آزمون سرنوشت ساز زمستانی

به گزارش خبرنگار شهروندآنلاین؛ با اجرای نخستین مرحله از طرح هشت ماده‌ای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به نوعی بُت کنکور در کشور شکسته شده و داوطلبان به جای یک‌بار در سال هر ۶ ماه یک‌بار می‌توانند شانس خود را برای ورود به رشته‌ها و دانشگاه‌های دلخواه محک بزنند. با وجود این، اسم کنکور با استرس و نگرانی همراه است و این واقعیت را نمی‌شود انکار کرد. هنوز هم «کنکور» در ایران بزرگ‌ترین چالش و سرنوشت‌‌سازترین برهه در زندگی هر فرد به شمار می‌رود و بیش از آنچه اکنون فکرش را کنید این آزمون برای زندگی دانش‌آموزان و خانواده‌ها مهم است.

کنکوری که قرار بود حذف شود، دو مرحله‌ای شد

پس از ناکامی مجلس و قابلیت اجرا پیدا نکردن دو قانون مصوب این نهاد قانونگذار در سال‌های ۸۶ و ۹۲ که اولی حذف کنکور و دومی نحوه سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها را نشانه رفته بود؛ تصویب طرح هشت ماده‌ای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه شکل و شمایل کنکور را پس از ۵۲ سال از دو جنبه محتوایی و شکلی تغییر داد. در واقع اواسط تیرماه امسال بود که مصوبه تغییرات کنکور ۱۴۰۲ با عنوان «ماده واحده تکمیل و اصلاح موادی از سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه)» که در پنجم بهمن‌ماه ۱۴۰۰ و هفدهم خردادماه ۱۴۰۱ از سوی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده بود، توسط رئیس‌جمهوری برای اجرا ابلاغ شد.

داوطلبان می‌توانند در یکی از سه گروه اصلی (علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی) مختلف در دو نوبت آزمون (دی‌ و تیرماه) شرکت کنند، ولی در صورت تغییر گروه آزمایشی در نوبت دوم آزمون، باید گروه مورد نظر را برای پذیرش در دانشگاه (در مرحله انتخاب رشته) انتخاب کنند و امکان انتخاب رشته از هر دو گروه اصلی میسر نیست.

نهایتا کنکور ۱۴۰۲ با سه تغییر اساسی «قطعی‌بودن اثر سوابق تحصیلی»، «حذف دروس عمومی» و «حذف زیرگروه‌ها» اواخر هفته جاری برگزار می‌شود. حال طبق اعلام رسمی سازمان سنجش و آموزش کشور، نوبت اول کنکور سال ۱۴۰۲ با شرکت بیش از 900هزار داوطلب روزهای پنجشنبه و جمعه ۲۹ و ۳۰ دی ماه سال‌جاری برگزار می‌شود.

در این آزمون برای هر داوطلب یک نمره ‌کل سابقه تحصیلی و یک نمره کل آزمون اختصاصی (کنکور) در نظر گرفته می‌شود (اگر داوطلب در هر دو نوبت آزمون اختصاصی شرکت کرده باشد، دو نمره کل آزمون اختصاصی دارد). نمره کل سابقه تحصیلی، میانگین وزنی نمرات ترازشده دروس (اعم از عمومی و تخصصی) سابقه تحصیلی است که این نمره ‌کل توسط وزارت آموزش‌وپرورش محاسبه و به عنوان نمره کل نهایی به سازمان سنجش آموزش کشور ارسال خواهد شد.

آزمون از دروس تخصصی و سوابق تحصیلی از معدل دروس عمومی

نمره کل آزمون اختصاصی، میانگین وزنی نمرات ترازشده آزمون اختصاصی (کنکور) است. در واقع ضریب هر یک از دروس آزمون اختصاصی، وزن آن درس است. پس از محاسبه این دو نمره‌ کل (نمره کل سابقه تحصیلی و نمره کل آزمون اختصاصی) از ترکیب آنها نمره کل نهایی داوطلب محاسبه می‌شود. براساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، آزمون سراسری ۱۴۰۲ فقط برای دروس تخصصی هر یک از گروه‌های آزمایشی برگزار می‌شود. اما دروس عمومی در سابقه تحصیلی داوطلبان وجود دارد و در نمره کل سابقه تحصیلی لحاظ می‌شود.

