دلالان پشت چراغ قرمز!
«شهروند» در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کرد؛ عرضه خودرو در بورس کالا بساط سوداگران را بر می‌چیند
سرانجام وعده دولت سیزدهم مبنی بر عرضه خودرو در بورس کالا اجرایی شد؛ وعده‌ای که از آغاز تصدی دولت از سوی دولتمردان بارها مطرح شده بود و از تابستان امسال و پس از آنکه وزارت صمت سرانجام با بورسی شدن فروش خودرو موافقت کرد، به شکلی جدی و دامنه‌دار کلید خورد. اگر چه چنین شیوه‌ای روش مرسومی برای فروش خودرو نیست، اما حذف قیمت‌گذاری دستوری و خشکاندن ریشه رانت در عرضه خودرو از جمله مزایایی بود که از سوی موافقان این طرح همواره مطرح می‌شد. آمار و ارقام‌ها نیز نشان می‌دهد که این روش توانسته نفع بیشتری هم به خودروسازان و هم به مصرف‌کنندگان واقعی برساند، به طوری که در هفته‌های گذشته عرضه خودرو به این شیوه با قیمت گران‌تر از کارخانه و ارزان‌تر از بازار انجام شده است. «شهروند» سعی کرده است با بررسی آرا و نظر کارشناسان ابعاد متعدد این طرح را واکاوی کند.
به گزارش خبرنگار شهروند آنلاین؛ بررسی کارنامه دولت سیزدهم نشان می‌دهد که یکی از رویکردهای مورد اهتمام این دولت حذف بسترهای رانت‌خواری و سوداگری در اقتصاد بوده است. تغییر در سیاست اختصاص ارز ترجیحی و عرضه خودرو در بورس کالا، به اذعان کارشناسان، گواهی بر این موضوع است. بنا به نگاه تحلیلگران بازار خودرو، عرضه خودرو از مسیر قرعه‌کشی که در سه سال گذشته دنبال شده است، بستری از رانت و سوداگری در اقتصاد کشور ایجاد کرده است؛ مساله‌ای که محمد پروانه، فعال صنعت خودروسازی، نیز آن را تایید می‌کند. این تحلیلگر معتقد است که عرضه خودرو در بورس کالا پایانی است بر این رانت سه‌ساله.
ورود به یک بازار شفاف
مرور سوابق و تجربه سه سال گذشته نیز بر گفته‌های کارشناسان صحه می‌گذارد. بررسی عرضه خودرو به شیوه پیشین یعنی قرعه‌کشی در سه سال گذشته نشان می‌دهد که این روش، علاوه بر اینکه بازار واسطه‌ای ایجاد کرده است، صنعت خودروسازی را نیز با انباشتی از زیان روبه‌رو کرده است. محمد پروانه در این‌باره می‌گوید: «عرضه خودرو در بورس کالا نه تنها باعث شفافیت در روند عرضه خواهد شد، بلکه با حذف فاصله قیمت کارخانه تا بازار، دلالان و واسطه‌گران از این گردونه حذف می‌شوند و وجه مازاد هم به کارخانه بازمی‌گردد و در تامین سرمایه در گردش خودروسازان نیز تاثیرگذار خواهد بود.» بنا به گفته این فعال عرصه خودروسازی، با عرضه خودرو در بورس کالا در بلندمدت زیان انباشته شرکت‌های خودروساز کاهشی خواهد یافت.
گران‌تر از کارخانه؛ ارزان‌تر از بازار
شفافیت در عرضه، جلوگیری از زیان تولیدکننده و تامین منافع مصرف‌کننده واقعی از جمله مزایایی است که کارشناسان بازار خودرو در خصوص طرح عرضه خودرو در بورس کالا مطرح می‌کنند؛ طرحی که در مردادماه امسال به طور رسمی آغاز و در ادامه با استقبال خریداران نیز مواجه شد.
