طی سال‌های اخیر، قیمت خودرو در کشور به‌طور افسارگسیخته روند افزایشی به خود گرفته است. تحلیلگران این صنعت، علت‌های متعددی را برای این افزایش قیمت عنوان می‌کنند و در مقابل راهکارهایی هم برای کنترل بازار ارائه می‌دهند. «شهروند» سعی کرده است این موضوع را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کند و به این پرسش پاسخ دهد که چرا بازار خودرو به ثبات نمی‌رسد؟ به اذعان کارشناسان، عبور از سد انحصارگری در این صنعت راهکاری است که می‌تواند آرامش را به این بازار بازگرداند؛ راهکاری که دولت سیزدهم سعی دارد با سیاست‌هایی همچون خصوصی‌سازی کامل این صنعت و واردات خودروهای خارجی دنبال کند؛ بنابراین، مجوز واگذاری سومین خودروساز بزرگ کشور به بخش خصوصی صادر شده است. همچنین طبق برنامه‌ریزی وزارت صنعت قرار است تا پایان امسال یک‌میلیارد دلار خودرو خارجی وارد کشور شود. کارشناسان آثار و نتایج این سیاست‌ها را در گفت‌وگو با «شهروند» بررسی کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار شهروندآنلاین؛ چند سالی است که با جهش‌های مکرر قیمت‌ها در بازار خودرو، خرید خودرو برای اغلب خانوارهای کم‌درآمد و حتی با درآمد متوسط نیز به یک رویا تبدیل شده است، اگرچه در چند ماه گذشته سیاست‌های متعددی از سوی مسئولان اعمال شده است تا این بازار به ثبات نسبی دست یابد. افزایش تولید محصولات از سوی خودروسازان، ارائه خودرو در بورس کالا و اتخاذ طرح واردات خودرو نمونه‌ای از این سیاست‌ها بوده که تاکنون نتیجه‌بخش نبوده است.
افزایش عرضه؛ افزایش قیمت
این روزها افزایش قیمت خودرو در بازار در حالی است که دو گروه خودروسازی بزرگ کشور در چند ماه گذشته با افزایش تولید و عرضه روبه‌رو بوده‌اند. به‌طوری که گروه خودروسازی سایپا در ادامه روند افزایشی خود، در سال جاری در آبان ماه با تولید ۴۷ هزار و ۳۸ دستگاه خودرو، بیشترین تولید ماهیانه در طول ۴ سال گذشته را رقم زده است. بنا بر گزارش‌های منتشر شده، این تیراژ تولید از خرداد ماه سال ۹۷ تاکنون بی‌سابقه بوده است. گروه خودروسازی ایران‌خودرو نیز از عبور از مرز تولید ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو سواری و تجاری سنگین و نیمه‌سنگین از ابتدای امسال تا دوم آذرماه خبر داد. بنا بر گزارش‌ها، این گروه صنعتی از ابتدای امسال تا دوم آذرماه، ۳۹۵ هزار و ۴۱۲ دستگاه خودرو سواری و تجاری عرضه کرده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایشی بوده است.
نگاه سرمایه‌ای به خودرو
اما پرسش اصلی این است که چرا با وجود افزایش عرضه و رویکرد واردات خودرو، مسیر قیمتی این بازار متفاوت از انتظارات است؟ موضوعی که «شهروند» در گفت‌وگو با «فیروز نادری» آن را بررسی کرده است. این کارشناس صنعت خودرو معتقد است که تقریبا 70 درصد خریداران بازار خودرو امروز نگاه سرمایه‌ای به این محصول دارند و همین عامل سبب افزایش قیمت این محصول شده است. بنا به گفته این تحلیلگر، واردات خودرو در حال حاضر بهترین راهکار برای حل این چالش است.
فیروز نادری: واردات خودرو هم می‌تواند در کیفیت و هم در قیمت خودرو تاثیرگذار باشد. البته اگر در همان ابعادی اجرا شود که وعده شده است.