تصور کنید یک دفترچه فقط مربوط به درس ریاضی باشد و پاسخ‌نامه‌ای مشخص داشته باشد. همین انسجام حرکتی مثبت و رو به جلو به منظور کم‌کردن استرس شرکت‌کننده است.» پورعباس توضیح می‌دهد: «ماهیت آزمون رقابت است و هر دانش‌آموز هرچه بهتر پاسخ بدهد، در رقابت بهتر پیش می‌رود. حالا تصور کنید این پاسخ‌نامه به جای چهار ساعت فقط یک ساعت در اختیار او باشد، بنابراین استرسش کمتر می‌شود، چون یک درس تمام می‌شود و سراغ درس بعدی می‌رود. به علاوه با این کار امنیت آزمون را بالا برده‌ایم.»

داوطلبان می‌توانند در یکی از سه گروه اصلی (علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی) مختلف در دو نوبت آزمون (دی‌ و تیرماه) شرکت کنند، ولی در صورت تغییر گروه آزمایشی در نوبت دوم آزمون، باید گروه مورد نظر را برای پذیرش در دانشگاه (در مرحله انتخاب رشته) انتخاب کنند و امکان انتخاب رشته از هر دو گروه اصلی میسر نیست.

تمرکز اصلی بر سلامت و امنیت کنکور

اینکه در این برهه از زمان، درباره تحقق عدالت آموزشی به‌عنوان اصلی‌ترین شعار این مصوبه هشت ماده‌ای شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، قضاوت شود، شاید زود باشد. با این حال «سلامت» و «امنیت» دو خواسته اصلی و مهمی است که داوطلبان و خانواده‌های آنها انتظار دارند سازمان سنجش آموزش کشور به‌عنوان متولی اصلی اجرای این آزمون مورد توجه قرار دهد تا دوباره شاهد تکرار حواشی سال‌های اخیر کنکور به‌خصوص پدیده تقلب نباشیم. روند برگزاری آزمون‌های سراسری باید روندی رو به رشد باشد، نباید سکون و عقبگرد در این مرحله داشته باشیم. عبدالرسول پورعباس، رئیس سازمان سنجش، درباره تغییرات شکلی و محتوایی کنکور می‌گوید: «از سال88 دفترچه سوالات کنکور در هم ادغام و پاسخ‌نامه‌ای 330 گزینه‌ای طراحی شد که همین تجمع سوالات و پاسخ‌نامه پر از گزینه برای بچه‌ها استرس‌زاست.»

دفترچه سوالات و پاسخ‌نامه‌ها مجزا شده تا استرس بچه‌ها کم شود و امنیت آزمون زیاد

این مسئول آموزشی کشور ادامه می‌دهد: «تصور کنید یک دفترچه فقط مربوط به درس ریاضی باشد و پاسخ‌نامه‌ای مشخص داشته باشد. همین انسجام حرکتی مثبت و رو به جلو به منظور کم‌کردن استرس شرکت‌کننده است.» پورعباس توضیح می‌دهد: «ماهیت آزمون رقابت است و هر دانش‌آموز هرچه بهتر پاسخ بدهد، در رقابت بهتر پیش می‌رود. حالا تصور کنید این پاسخ‌نامه به جای چهار ساعت فقط یک ساعت در اختیار او باشد، بنابراین استرسش کمتر می‌شود، چون یک درس تمام می‌شود و سراغ درس بعدی می‌رود. به علاوه با این کار امنیت آزمون را بالا برده‌ایم.» پورعباس تاکید می‌کند: «خودمان دوست نداریم برای یک‌میلیون نفر شرکت‌کننده، چهارمیلیون دفترچه و چهارمیلیون پاسخ‌نامه صادر کنیم. همه‌‌چیز چهار برابر و هزینه‌ها بیشتر می‌شود. کاغذ بیشتری نیز مصرف می‌شود. این کار برای امنیت، آسایش و آرامش داوطلب است، به‌طوری که دفترچه متمرکز شده بر هر درس.»پورعباس در ادامه می‌افزاید: «سیستم گرمایشی حوزه‌های امتحانی از روز چهارشنبه روشن می‌شود، ولی دانش‌آموزان باید لباس مناسب فصل سرما بپوشند. گرمایش حوزه‌ها در حد 20-21 درجه تامین می‌شود.»

