چالش بلوغ

گزارش «شهروند» درباره کاهش سن بلوغ در کشور به‌واسطه تغییرات سبک زندگی و مخاطرات آن

به‌اصطلاح استخوان می‌ترکانند؛ در دخترها یک داستان دارد و در پسرها یک داستان. پسرهایی که پشت لب‌شان سبز می‌شود و احساس بزرگی می‌کنند و دخترهایی که از تغییر شکل بدن‌شان خجالت می‌کشند و مدام قوز و گوشه‌گیری می‌کنند. سه سطح برای بلوغ قابل تعریف است؛ بلوغ جسمانی، روانی و اجتماعی. مهم‌ترین چالش نوجوان بلوغ جسمی و جنسی است؛ بدنی که شروع به ترشح هورمون‌های جنسی می‌کند، دختر را شبیه یک بانو می‌کند و پسر را شبیه مرد. اما زمانی این رخداد طبیعی بدن انسان به مسأله تبدیل می‌شود که زودتر از موعد سروکله‌اش پیدا شود.

راضیه زرگری_شهروندآنلاین– به‌اصطلاح استخوان می‌ترکانند؛ در دخترها یک داستان دارد و در پسرها یک داستان. پسرهایی که پشت لب‌شان سبز می‌شود و احساس بزرگی می‌کنند و دخترهایی که از تغییر شکل بدن‌شان خجالت می‌کشند و مدام قوز و گوشه‌گیری می‌کنند. سه سطح برای بلوغ قابل تعریف است؛ بلوغ جسمانی، روانی و اجتماعی. مهم‌ترین چالش نوجوان بلوغ جسمی و جنسی است؛ بدنی که شروع به ترشح هورمون‌های جنسی می‌کند، دختر را شبیه یک بانو می‌کند و پسر را شبیه مرد. اما زمانی این رخداد طبیعی بدن انسان به مسأله تبدیل می‌شود که زودتر از موعد سروکله‌اش پیدا شود.

برخی پژوهش‌ها کمترین و بیشترین سن بلوغ را به‌ترتیب ۸ تا ۱۶ سالگی عنوان می‌کنند. سن متوسط بلوغ در ایران، ۱۲ سال است. اما گاه بلوغ مسأله می‌شود، چراکه ممکن است حتی در ۸ سالگی هم رخ ‌دهد و اسمش می‌شود بلوغ زودهنگام. از بازی‌های رایانه‌ای و تغییرات سبک زندگی تا آگاه‌شدن نسبت به همه اطلاعات اجتماعی آن هم بدون فیلتر و سانسور، می‌تواند به بلوغ زودرس منجر شود. در هفته‌های اخیر عنوان شد که سن بلوغ در ایران بین یک تا سه سال کاهش یافته است. البته اعتبارسنجی دقیقی برای این آمار عنوان نشده. با این حال به بلوغ زودرس می‌توان به‌عنوان مسأله‌ای جهانی پرداخت. نتایج برخی مطالعات که در ایندیپندنت منتشر شده، نشان می‌دهد که «دختران جهان در مقایسه با ۴۰ سال قبل تقریبا یک‌سال زودتر بالغ می‌شوند. بلوغ در دختران معمولا بین فاصله زمانی ۸ تا ۱۳ سالگی و در پسران بین ۹ تا ۱۴ سالگی شروع می‌شود.» تحقیق جدیدی نشان می‌دهد که از دهه ۱۹۷۰ تا‌کنون به‌ازای هر دهه، سن بلوغ تقریبا سه ماه کاهش پیدا کرده است.

سن بلوغ در دختران حدودا به 11-13سال و در پسران به 13-15سال رسیده است. به بیان دیگر می‌توان گفت که سن بلوغ یک سال پایین‌تر آمده است. این حالتِ طبیعی و نرمال آن در شرایط امروز جامعه ما است