بر اساس گفته مسئولان، به نظر می‌رسد این شیوه از سال آینده جایگزین روش قرعه‌کشی خواهد شد. همچنین بر اساس گزارش خبرنگار «شهروند»، اجرای این شیوه در چند ماه گذشته با رضایت خریدارن همراه بوده است. در این شیوه خریداران می‌توانند خودرو را ارزان‌تر از بازار آزاد سفارش دهند. برای نمونه، کسانی که در روزهای گذشته موفق به خرید پژو ۲۰۷ با سقف شیشه‌ای از بورس کالا شده‌اند حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان سود کرده‌اند. علاوه بر این، با حذف رانت ناشی از اختلاف قیمت کارخانه و بازار، دست دلالان از بازار خودرو کوتاه شده است. همچنین عرضه خودرو از شیوه‌های غیرشفاف و بی‌قاعده همچون قرعه‌کشی به بستر شفاف و نظام‌مند بورس کالا تغییر وضعیت پیدا کرده و زمینه حذف رانت و شفاف شدن معاملات فراهم شده است.
هم به نفع مصرف‌کننده، هم به نفع خریدار
کارشناسان معتقدند عرضه خودرو در بورس کالا، زمینه‌ساز حذف فضای مبتنی بر رانت قیمتی است که به واسطه دستوری بودن قیمت‌ها در چند سال‌گذشته ایجاد شده است. مساله‌ای که امیرحسن کاکایی، عضو هیأت علمی دانشگاه علم‌وصنعت، نیز به آن اشاره می‌کند.
او معتقد است که روش عرضه به شیوه قرعه‌کشی باید به طور کامل پایان یابد. او در این باره می‌گوید: «قیمت‌گذاری دستوری زمینه رانت‌خواری را در بازار خودرو در طول سال‌های گذشته ایجاد کرده است. اگر می‌خواهیم بازار را مدیریت کنیم، روش پیشین باید به طور کامل پایان یابد. ارائه خودرو با قرعه‌کشی به دارندگان خودروهای فرسوده و یا با عنوان حمایت از خانوده اگر چه ممکن است با سیاست‌ها و انگیزه‌های مثبتی دنبال شده باشد، اما در بازار خودرو تاثیرات منفی به دنبال داشته است.» بر اساس نگاه این کارشناس، عرضه خودرو در بورس کالا به صورت منظم ظرف سه ماه هم می‌تواند سوداگری و واسطه‌گری را در بازار خودرو کاهش دهد و هم منجر به افزایش درآمدهای خودروسازان شود.
نگاهی آماری به این موضوع نیز نشان می‌دهد خودروسازان چقدر از ما‌به‌التفاوت قیمت کارخانه و بازار خودروها را جذب کرده‌اند به گفته سخنگوی وزارت صمت، در چند روز گذشته «هایما» با ٩ درصد افزایش نسبت به قیمت کارخانه عرضه شده است. تجربه این چند ماه نشان می‌دهد در اکثر مزایده‌های خودرویی در بورس کالا، قیمت کشف‌شده در این بستر چیزی بین نرخ کارخانه و بازار بوده است.
راهکار اصلی؛ حل موانع تولید
اما آیا این طرح می‌تواند بازار خودرو را آرام سازد؟ بازاری که چند سال است با جهش‌های مکرر قیمتی روبه‌رو بوده است و خرید خودرو را برای اغلب خانوارهای کم‌درآمد و حتی با درآمد متوسط نیز به یک رویا تبدیل کرده است. پرسشی که «شهروند» در گفت‌وگو با امیرحسن کاکایی مطرح کرده است. عضو هیأت علمی دانشگاه علم‌وصنعت معتقد است که راهکار اصلی برای بهبود وضعیت صنعت خودروسازی در کشور حل موانع تولید است.
او در این باره می‌گوید: «این روش‌ها تنها می‌تواند زمینه‌ساز تعادل در بازار و حدف رانت و فساد شکل‌گرفته در بازار خودرو باشد. نکته دیگر این است که حذف قیمت دستوری، درآمدهای خودروسازان را نیز افزایش می‌دهد. اگر این درآمد با برنامه‌ریزی مسئولان به سمت افزایش تولید حرکت کند، می‌توان به آینده امیدوار بود.»
