آیا گیاهان، آلودگی هوا را شکست می دهند؟

بهاره جلالوند _ شهروندآنلاین؛  آلودگی هوا، یکی از معضلات مهم شهرهای بزرگ است که سالانه جان بسیاری از افراد را به خطر می اندازد. آلودگی هوا علاوه بر تاثیرات منفی روی جسم، می تواند سلامت روان شهروندان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. برای کاهش معضل آلودگی هوا، باید اقدامات زیادی صورت بگیرد. یکی از این اقدامات، توسعه فضای سبز است. 29 دی ماه، روز ملی هوای پاک است به همین بهانه با «دکتر نیکروز ظریف»، متخصص اکولوژی گیاهی، درباره نقش فضای سبز و کاهش آلودگی هوا گفت و گویی انجام دادیم.

به طور کلی، در کلان شهرها بر اساس استانداردهای جهانی برای هر نفر چند متر مربع باید فضای سبز در نظر گرفته شود؟

سازمان ملل، سرانه فضای سبز توصیه شده برای هر نفر را 20 تا 25 متر مربع در نظر می ­گیرد. بررسی های مختلف نشان می دهد که در شهرهای پر جمعیت، استاندارد بین المللی فضای سبز برای هر فرد حدود 15 تا 50 متر مربع باید باشد و به طور میانگین 30 متر مربع به ازای هر فرد مد نظر است. بر اساس شاخص های بین المللی برای ارزیابی توسعه یافتگی یک شهر در مقایسه با شهری دیگر،

یکی از مهم ترین شاخص ها، وجود فضاهای سبز عمومی مثل پارک ها به حساب می آید. فضاهای سبز شهرها را می توان به نوعی ریه های تنفسی برای شهرنشینان دانست. به همین دلیل، فقدان یا کمبود فضای سبز در شهرها، می تواند مستقیما بر سلامت شهروندان تاثیر منفی بگذارد. فضای سبز نقش و اهمیت گسترده ای در شهرها دارد ولی به طور کلی، پاک سازی آب های آلوده ، کاهش میزان رسوب سرب، افزایش رطوبت نسبی، پیشگیری از آلودگی صوتی و حتی کاهش آن، ایجاد سایه بان و کاهش سرعت باد، از نقش های فضای سبز به حساب می آیند. علاوه بر این، نقش زیباسازی و تاثیرات مثبت اجتماعی – روانی فضای سبز، بر کسی پوشیده نیست.

توزیع عادلانه فضاهای سبز در کلان شهرها چقدر حائز اهمیت است؟

پیش از هر چیز باید به این مسئله اشاره کرد که در برنامه ریزی شهری، ایجاد برابری بین نواحی مورد نظر در رابطه با برخورداری از مزایای توسعه، باید مورد توجه قرار بگیرد. این مسئله تحقق پذیری عدالت شهری را به همراه خواهد داشت. فضای سبز شهری، می تواند در ارکان توسعه پایدار و عدالت اجتماعی، نقش داشته باشد و به نوعی در آن تعادل ایجاد کند. در نظر گرفتن موارد یاد شده ما را به سمت شهری عدالت محور، سوق می دهد. توسعه فضای سبز باید بر مبنای نیازهای اجتماعی و زیست محیطی، همچنین قابلیت ها و امکانات شهر، انجام بگیرد. با توجه به موارد یاد شده، ارتقای بهره وری منابع و توسعه پایدار، مبنای سیاست گذاری فضای سبز باید باشد. البته نباید این مسئله را از یاد برد که توجه به وضعیت کیفی محیط و شناخت ساختار اکولوژیکی نیز حائز اهمیت است. برای مثال، باید مواردی چون شناخت امکانات منابع آب و خاک، مد نظر قرار بگیرد. ضمن اینکه مقدار آب مورد نیاز برای فضای سبز باید با دقت مشخص شود. تعیین میزان نیاز اکولوژیکی محیط به فضای سبز نیز یکی دیگر از موارد حائز اهمیت است. علاوه بر این، موارد دیگری چون تراکم جمعیت،  جنسیت و سن ، جمعیت شهر و بار آلودگی محیط، جزو عوامل تعیین کننده به حساب می آیند. به عبارت روشن تر، با بررسی دقیق این موارد می توان بر اساس نیاز اجتماعی هر محله و ناحیه شهری، فضای سبز ایجاد کرد. فضای سبزی که مکان آن، از لحاظ زیست محیطی، حداکثر تاثیر را بر شهر خواهد داشت. برای درک بهتر این مسئله کافی است مروری بر آمارها داشته باشیم. در شهر تهران، حدود 57 هزار هکتار مجموع مساحت فضای سبز درون شهری و برون شهری است. از این آمار در حدود بیش از 16 متر مربع به سرانه فضای سبز درون شهری اختصاص می یابد. اما نکته حائز اهمیت این است که تنها فضای سبز مناطقی چون 3، 6، 16، 18، 19، 20 و 22 را می توان نسبت به جمعیت شان مناسب دانست. کمبود و حتی فقدان فضای سبز، در برخی مناطق کاملا به چشم می­ آید.