رضوان موسوی، روان‌شناس کودک و نوجوان درباره سن بلوغ در ایران به «شهروند» می‌گوید: «از نظر آماری اینکه گفته می‌شود سن بلوغ در ایران یک تا سه سال کاهش پیدا کرده، مشخصا اعتبارسنجی درباره‌اش صورت نگرفته است. اما چیزی که ما به‌صورت میدانی در میان مراجعان و سطح جامعه می‌بینیم این است که سن بلوغ در دختران حدودا به 11-13سال و در پسران به 13-15سال رسیده است. به بیان دیگر می‌توان گفت که سن بلوغ یک سال پایین‌تر آمده است. این حالتِ طبیعی و نرمال آن در شرایط امروز جامعه ما است.» موسوی معتقد است اینکه 20سال پیش سن بلوغ پسران بالای 15سال بود، اگر پسری در شرایط امروز جامعه ما در 13سالگی به بلوغ می‌رسد، نمی‌توان گفت بلوغش زودرس است. «در روان‌شناسی بلوغ زودرس برای دختران زیر 8سال مطرح می‌شود و برای پسران زیر 9سال، یعنی در این سنین اگر دختران و پسران علایم بلوغ جسمانی، عاطفی و فکری داشته باشند، زودرس خواهد بود و به مسأله تبدیل می‌شود.»

 

ژنتیک اصلی‌ترین عامل تعیین‌کننده سن بلوغ است

از نظر پزشکی بخش عمده‌ای از سهم بلوغ زودرس به ژنتیک برمی‌گردد. «اینکه دختر و پسر سابقه خانوادگی در به بلوغ رسیدن پیش از زمان نرمال داشته باشند، ممکن است این اتفاق برای خودشان هم بیفتد و زود به بلوغ برسند.» مسأله محیطی و تغذیه، دو موضوعی است که همیشه بر ژنتیک اثر می‌گذارد. الان شرایط به‌گونه‌ای است که محدودیت اینترنت و فضای مجازی برای بچه‌ها وجود ندارد. تقریبا همه گوشی، تبلت و دسترسی به اینترنت دارند. دیدن شبکه‌های ماهواره‌ای هم می‌تواند تاثیر‌گذار باشد. مسأله، دیدن است. الزاما نباید آن بچه حتما تجربه سکس داشته باشد. اگر صحنه‌های پورن را ببیند هیپوفیز فرمان می‌دهد و می‌تواند منجر به ترشح هورمون‌های جنسی شود و این چرخه سریع‌تر طی می‌شود.»

از آن مهم‌تر بحث تغذیه و عدم‌تحرک بچه‌هاست؛ موسوی معتقد است: «خانواده‌های سنتی و مذهبی و پایبند‌تر نسبت به اصول اخلاقی ممکن است دسترسی به اینترنت و شبکه‌های ماهواره‌ای را کنترل کنند، اما از تغذیه و ورزش بچه غافل هستند. تغذیه کودک بسیار می‌تواند بر بلوغ زودرس تاثیر‌گذار باشد. بچه‌هایی که اضافه وزن شدید دارند، به‌خصوص دختران در معرض جدی بلوغ زودرس و افسردگی قرار می‌گیرند. این مسأله به‌صورت علمی ثابت شده است. البته در پسران تاثیر چاقی برعکس است، یعنی چاقی در پسران بلوغ را به تاخیر می‌اندازد و در آنها بلوغ دیررس باعث افسردگی می‌شود.»

 

پسران از زودتر مردشدن استقبال می‌کنند

این روان‌شناس توضیح می‌دهد: «پسران از بلوغ زودرس استقبال می‌کنند؛ ریش و سبیل‌ها جوانه می‌زند، صدایشان دو رگه می‌شود و آنها احساس بزرگی می‌کنند. ولی دختران به‌واسطه تغییر فرم بدنی و تفاوت‌های چهره مثل بزرگ‌شدن بینی و جوش‌های صورت که آنها را نسبت به همسالان‌شان متفاوت می‌کند، در خود رفته می‌شوند.»

خانواده‌های سنتی و مذهبی و پایبند‌تر نسبت به اصول اخلاقی ممکن است دسترسی به اینترنت و شبکه‌های ماهواره‌ای را کنترل کنند، اما از تغذیه و ورزش بچه غافل هستند. تغذیه کودک بسیار می‌تواند بر بلوغ زودرس تاثیر‌گذار باشد. بچه‌هایی که اضافه وزن شدید دارند، به‌خصوص دختران در معرض جدی بلوغ زودرس و افسردگی قرار می‌گیرند