بدون واردات امکان‌پذیر نیست!
در چند ماه گذشته سیاست‌های متعددی از سوی مسئولان اعمال شده است تا بازار خودرو به ثبات نسبی دست یابد؛ افزایش تولید محصولات از سوی خودروسازان، ارائه خودرو در بورس کالا و اتخاذ طرح واردات خودرو نمونه‌ای از این سیاست‌ها
بوده است که تاکنون نتیجه‌بخش نبوده است. کارشناسان معتقدند که نتیجه‌بخش بودن این سیاست با افزایش تولید و واردات امکان‌پذیر نیست؛ به زعم آنان، آخرین سیاست برای حذف مافیا از خودروسازی، آزادسازی واردات است.
نکته‌ای که بابک صدرایی در گفت‌وگو با «شهروند» به آن اذعان دارد: « باید میزان عرضه و تقاضا را مدیریت کرد و این مدیریت با واردات خودرو و افزایش تولید امکان‌پذیر است. تغییر شیوه عرضه از قرعه‌کشی به بورس کالا به تنهایی نمی‌تواند تاثیر آنچنانی در بازار ایجاد کند.» بنا به گفته این کارشناس، اگر تعادل در عرضه و تقاضا ایجاد نشود، باز هم با قیمت‌هایی متفاوت در بازار مواجه خواهیم شد.
نگاه مثبت بورسی‌ها
خبر حذف قرعه‌کشی ایران خودرو و سایپا جذابیت بسیاری برای بازار خودرو کشور داشته است؛ چه واسطه‌ها، چه مردمی که قصد سرمایه‌گذاری دارند و چه مصرف‌کنندگان. البته معامله خودرو در بورس علاوه بر استقبال خودروسازان و مصرف‌کنندگان با نگاه مثبت فعالان بازار سرمایه نیز روبه‌رو بوده است. از نگاه کارشناسان بازار سرمایه، یکی دیگر از مزایا در این روش هدایت نقدینگی از بازار ارز به بازار ثانویه خودرو است.«حسن رضایی‌پور»، یکی از فعالان بازار سرمایه، این شیوه عرضه را با توجه به شفافیت آن مثبت ارزیابی می‌کند. از نظر این تحلیلگر بازار، علت افزایش قیمت خودرو در چند هفته اخیر شرایط ارزی کشور و سرمایه‌ای شدن خودرو است.
او با اشاره به تجربیات گذشته در بورس کالا، همچون عرضه سیمان، می‌گوید: «در روزهای نخست به دلیل تازگی کار، تا دو تا سه برابر قیمت هم رقابت صورت می‌گرفت، اما ظرف چند هفته استمرار عرضه تا به امروز، سیمان یک بازار متعادل و رقابتی پیدا کرده و مانند صنایع فولادی و پتروشیمی‌ها بعد از ورود به بورس کالا به یک بازار منظم و قابل‌پیش‌بینی تبدیل شده است و همین اتفاق هم در صورت استمرار عرضه در صنعت خودرو تکرار می‌شود.»
همراهی مجلس
سیاست عرضه خودرو در بورس کالا با حمایت نمایندگان مجلس نیز همراه بوده است. فرهاد طهماسبی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس که از موافقان این سیاست است، می‌گوید:« با فروش خودرو در بورس کالا، قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا شکل گرفت و واقعی شد. این اقدام شورای عالی بورس قابل‌تحسین است. در ساز و کار جدید عرضه خودرو در بورس، جزئیات اطلاعات معامله، اعم از میزان عرضه و فروش، قیمت‌ها و خریداران مشخص شد و این شیوه به شفافیت این بخش کمک کرد.» بنا به گفته این نماینده، یکی از اهداف این طرح ایجاد عدالت در توزیع و حذف رانت و فساد بوده است.
//انتهای پیام