این باور وجود دارد که درختان می­توانند آلودگی هوا را کاهش دهند، آیا درختان این قابلیت را در رابطه با انواع آینده­ها دارند؟

آلودگی هوا علاوه بر کشور ما در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان وجود دارد و همین مسئله باعث شده که مسئولان به فکر برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت برای این مسئله بیفتند و سیاست گذاری هایی در این زمینه انجام شود. آلودگی هوا وجود یک یا چند آلاینده به حساب می آید که می توان به گازها، فیوم ها، گرد و غبار، مسموم کننده ها، دود بخارات و بو در هوای آزاد اشاره کرد. البته برای این مسئله، ویژگی ها و کمیت های خاصی را با توجه به زمان ماندگاری در محیط و خطرات و مضرات آن برای انسان، حیوانات و گیاهان در نظر می گیرند. این مسئله که گیاهان در حل معضل آلودگی هوا می توانند نقش داشته باشند، بسیار مورد توجه قرار دارد. بدیهی است که گیاهان در فرایند فتوسنتز ، دی اکسید کربن را جذب و آن را به اکسیژن تبدیل می کنند. علاوه بر این، برگ درختان در فرایند فتوسنتز، قابلیت تصفیه برخی مواد شیمیایی مانند اکسیدهای نیتروژن، بخشی از دی اکسید گوگرد، ازن و آمونیوم موجود در هوا را دارند. برگ درختان با جذب و نگهداری گرد و غبار و سایر ذرات معلق در هوا، می توانند این آلاینده ها را تا حدود 75 درصد کاهش بدهند و نقش مهمی در بهبود کیفیت هوا داشته باشند. گیاهان می توانند با تنفس و تعرق هوا و فتوسنتز، علاوه بر تصفیه هوا، آن را خنک کنند. آمارها نشان می دهند که به طور میانگین، درختان بزرگ این توانایی را دارند که تا حدود 2 تا 3 درصد کربن هوا را کاهش بدهند. درخت راش با ارتفاع زیاد، این قابلیت را دارد که به شکل روزانه مقدار دی اکسید کربن ایجاد شده توسط دو خانواده دو نفره را حذف کند. درختان دیگری چون زبان گنجشک، توس، افرا، اقاقیا و بلوط نیز آلودگی هوا را به شکل قابل توجهی کاهش می دهند. درختان و پوشش گیاهی، می توانند با ایجاد تعرق و سایه، حتی دما و جزایر گرمایی شهری را کاهش بدهند. علاوه بر این، عایقی برای آلودگی صوتی به حساب می آیند.