خانواده‌ها به عدم‌تحرک بچه‌ها بی‌توجه هستند. موسویی ادامه می‌دهد: «عدم‌تحرک بچه‌ها به‌شدت در نمودار رشد آنها تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود صفحه رشدی آنها زود بسته شود. این زمانی است که خانواده‌ها بیدار می‌شوند و به آمپول‌های هورمونی برای ادامه رشد روی می‌آورند. این داروها حکم مسکن دارد برای ذره‌ای زمان خریدن. درحالی‌که استفاده از داروها هم چندان بی‌ضرر و بدون عوارض نیست، این توصیه‌ای است که متخصصان غدد هشدار می‌دهند. متاسفانه فعالیت روزانه بچه‌ها در کشور ما و بسیاری از کشورهای دیگر نزدیک به صفر است. بچه‌ها عموما جلوی تلویزیون یا گوشی به‌دست هستند و دیگر خبری از بازی‌های گروهی بیرون از خانه نیست. از سوی دیگر تغذیه نامناسب بسیار تاثیرگذار است؛ چربی‌های غیراشباع، شیرینی‌های مصنوعی و غذاهای فرآوری‌شده این آلارم را به مغز می‌دهد که شرایط و انرژی لازم برای بلوغ فراهم است و به اشتباه هورمون‌ها ترشح می‌شود، زمانی هم که مصرف این مواد غذایی زیاد شود، بلوغ زودرس اتفاق می‌افتد.»

در این شرایط هستند خانواده‌هایی که بلوغ را به تاخیر بیندازند. این روان‌شناس کودک و نوجوان با اشاره به این موضوع می‌گوید: «صرف‌نظر از اینکه شرایط محیطی یا تغذیه‌ای بچه چگونه باشد، بسیاری از والدین مخصوصا در شهرهای بزرگ دنبال به تاخیر انداختن بلوغ فرزندشان هستند که این مسأله در دختران حساسیت‌های بیشتری دارد.»

 

هر روز آمپول هورمون می‌زنیم تا دخترم بلندقد شود

«دخترم 9ساله است و چون خودم قدم کوتاه است نمی‌خواهم او هم کوتاه قد شود. از 7سالگی تحت نظر متخصص غدد است تا بلوغش با تاخیر باشد و قدش بیشترین رشد را داشته باشد.» این صحبت‌های مادری است که روی بلوغ فرزندش به‌خاطر بیشترین رشد قد حسایست دارد. او به «شهروند» توضیح می‌دهد: «متخصص غدد از مچ دست بچه عکس گرفت و گفت رشد استخوانی‌اش روی 4سال است و این خبر خوبی است. حالا با داروهای تقویتی داریم کاری می‌کنیم قدش بلند شود و دوره قاعدگی‌اش عقب بیفتد.»

مادر دیگری که دختری 11ساله دارد، از کوتاهی قد بچه نسبت به همسالانش نگران شده و به متخصص غدد مراجعه کرده است: «وقتی از مچ بچه عکس گرفتند برای تخمین رشد استخوانی، دکتر گفت باید دو سال از آمپول‌های هورمون رشد قد استفاده کند.»

 

قد مهم‌تر است یا روان نوجوان؟

موسوی در این‌باره می‌گوید: «مهم‌ترین مسأله برای خانواده‌ها قد است؛ آنقدر که خانواده‌ها نگران قد بچه‌ها هستند، نگران روح و روان آنها نیستند. معضل اصلی جامعه امروز ما نحوه برخورد خانواده و اطرافیان با نوجوانی است که دچار بلوغ زودرس می‌شود. سن بلوغ، سن تناقض‌هاست، یعنی بچه درحالی‌که خود محور است، یکباره تغییر می‌کند و منزوی و در خود فرورفته می‌شود. از یک طرف احساس استقلال می‌کند و دوست دارد با دوستانش وقت بگذراند و از سوی دیگر از طرف افراد جامعه پس زده می‌شود و عزت نفسش پایین می‌آید. همه اینها همزمان با هم اتفاق می‌افتد. از آنجایی که قد نوجوان بعد از بلوغ فقط چند سانتی‌متر رشد می‌کند، متاسفانه خانواده‌ها آنقدر که نگران قد بچه‌ها و جوش‌های صورت او هستند، به درک خود و اجتماع از او و حالات متناقض درونی‌اش فکر نمی‌کنند.»