اینترنت حوالی حوزه‌های امتحانی قطع می‌شود

اینترنت در حوالی حوزه‌های امتحانی کنکور از هفت‌ونیم صبح تا دوازده ظهر قطع می‌شود. این خبری است که سازمان سنجش کشور با ارسال پیامک به شهروندانی که منزل آنها در محدوده حوزه‌های امتحانی است، داده است. در این پیامک آمده است به‌منظور جلوگیری از سوءاستفاده و تقلب برخی افراد سودجو و فرصت‌طلب و با ابلاغ شورای امنیت کشور، اینترنت حوزه برگزاری آزمون سراسری منطقه سکونت شما در صبح روز پنجشنبه و جمعه قطع خواهد شد.

دوازدهمی‌ها کنکور می‌دهند درحالی‌که هنوز دبیرستان را تمام نکرده‌اند

تفاوت نخستین کنکور زمستانی کشور مشابه با تفاوت‌های آزمون سراسری در سال‌های قبل نیست. «پنجشنبه گروه تجربی و زبان کنکور می‌دهند و جمعه بچه‌های ریاضی و هنر.» فروغ تیموریان، مدرس و مشاور کنکور، درباره تغییرات کنکور به «شهروند» می‌گوید: «بچه‌ها همه مباحث را قرار است امتحان دهند، درحالی‌که دوازدهمی‌ها هنوز درس‌شان تمام نشده است. 50درصد مطالب کنکور که شامل پایه‌های دهم و یازدهم می‌شود هم به آنها تدریس نشده است. از سوی دیگر ضریب برخی از درس‌های امتحان نهایی را بالا برده‌اند تا هرجا رتبه کم آوردند، از معدل بچه‌ها و سوابق تحصیلی استفاده شود.»

برگزاری دو مرحله‌ای کنکور و تاثیر معدل بر نتیجه آن ازجمله اقداماتی است که در آن تلاش شده این آزمون از حالت کمی خارج و کیفی‌تر شود. «تجربه من به‌عنوان معلم و مطالعاتی که از کشورهای مختلف درخصوص برگزاری آزمون دارم، نشان می‌دهد هیچ‌کدام از این اقدامات نتوانسته ریشه استرس را به‌طور کامل از بین ببرد. چه‌بسا به‌دلیل این تغییر ساختار که ماندگار هم نیست، استرس افزایش پیدا کند.»

او توضیح می‌دهد: «از کنکور امسال تا کنکور سال آینده 52هفته زمان هست که در این هفته‌ها مباحث هر سه پایه آخر در آزمون‌های موسسات مختلف با متقاضیان ورود به دانشگاه با خیال راحت و فراغ‌بال کار می‌شود. دو مرحله‌ای‌کردن کنکور کاری نسنجیده است که باعث شده دانش‌آموز، معلم و مشاور سردرگم شوند و نمی‌دانند چطور قرار است این آزمون ارزیابی شود. گفته‌اند اول اسفند قرار است نتایج اعلام شود، ولی انتخاب رشته می‌ماند بعد از تیرماه، یعنی بعد از برگزاری مرحله دوم آزمون سراسری.»

این مشاور کنکور با بیان اینکه حضور در این مرحله از آزمون اجباری نیست، ادامه می‌دهد: «با این حال دانش‌آموزان این آزمون را دست‌گرمی می‌دانند و می‌ترسند مبادا اتفاقی افتاده باشد که آن را از دست بدهند، به همین علت هم شرکت می‌کنند. این در حالی است که بهمن‌ماه مجدد ثبت‌نام کنکور تیرماه است و دوباره قرار است دفترچه کنکور گرفته و هزینه پرداخت شود.»

تیموریان معتقد است بحث دو مرحله‌ای کردن کنکور شاید از نظر سازمان سنجش تصمیم خوبی باشد، ولی به نفع تمام شرکت‌کننده‌های کنکور نیست.« زمانی می‌توان گفت این کار قدمی مثبت برای پشت کنکوری‌هاست که با اعلام نتیجه کنکور، قبولی‌ها از ترم بهمن دانشجو شوند و سر کلاس بروند، درحالی‌که نتیجه اصلی و انتخاب رشته قرار است بعد از آزمون تیر بیاید، یعنی عملا هیچ کمکی به پشت کنکوری‌ها نمی‌کند و بار اضطراب و استرس به آنها بیشتر می‌شود.»