واردات خودرو، حرکتی مثبت
اما تاثیر واردات بر قیمت خودرو چه میزان است؟ برای پاسخ به این سوال باید چند نکته مهم را بررسی کرد. اولین نکته مهم این است که چه میزان خودرو وارد کشور می‌شود؟ به اذعان کارشناسان، واردات اگر بتواند شکاف ایجاد شده در عرضه و تقاضا را پر کند، می‌توان امید به کاهش قیمت داشت؛ موضوعی که فیروز نادری، کارشناس صنعت خودرو نیز به آن معتقد است.
از نگاه این تحلیلگر بازار خودرو، اگر واردات خودرو طبق وعده اجرایی و عملیاتی شود، باید منتظر کاهش قیمت بود: «واردات خودرو هم می‌تواند در کیفیت و هم در قیمت خودرو تاثیرگذار باشد، البته اگر در همان ابعادی اجرا شود که وعده شده است.»
بنا بر گزارش‌ها، یک سال است که بازار منتظر تعیین تکلیف واردات خودروست؛ وارداتی که قرار است اولین مرحله آن تا پایان آذرماه اجرایی شود. نادری که از حامیان طرح واردات خودروست، در این‌باره می‌گوید: «واردات خودرو از معدود سیاست‌هایی است که در شرایطی که شاخص‌های اقتصادی کشور هم وضعیت مطلوبی ندارند، می‌تواند ثبات را به بازار خودرو برگرداند و اثرات تورم را در این بازار کم کند.»
بازار رقابتی
به اذعان کارشناسان، یکی از تاثیرات مثبت واردات خودرو، شکل‌دهی بازار رقابتی در این بخش است؛ موضوعی که فیروز نادری نیز به آن اشاره دارد: «این موضوع باعث می‌شود که بازار از انحصار خارج شود، البته این موضوع نیز حائز اهمیت است که باید خودروسازی کشور به‌طور کامل به بخش خصوصی واگذار شود.» دفاع نادری از طرح واردات خودرو در حالی است که از نگاه این تحلیلگر، اجرای کامل این طرح در ابعاد گفته‌شده تا پیش از پایان سال کمی سخت است.
خودرو، وابسته به شاخص‌های دیگر اقتصادی
عبور از بازار انحصاری موضوعی است که دیگر کارشناسان نیز بر آن تاکید دارند؛ آنچه با صدور مجوز واگذاری سهام پارس‌خودرو کلید خورد، سومین شرکت بزرگ خودروسازی کشور. پس از کش‌وقوس‌های فراوان در بیش از یک دهه گذشته، بالاخره طلسم خصوصی‌سازی به مرحله صدور مجوز برای واگذاری رسیده است. در این‌باره رئیس کل سازمان خصوصی‌سازی چند روز پیش اعلام کرد که پیرو درخواست و اصرار دولت، این سازمان با تعیین شروط و تعهداتی که از وزارت صمت به صورت مکتوب دریافت کرده، مجوز واگذاری این خودروسازی را صادر کرده است؛ موضوعی که برخی از فعالان این حوزه را نسبت به واگذاری دو شرکت بزرگ خودروسازی کشور به بخش خصوصی امیدوار کرده است.
در این شرایط اقتصادی و با توجه به زیان‌های انباشته این شرکت‌ها، چه تضمینی برای آینده این صنعت و بازگشت سود سرمایه‌گذار وجود دارد؟
اما «بابک صدرایی» کارشناس و فعال صنعت خودروسازی معتقد است که در این شرایط اقتصادی کشور، واگذاری دو شرکت بزرگ خودروسازی به بخش خصوصی غیرمحتمل است. او در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «در این شرایط اقتصادی و با توجه به زیان‌های انباشته این شرکت‌ها، چه تضمینی برای آینده این صنعت و بازگشت سود سرمایه‌گذار وجود دارد؟ اگر این اتفاق هم بیفتد که بعید است، باز هم این بخش با مشکلاتی همچون تحریم‌ها، نظام بانکی معیوب و اقتصاد دستوری روبه‌روست.»
واگذاری خصولتی راهگشا نیست!
