به کجا چنین شتابان؟/ چشم بازار به انتظارات تورمی
واکاوی دلایل افزایش غیرمنتظره نرخ ارز و طلا در گفتوگوی «شهروند» با کارشناسان
بازار ارز و طلا در روزهای گذشته با جهش قیمتی غیر منتظره‌ای رو به رو بوده است؛ به‌طوری که دلار در روزهای پایانی هفته گذشته به کانال 38 هزار تومان رسید و سکه نیز به کانال 19 میلیون تومان نزدیک شد. بسیاری از کارشناسان، انتظارات تورمی در پایان سال، مسائل سیاسی، عدم دستیابی به توافق در موضوع برجام و دلایل اقتصادی همچون تسویه‌حساب تجار و بازرگانان در پایان سال میلادی که منجر به افزایش تقاضا برای ارز در بازار ایران می‌شود را از جمله مواردی عنوان می‌کنند که زمینه‌ساز این افزایش شده است. به اذعان آنان، سه عامل سیاست خارجی، ناآرامی‌های داخلی و سیاست‌های اقتصادی در این افزایش سرسام‌آور تاثیرگذار بوده است. اما پرسش دیگر این است که این افزایش غیر منتظره تا کجا ادامه می‌یابد. «شهروند» سعی کرده است در گفت‌وگو با کارشناسان به آن پاسخ دهد.
به گزارش خبرنگار «شهروندآنلاین» قیمت دلار در هفته اخیر روند افزایشی داشته و بر اساس آخرین قیمت‌ها، دلار به کانال ۳۸ هزار تومان نیز رسیده است؛ مسأله‌ای که تورم بالا را به دنبال خواهد داشت و قدرت خرید مردم را در آینده کاهش می‌دهد. اگرچه برخی از کارشناسان معتقدند که دولت می‌تواند با اتخاذ تمهیدات و سیاست‌هایی، از این شرایط تورمی خارج شود. موضوعی که رضا مقدس، عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با «شهروند» بر آن صحه می‌گذارد.
ضرورت تزریق ارز بیشتر در بازار
او معتقد است که اگر گفته دولت مبنی بر فراوانی ارزی حقیقت داشته باشد، بانک مرکزی می‌تواند با اتخاذ سیاست‌هایی این افزایش افسارگسیخته را مهار کند: «اگر به درستی این ارزها در اقتصاد تزریق شود، می‌توان مانع این رشد غیر منتظره شد.» به اذعان این کارشناس، با تزریق ارز بیشتر در بازار، امکان و فرصتی برای مدیریت این بازار ملتهب فراهم خواهد شد؛ مساله‌ای که صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی نیز به آن اذعان داشته است. او در چند هفته گذشته در گفت‌وگوهای متعدد خود بر این مساله تاکید کرده است که هیچ‌گونه مشکلی در عرضه ارز وجود ندارد و دولت می‌تواند تعادل خوبی بین میزان عرضه و تقاضا برقرار کند.
اهمیت تزریق ارز
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی: اگر به درستی ارزها در اقتصاد تزریق شود، می‌توان مانع این رشد غیر منتظره شد.
انتظارات تورمی، چالش جدی
«ارزپاشی» اصطلاح و تعبیری است که کارشناسان درباره مداخله دولت در بازار ارز عنوان می‌کنند؛ آنچه از نگاه کارشناسان باید کنترل‌شده اعمال شود. مسأله‌ای که بانک مرکزی نیز در این روزها به اشکالی دنبال می‌کند که از جمله آن می‌توان به فروش روزانه مقداری دلار در صرافی‌های دولتی با قیمت نزدیک به 35 هزار تومان اشاره کرد که به منظور کنترل قیمت ارز دنبال می‌شود. اما پرسش این است که چرا این سیاست در چند روز گذشته نتوانسته بازار ارز را کنترل کند؟ به اذعان کارشناسان، یکی از دلایل نافرمانی بازار ارز از این سیاست، انتظارات تورمی است که اقتصاد کشور در ماه پایانی سال با آن مواجه است. مسأله‌ای که رضا مقدس، عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز به آن اذعان دارد: «تا زمانی که انتظارات تورمی در بازار کم نشود، روند افزایش ادامه خواهد داشت.»
آن سوی اقتصاد
علاوه بر موضوعاتی همچون انتظارات تورمی، کسری بودجه، دلایلی همچون تسویه‌حساب تجار و بازرگانان در پایان سال میلادی که منجر به افزایش تقاضا برای ارز در بازار ایران می‌شود، قطع گاز پتروشیمی‌ها و کاهش صادرات آنها به عنوان ارزآورترین صنعت ایران از جمله موضوعات دیگر اقتصادی است که کارشناسان در شکل‌گیری شرایط تورمی فعلی موثر می‌دانند؛ اگرچه از نگاه آنان عوامل دیگر غیر اقتصادی همچون ناآرامی‌های داخلی و پیچیدگی‌های مذاکرات هسته‌ای نیز در این شرایط تورمی تاثیرگذار بوده‌اند؛ موضوعی که مدرس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز به آن اشاره دارد.
این تحلیلگر اقتصادی دو مسأله دست‌نیافتن به توافق در موضوع برجام و دلایل اقتصادی و ناآرامی‌های داخلی را در شکل‌گیری التهاب در بازار ارز در کشور موثر می‌داند: «این یک واقعیت است که متغیرهای سیاسی در اقتصاد تاثیرگذار است. تحریم‌ها ارتباطات جهانی ما را در عرصه تجارت کاهش می‌دهد.» رضا مقدس ناآرامی‌های داخلی را در افزایش تورم موثر می‌داند و معتقد است که ثبات سیاسی می‌تواند زمینه رشد اقتصادی را نیز فراهم کند. به اذعان کارشناسان، عوامل سیاست خارجی، ناآرامی‌های داخلی و سیاست‌های اقتصادی در این افزایش سرسام‌آور تاثیرگذار بوده؛ افزایشی که چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای را برای مردم نسبت به آینده اقتصادی کشور ایجاد کرده است.