 آیا خود درختان و گیاهان فضای سبز هم از آلودگی هوا آسیب می­بینند؟

آلودگی هوا نه تنها بر سلامت ساکنان شهرها تاثیر منفی می گذارد، بلکه بر کیفیت و رشد درختان فضای سبز شهری نیز تاثیر سوء دارد. برخی تحقیقات نشان می دهد که آلاینده های موجود در هوا بسته شدن روزنه های برگ گیاهان را به همراه دارد. این کار گیاه، در واقع یک حالت دفاعی محسوب می شود و درجه و شدت واکنش به آلاینده ها به مدت زمان تماس و شدت آلاینده ها بستگی دارد. یکی دیگر از مضرات آلودگی هوا، از بین رفتن سبزینه برگ گیاه است. سبزینه در تامین مواد مورد نیاز درختان و گیاهان نقش دارد و در اثر آسیب، زرد خواهد شد. یکی از نشانه های مسمومیت گیاهان با آلاینده های هوا، بروز ظاهر پلاستیکی در آن ها است. مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که قسمت های مختلف گیاهان در مواجهه با آلودگی هوا، دچار تغییرات و مشکلاتی می شوند که برخی از آن ها با چشم قابل رویت و برای بررسی برخی دیگر باید از میکروسکوپ کمک گرفت.

گیاهان آپارتمانی به چه شکل در کاهش آلاینده ها نقش دارند؟

گیاهان آپارتمانی نیز در کاهش آلاینده ها و سموم محیط نقش دارند. جذب آلاینده های گازی از طریق روزنه گیاهان انجام می شود. ریشه و حتی باکتری های موجود در خاک نیز به حذف مواد سمی کمک می کنند. برای کاهش آلودگی در منزل، باید گیاهانی که می توانند غلظت بالای فلزات سنگین را در اندام هوایی و برگ های خود تحمل کنند، انتخاب کرد. گیاهانی که رشد سریع دارند و می توانند گازهای سمی موجود در خانه، مثل بنزن، فرمالدهید و تری کلرواتیلن را جذب کنند، گزینه مناسبی برای خانه هستند. برای مثال، آلوئه ورا، سانسوریا، سرخس، فیکوس، پتوس، اسپاتی فیلوم، آگلونما ، رزماری و …، چنین قابلیتی را دارند.

توسعه باغ بام­ها (روف گاردن) می­ تواند کمکی به کاهش معضل آلودگی هوای کلان­ شهرها کند؟

افزایش ساخت و سازها، نابودی فضاهای سبز طبیعی را به دنبال داشته است. با توجه به اهمیت و نقش فضای سبز، ایجاد و احیای فضاهای سبز شهری، می تواند در توسعه پایدار محیط های شهری و کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشد. باغ بام (روف گاردن) یکی از انواع فضای سبز است که احداث آن مزایای زیادی دارد. برای مثال، کاهش خطر وقوع سیلاب، بهبود کیفیت هوای شهر، کاهش جزایر گرمایی و افزایش سرانه فضای سبز از مزایای اصلی آن است. البته برای کمک به بهبود هوا و کاهش آلودگی هوا، باید پوشش گیاهی مناسبی برای بام ها انتخاب کرد که با آب و هوای منطقه سازگار باشند، ضمن اینکه در برابر آلاینده های محیطی بتوانند مقاومت نشان دهند. شاید در نگاه اول، هزینه احداث باغ بام ها زیاد به نظر برسد اما باید توجه داشت که پس از مدت زمان کوتاهی، در هزینه های مربوط به انرژی مصرفی و نگهداری ساختمان صرفه جویی خواهد شد. ضمن اینکه منافع عمومی و اختصاصی بسیاری نیز برای ساکنان و شهروندان دارد. اختصاص تمهیدات لازم از سوی شهرداری ها به منظور تشویق احداث باغ بام استاندارد و ایمن، در توسعه فضای سبز می تواند نقش مهمی را ایفا کند.

 

 

ممکن است به این مطالب نیز علاقه‌مند باشید
ارسال دیدگاه

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

از اینکه دیدگاه خود رو با ما در میان گذاشتید، خرسندیم.