این تحلیلگر بازار با اشاره به اینکه برخی از واگذاری‌ها در عرصه صنعت به تعبیری واگذاری‌های خصولتی بوده است، ادامه می‌دهد: «بازار مهندسی‌شده راهکاری برای حل مشکلات فعلی نیست. مشکلاتی همچون تحریم‌ها مانع شده است که تجارب بین‌المللی انتقال یابد. سیستم ناکارآمد، قوانین دست و پا گیر و… موضوعاتی است که باید در اقتصاد کشور رفع شود.» از نگاه این کارشناس صنعت خودروسازی، ریشه مشکلات این صنعت برآمده از چالش‌های اقتصادی در کشور است: «مجموعه‌ای از عوامل یک صنعت را به سمت رشد حرکت می‌دهد. به‌طور کلی، ما باید در ابتدا در عرصه اقتصاد و سیاست با نگاه واقع‌بینانه یک برنامه کلان را برای خود تعریف کنیم.»
خودرو در ناکجاآباد
آمارها نشان می‌دهد قیمت خودروهای داخلی از ابتدای امسال تاکنون به‌طور میانگین 28.2درصد رشد کرده است. اکنون این پرسش مطرح است که آیا روند صعودی قیمت‌ها تا پایان سال ادامه خواهد یافت. به‌نظر می‌رسد قیمت خودرو در روز‌های پایانی سال تحت تأثیر میزان و چگونگی واردات خودرو به کشور است.
بابک صدرایی در این‌باره نیز می‌گوید: «امروز هر کشور توسعه‌یافته‌ای در دنیا واردات هدفمند را پذیرفته است. واردات امر مثبتی است، اما باید دید چگونه این سیاست دنبال می‌شود. در حال حاضر واردات خودرو به صورت گنگ و غیرواضح در حال اجراست. مشخص نیست چه شرکت‌هایی، از کجا و با چه ظرفیتی واردکننده خودرو خواهند بود.»
این تحلیلگر با نگاه انتقادی صحبت‌های خود را ادامه می‌دهد: «در حال حاضر به دلیل تحریم‌هایی که علیه ایران وجود دارد، شرایط واردات سخت و پیچیده است. شیوه عرضه نیز با مشکل مواجه است. یک زمانی ما می‌گویم با میزان تعرفه مشخص امکان واردات خودرو فراهم است؛ این خوب است، اما اینکه خودرو را بدون تعرفه به صورت محدود وارد و در بورس کالا عرضه کنیم، نمی‌تواند تاثیر آنچنانی در بازار ایجاد کند.»
در صورتی که واردات انجام شود، عرضه خودرو بیشتر خواهد شد و این می‌تواند در بازار تاثیر مثبتی ایجاد کند.
حمایت مجلس از طرح واردات خودرو
طرح واردات خودرو با حمایت خانه ملت نیز همراه شده است. «علی جدی» نماینده مرم شیروان در مجلس شورای اسلامی معتقد است که بخشی از گرانی خودرو با اجرای طرح واردات خود رفع خواهد شد. او در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «در صورتی که واردات انجام شود، عرضه خودرو بیشتر خواهد شد و این می‌تواند در بازار تاثیر مثبتی ایجاد کند.» بنا به گفته این نماینده مجلس، تک‌نرخی‌سازی بازار خودرو از جمله سیاست‌هایی است که در این بخش دنبال می‌شود.
به گزارش «شهروند»، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که حداقل 100 هزار خودرو وارد کشور شود و تولید داخلی هم افزایش یابد؛ موضوعی که این نماینده مجلس نیز بر آن صحه می‌گذارد. این میزان عرضه خودرو با توجه به آنکه مسئولان وزارت صنعت قبلا سطح تقاضای سالانه خودرو را در ایران بین یک تا 1.5میلیون دستگاه ارزیابی کرده بودند، می‌تواند بر قیمت خودرو موثر باشد.
واردات خودرو ؛ یک آغاز پس از چهار سال
اما واردات خودرو به کجا رسیده است؟ سید رضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره اقدامات انجام‌گرفته برای واردات خودرو گفته است: «از آنجا که واردات خودرو طی 4 سال گذشته انجام نگرفته، مردم برای تحقق آن به نوعی لحظه‌شماری می‌کنند، اما روالی که در حال حاضر پیش می‌رود، طبیعی است. یکی از نخستین اقداماتی که هر واردکننده باید انجام دهد، انعقاد قرارداد با طرف‌های تجاری خود در خارج از کشور است که بیش از 400 تقاضا برای واردات خودرو واصل شده است. برآورد ما این است که این کار به زودی انجام می‌شود.»