سه عامل سیاست خارجی، ناآرامی‌های داخلی و سیاست‌های اقتصادی در این افزایش سرسام‌آور تاثیرگذار بوده است.
تولید، مسأله‌ای مهم
عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه گفتوگوی خود با «شهروند» مهم‌ترین راهکار را برای عبور از چالش‌های اقتصادی در کشور رونق تولید عنوان می‌کند: «مسأله رونق در بخش تولید بسیار حائز اهمیت است. نباید گذاشت مایحتاج عمومی در عرضه دچار مشکل شود.»
موضوعی که دیگر کارشناسان و مسئولان امر نیز بر آن صحه می‌گذارند. «احمدحسین فلاحی»، نماینده مردم همدان در این‌باره معتقد است که چالش‌های اقتصادی قدرت پایین خرید مردم را کاهش داده است و این نیازمند سیاست‌گذاری و اتخاذ تدابیر جدید است. او در این‌باره می‌گوید: «باید بر موضوع توان داخلی تکیه کرد و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود چالش پیش رو را رفع کرد. دولت موظف است در شرایط کنونی بازار را تنظیم و کالاهای اساسی مردم را تامین کند.»
اصلاحات جدی در سیاست‌های اقتصادی از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که کارشناسان بر آن تاکید دارند. رشد نقدینگی، کسری بودجه، پایین‌بودن رشد اقتصادی و کاهش سطح بهره‌وری موضوعاتی است که در نظام اقتصادی کشور به اذعان کارشناسان باید رفع و ترمیم شود. مسأله‌ای که وحید شقاقی شهری، عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی نیز در گفت‌وگو با «شهروند» به آن اذعان دارد.
اصلاح ناترازی‌ها
وحید شقاقی شهری معتقد است که ریشه و دلیل اصلی ثبات‌نداشتن ارز در ایران در سال‌های اخیر، رشد تورم بوده است و دولت برای مهار نرخ ارز باید در آغاز، تورم را کنترل کند: «کنترل تورم باید در اولویت اقتصاد ایران قرار گیرد. چرا که ریشه بسیاری از چالش‌های اقتصاد، تورم و انتظارات تورمی است.»
اما چگونه تورم را می‌توان کنترل کرد؟ پرسشی که مدرس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی برای پاسخ به آن به پنج چالش اقتصادی کشور اشاره می‌کند: «اصلاح ناترازی‌ها در پنج بخش بانکی، تجاری، حساب سرمایه و ناترازی‌های شکاف عرضه و تقاضا راهکاری است که می‌توان با آن تورم را در اقتصاد کشور کنترل کرد.»
او معتقد است که دولت در اولین قدم باید بودجه ۱۴۰۲ را واقع‌بینانه و با کمترین کسری ببندد. او در این‌باره می‌گوید: «دولت اگر بتواند لایحه 1402 را مقاوم و با کسری حداقلی ببندد، می‌توان امیدوار به کنترل تورم در سال آینده بود.»
اهمیت مهار تورم
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی: تورم باید در اولویت اقتصاد ایران قرار گیرد. چرا که ریشه بسیاری از چالش‌ها تورم و انتظارات تورمی است.
اصلاح نظام بانکی، یک ضرورت
ضرورت کنترل واردات و اصلاح نظام بانکی موضوعات دیگری است که وحید شقاقی شهری به آنها اشاره دارد. او معتقد است که دولت با توجه به تحریم‌ها باید در عرصه واردات برای کالاهای لوکس قوانین سختگیرانه‌ای دنبال و از خروج ارز از کشور جلوگیری کند. همچنین از نگاه این کارشناس، دولت باید مانع بنگاه‌داری بانک‌ها شود.
او در این‌باره می‌گوید: «راهکار دیگر این است که دولت روی موضوع ترازنامه بانک‌ها یا کنترل ترازنامه بانک‌های بد و بانک‌هایی که نرخ‌های بالایی دارند، متمرکز شود.» بنا به گفته این تحلیلگر اقتصادی، دولت سیزدهم در این‌باره عملکرد مثبتی داشته است. اتخاذ سیاست‌های ایجابی و سلبی درباره افزایش سرمایه در کشور موضوع دیگری است که این تحلیلگر اقتصادی به عنوان راهکاری برای کاهش تورم در کشور از آن یاد می‌کند: «در هیچ کجا از دنیا به این سادگی اجازه نمی‌دهند سرمایه از کشور خارج شود. دولت باید با سیاست‌هایی همچون اتخاذ مالیات خروج سرمایه از کشور مانع این اتفاق شود.»
اقتصاد، نیازمند جراحی
در ماه‌های اخیر، نرخ ارز در بازار داخلی با نوسانات قابل توجهی رو به رو بوده است. در این میان، اگرچه عوامل روانی و انتظاری در بازار نقش مسلط را در شکل‌گیری این مهم داشته‌اند، اما باید به این موضوع توجه کرد که نظام اقتصادی کشور نیاز به تغییرات بنیادی دارد که باید به آن توجه کرد و آن را مد نظر قرار دارد؛ مسأله‌ای که کارشناسان اقتصادی نیز در گفت‌وگو با «شهروند» به آن اشاره داشتند. رونق تولید، کنترل تورم و اصلاح نظام بانکی و پولی از جمله موضوعاتی است که می‌تواند ارزش پول ملی را ارتقا دهد و در نتیجه وضعیت معیشتی مردم را بهبود بخشد.
// انتهای پیام