هم فرصت و هم تهدید

تیموریان از دو وجه به دو مرحله‌ای شدن کنکور نگاه می‌کند. از یک طرف فرصت است و دانش‌آموز می‌تواند با نوع سوالات کنکور و جلسه آزمون آشنا شود که خودش مشکلات زیادی هم دارد، زیرا دانش‌آموزی که 10-14مرحله آزمون‌های مختلف داده، قطعا جلسه کنکور هم برایش خاص و استثنائی نیست. از سوی دیگر این نحوه برگزاری آزمون یک تهدید است و دانش‌آموز می‌ترسد که اگر سوال پیچیدگی داشته باشد، چه می‌شود؟ اگر نتواند در این آزمون به نتیجه برسد، چه می‌شود؟ در واقع اگر نتواند به ایده‌آل مطلوبش برسد، دچار اضطراب می‌شود و انگیزه‌اش را برای آزمون تیرماه از دست می‌دهد.

تیموریان معتقد است بحث دو مرحله‌ای کردن کنکور شاید از نظر سازمان سنجش تصمیم خوبی باشد، ولی به نفع تمام شرکت‌کننده‌های کنکور نیست.« زمانی می‌توان گفت این کار قدمی مثبت برای پشت کنکوری‌هاست که با اعلام نتیجه کنکور، قبولی‌ها از ترم بهمن دانشجو شوند و سر کلاس بروند، درحالی‌که نتیجه اصلی و انتخاب رشته قرار است بعد از آزمون تیر بیاید، یعنی عملا هیچ کمکی به پشت کنکوری‌ها نمی‌کند و بار اضطراب و استرس به آنها بیشتر می‌شود.»

به‌ گفته این مدرس کنکور یک‌مرحله‌ای بودن کنکور ابهت آن را حفظ می‌کند و فرصت خواندن می‌دهد. حالا نه معلم‌ها می‌دانند چه کار کنند و نه دانش‌آموزان. نیمسال دوم سال دوازدهمی‌ها مانده و هنوز دروس آمادگی برای کنکور بچه‌ها کامل نشده است. سودآوری سنجش و پولی که از این همه دانش‌آموز گرفته می‌شود، اولویت اصلی است و نهایتا نتیجه خاصی نخواهد داشت. همین پروسه با همین شکل و شمایل تیرماه اجرا می‌شود. کنکور زمانی می‌تواند دو مرحله‌ای باشد که مثل سال‌های 63-64 دانش‌آموزان یک‌مرحله کنکور تستی کنکور بدهند و مرحله دوم تشریحی؛ این یعنی غربالگری درست. اما این پروسه نتیجه خاصی نخواهد داشت و خانواده‌ها را سردرگم کرده است.

تلاش برای کیفی‌کردن یک آزمون کمی

«ریشه اضطراب و استرس دانش‌آموزان هنگام برگزاری کنکور، خودِ آزمون است. در کنکور قدیم‌ اضطراب و استرس بیشتر از امروز بود.» محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی، به «شهروند» می‌گوید: «کنکور یک ارزشیابی کمی است که ریشه‌های تاریخی و آموزشی دارد و بنیاد آن براساس ارزشیابی کمی گذاشته شده، اما نکته این ا‌ست که این آزمون در حالت کلی نمی‌تواند صددرصد میزان استعداد و توانایی دانش‌آموز را بسنجد. همین دلیل کافی است برای سوق پیدا کردن به سوی کیفی‌سازی‌ این آزمون.»

او ادامه می‌دهد: «استرسی که دانش‌آموزان ما برای کنکور دارند، به همین کمی‌بودن آزمون برمی‌گردد، همه دانسته‌ها، مهارت‌ها، استعداد و هوش داوطلب به چهار ساعت آزمون و کنکور گره خورده و دانش‌آموز چهار سال آموزه‌های خودش را باید در این آزمون پیاده کند. اما با وجود این، کشور با تغییر روال کنکور تلاش می‌کند این استرس را کم کند.»

به‌ گفته این کارشناس آموزشی برگزاری دو مرحله‌ای کنکور و تاثیر معدل بر نتیجه آن ازجمله اقداماتی است که در آن تلاش شده این آزمون از حالت کمی خارج و کیفی‌تر شود. «تجربه من به‌عنوان معلم و مطالعاتی که از کشورهای مختلف درخصوص برگزاری آزمون دارم، نشان می‌دهد هیچ‌کدام از این اقدامات نتوانسته ریشه استرس را به‌طور کامل از بین ببرد. چه‌بسا به‌دلیل این تغییر ساختار که ماندگار هم نیست، استرس افزایش پیدا کند.»