 

نسبت به نوجوان‌های اطراف‌مان همدلانه رفتار کنیم

موسوی ادامه می‌دهد: «تفکر غالب جامعه ما متاسفانه اینکه نوجوانی که زود به بلوغ رسیده، گناهکار است و بچه‌ها را از مراوده با او منع می‌کنند. درحالی‌که الزاما دیدن فیلم پورن دلیل این موضوع نیست؛ تغذیه ناسالم خیلی تاثیرگذار و ژنتیک بسیار مهم است. ما داریم به مرور کاری می‌کنیم که بچه‌های به بلوغ رسیده از طرف خود خانواده‌شان هم تحت فشار قرار می‌گیرند. مثلا خانواده‌ها می‌گویند چرا بچه من منزوی است، چرا کسی با او رفت‌وآمد نمی‌کند؟»

در مناطق گرمسیر بلوغ زودتر اتفاق می‌افتد و در مناطق سردسیر دیرتر. ولی در مناطق معتدل هم ممکن است بچه‌ای که ژنتیک بلوغ زودرس داشته باشد، زودتر از موعد به بلوغ برسد

این روان‌شناس معتقد است: «این اتفاق دارد می‌افتد، سن بلوغ به واسطه سبک زندگی، رشد تکنولوژی و شرایط مقتضی، جلو افتاده است. کار چندان زیادی هم نمی‌شود برایش انجام داد. با این حال فرهنگ‌سازی در این مورد لازم است. باید نسبت به نوجوان‌های اطراف‌مان مهربان‌تر و همدلانه‌تر رفتار و شرایط آنها را درک کنیم.»

 

سن بلوغ در جغرافیاهای مختلف متفاوت است

«در کتاب‌های روان‌شناسی نوشته شده بلوغ دختران بین 11 تا 13سال و بلوغ پسران بین 12تا 14سال، اما تاکید می‌شود که این عدد ثابت نیست.» سمیرا طاووسی، روان‌شناس کودک و نوجوان، می‌گوید: «این عدد در یک منطقه جغرافیایی ممکن است پایین‌تر یا بالاتر برود. بلوغ به جغرافیا خیلی مرتبط است. در مناطق گرمسیر بلوغ زودتر اتفاق می‌افتد و در مناطق سردسیر دیرتر. ولی در مناطق معتدل هم ممکن است بچه‌ای که ژنتیک بلوغ زودرس داشته باشد، زودتر از موعد به بلوغ برسد.»

طاووسی عوامل موثر در بلوغ را براساس اولویت عنوان می‌کند و به «شهروند» توضیح می‌دهد: «ژنتیک بسیار تاثیر‌گذار است. سبک زندگی شهری و تغذیه در رده‌های بعد قرار دارد. بلوغ به واسطه مجموعه عواملی است که در فرد اتفاق می‌افتد و نشانه‌های متفاوت دارد. در دخترها یک داستان دارد و در پسرها یک داستان. الان ما شاهدیم که دختربچه‌های کلاس چهارمی عادت‌ماهانه می‌شوند، یعنی در 10سالگی. این اسمش نمی‌شود بلوغ زودرس.»

این روان‌شناس معتقد است زمانی که این سن خیلی پایین بیایید، مثلا دختر 8ساله درگیر تغییر شکل بدن شود، بدون اینکه ژنتیک و سابقه خانوادگی داشته باشد، بلوغ زودرس رخ می‌دهد یا پسری که کلاس چهارم یا پنجم است، پشت لبش سبز می‌شود. این موارد باعث نگرانی پدر و مادرها می‌شود.

 

پسرانی که رئیس‌بازی درمی‌آورند و دخترانی که خجالتی و کم‌حرف می‌شوند

طاووسی توضیح می‌دهد: «بلوغ زودرس برای پسران چندان آسیب‌زننده نیست، اتفاقا باعث می‌شود در جمع همسالان بیشتر ارتباط بگیرند. در مدرسه رئیس می‌شوند و زودتر حق‌شان را می‌گیرند آن هم به‌واسطه پشت لبی که سبز شده و احساس بزرگی می‌کنند. ولی در دختران آسیب‌زننده می‌شود، خجالت می‌کشند و آنها را از گروه همسالان‌شان دور می‌کند. این مسأله زمانی برای روان‌شناسان نگران‌کننده می‌شود که بچه از نظر روانی به بلوغ و رشد کافی نرسیده باشد، ولی در کلاس پنجم و ششم بدنی کاملا زنانه پیدا کند و خودش هم متوهم شود که می‌تواند زود ازدواج کند.»

