار مهم است.»
اگر شهرداری یک هفته حریم را رها کند سوداگران امان نمی‌دهند
پدر مدیریت شهری ایران می‌گوید: «واقعا اگر یک هفته شهرداری تهران حریم و زمین‌های واقع در طرح‌ها را رها کند جریان سوداگری زمین به دارایی‌های شهر امان نخواهند داد، اما نکته مهم در تقسیم وظایف دقیق و درست در امر نظارت است.»
او ادامه می‌دهد: «در سال 99، چارچوب نظارت بر ساخت‌وسازها طی دستورالعملی به مناطق ابلاغ شد تا در ادامه نظارت ناحیه محوری هر ماموری از ماموران شهرداری از رده شهربان، ناحیه تا منطقه و ستاد وظیفه‌شان در کار نظارت روشن و شفاف شود. اجرای این دستورالعمل و احتمالا رفع اشکالات آن حتما مدیریت نظارت را سامان خواهد داد.»
وظیفه ماموران را با مسائل اخلاقی مخلوط نکنید
حقانی بیان می‌کند: «وظیفه ماموران شهرداری یا هر نهاد دیگری را نباید با مسائل اخلاقی مخلوط کرد. بیشتر نیروهای شهرداری نیروهای بسیار کارکشته و قابل‌اعتمادی هستند، اما زمانی که مسئولیت شفاف و روشن نباشد، حتما مشکل بوجود خواهد آمد.»
این متخصص حوزه شهری هشدار می‌دهد: «هر کار بزرگ باید به اجزای خردتر تقسیم و متناسب با توان و تخصص برای هر بخش مسئول مشخص تعیین شود، سپردن یک کار به چند نفر حتما مشکل ایجاد خواهد کرد و سپردن کارهای بسیار به یک نفر هم سبب ایجاد عدم‌توازن در توزیع کارها خواهد شد.»
و اما بعد…
خلازیر جزو مناطق پرمخاطره تهران است. ساخت‌وساز غیرمجاز بیش از یک دهه این مناطق را تحت‌تاثیر قرار داده و پارک‌وباغ‌ها و زمین‌های کشاورزی به توبره بسته شده‌اند. مردم بینوا هم بی‌خبر از همه جا این ساختمان‌های ناایمن را از تصرف‌کنندگان می‌خرند و پول‌شان به باد می‌رود. سوداگران و دلالان با اسلحه و شبانه با استفاده از فضای به هم ریخته، نیت شوم خود را اجرایی می‌کنند. عدم‌تعیین کاربری لبه‌های حریم و نداشتن طرح، موقوفه بودن این زمین‌ها از دلایل مهم این دست‌درازی تاریخی در محدوده پایتخت است که به نظر می‌رسد حمایت جدی از نیروهای شهری برای مقابله با آن و رسیدگی به اوضاع نابسامان حریم تهران می‌تواند مرهمی بر این زخم باشد اما با همه این موارد تهران از نبود مدیریت یکپارچه شهری رنج می‌برد. رنجی که تاوان تهرانی‌ها و زمین‌خواری‌ها، درخت‌کشی‌هایی است که پی‌درپی صورت می‌گیرد.