این اتفاق دارد می‌افتد، سن بلوغ به واسطه سبک زندگی، رشد تکنولوژی و شرایط مقتضی، جلو افتاده است. کار چندان زیادی هم نمی‌شود برایش انجام داد. با این حال فرهنگ‌سازی در این مورد لازم است. باید نسبت به نوجوان‌های اطراف‌مان مهربان‌تر و همدلانه‌تر رفتار و شرایط آنها را درک کنیم

سه سطح برای بلوغ قابل تعریف است؛ بلوغ جسمانی، روانی و اجتماعی. مهم‌ترین چالش نوجوان بلوغ جسمی و جنسی است؛ بدنی که شروع به ترشح هورمون‌های جنسی می‌کند، دختر را شبیه یک بانو می‌کند و پسر را شبیه مرد. طاووسی از تاثیر محیط بر بروز زودهنگام بلوغ می‌گوید: «دختر 16ساله ممکن است دوست داشته باشد داستان عاشقانه بخواند و کراش داشته باشد روی یک سلبریتی. این طبیعی است و اقتضای سنش. ولی بچه 9-10ساله نباید در معرض هرگونه محتوای آزاد در فضای مجازی، تلویزیون و اینترنت قرار بگیرد. گوشی بدون نظارت در دست بچه است و به قول قدیمی‌ها چشم و گوش بچه‌های امروزی را باز می‌کند. این مسائل می‌تواند بر فیزیولوژی آنها تاثیر بگذارد و هورمون‌شان تغییر کند.

 

چه باید کرد برای یک بلوغ سالم

«پدر و مادرهایی را می‌بینم که بچه را به دکتر می‌برند برای جلوگیری از بلوغ یا حتی به تاخیر انداختن سن بلوغ طبیعی.» طاووسی به اشتباهات والدین در موضوع بلوغ اشاره می‌کند: «می‌آیند و می‌گویند بچه من عبارت جنسی‌ای را سرچ کرده است و می‌ترسم دچار بلوغ زودرس شود. او را به دکتر غدد بردم تا دارودرمانی کند. درحالی‌که این چیزها علامت بلوغ زودرس نیست و خانواده‌ها باید نسبت به علایم بلوغ آگاه باشند.» او توصیه می‌کند: «تا علایم جدی فیزیکی و رفتاری در کودک ندیده‌اید، سراغ دکتر نروید. متاسفانه خانواده‌های زیادی به دکترها اصرار می‌کنند که هورمون تجویز کنند تا فرزندشان دچار بلوغ نشود. این کار درست نیست. خانواده‌ها باید بر تغذیه درست بچه‌ها تمرکز کنند و بر محتوای فضای مجازی در دسترس بچه نظارت داشته باشند. البته نه اینکه مدام او را تحت فشار قرار دهند که گوشی را بده ببینم یا در اتاق را نبند. با پرخاشگری و دعوا نمی‌شود کاری کرد. الان علم آنقدر پیشرفت کرده که برای نظارت بر عملکرد بچه در اینترنت هم برنامه وجود دارد.»

دختر 16ساله ممکن است دوست داشته باشد داستان عاشقانه بخواند و کراش داشته باشد روی یک سلبریتی. این طبیعی است و اقتضای سنش. ولی بچه 9-10ساله نباید در معرض هرگونه محتوای آزاد در فضای مجازی، تلویزیون و اینترنت قرار بگیرد. گوشی بدون نظارت در دست بچه است و به قول قدیمی‌ها چشم و گوش بچه‌های امروزی را باز می‌کند. این مسائل می‌تواند بر فیزیولوژی آنها تاثیر بگذارد و هورمون‌شان تغییر کند

خانواده‌ها درباره مسائل بلوغ با فرزندان‌شان صحبت کنند: «فضای صمیمی بین والد و فرزند و رفاقت بین آنها خیلی اهمیت دارد. مادر با دخترش راحت صحبت کند؛ پدر با پسرش. نباید فضای بین والدین و فرزند سنگین باشد. در سال‌های اخیر وضعیت بهتر شده است و خانواده‌ها آگاه‌تر هستند، ولی در سال‌های قبل دختربچه‌ای که زود عادت‌ماهانه می‌شد، تصور می‌کرد سرطان گرفته است یا پسری که درباره تغییرات جنسی و جسمی بلوغش نمی‌توانست با کسی صحبت‌کند. همیشه می‌توان از بلوغ جسمی به‌عنوان باب شروع صحبت درباره بلوغ استفاده کرد و همه‌‌چیز را پله‌پله به زبان خود بچه به او گفت. خانواده‌ها نگران مسائل نباشند و اگر آگاهی ندارند کتاب بخوانند و از روان‌شناس برای چگونگی گذر از این دوره پرتناقض کمک بگیرند.

 

انتهای پیام //

 

ممکن است به این مطالب نیز علاقه‌مند باشید
ارسال دیدگاه

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

از اینکه دیدگاه خود رو با ما در میان گذاشتید، خرسندیم.