آزاده پارسافر- کارشناس ارشد روانشناسی بالینی- مدرس و مشاور
عزت نفس همان احساسی است که از روبرو شدن با تصویری از خود، در زمان هایی که خلوت می کنیم و تنهاییم در ما ایجاد می شود. عزت نفس گوهری است که در وجود همه ما هست و آنچه آنرا صیقلی می کند و با ارزشش می سازد نحوه تعامل والدین مان (مراقبین اصلی) با ماست. شاید عمیق ترین رد پا در شکل گیری عزت نفس، برای کسانی است که در دوران کودکی و نوجوانی الگوی مان بوده اند و تلاش می کرده ایم که هر چه بیشتر خودمان را شبیه شان کنیم تا ارزشمند باشیم. غالبا اعتماد به نفس را با عزت نفس اشتباه می گیریم اما این دو مفهومی کاملا مجزا از یکدیگرند. اعتماد به نفس بیشتر در حوزه توانمندی های مان معنا پیدا می کند و اینکه چگونه ظرفیت های وجودی مان برای شایسته بودن را به دنیای اطراف مان معرفی می کنیم اما عزت نفس دامنه وسیعی از باورها و احساساتی است که در خلال تجارب انسانی راجع به خودمان کسب می کنیم، همان “باور به ارزشمند بودن” است که در تمامی فراز و نشیب ها درون مان نسبت به خودمان احساس می کنیم. این خبر که تکامل عزت نفس مان در گرو نحوه تعامل و مخصوصا بازخورد مراقبین اصلی مان است شاید برای خیلی از ما خوشایند نباشد زیرا گاها دیده شده که از این ارتباطات، ناگزیر آسیب دیده ایم و شاید عزت نفس مان کامل رشد نکرده باشد.
حال سوال این است که نشانه های عزت نفس پایین چیست؟
- دائما در حال مقایسه کردن خودمان با دیگران هستیم.
اگر مدت زمان زیادی را در فضای مجازی می گذرانیم مراقب سلامت عزت نفس مان باشیم. فضای مجازی با تصاویری که هیچ فیلتری برای تشخیص واقعی یا غیرواقعی بودنشان نیست، دائما سعی در تحریک مخاطبان به رقابت کردن برای بهتر شدن دارد با ترغیب به خرید بیشتر، انجام اعمال جراحی بیشتر و… در این نوع از رسانه ها کمتر می بینیم که به ما بیاموزند خودمان را همانگونه که هستیم دوست بداریم و موجودات در ذات خودشان ارزشمند هستند.
- دائما در حال القا کردن این موضوع به دیگران هستیم که ما ارزشمندیم.
اگر از عزت نفس کافی برخوردار باشیم نیازی نداریم که ارزشمند بودن مان دائما از طرف دیگران مورد تأیید قرار گیرد اما امان از آن روزی که از این موهبت محروم باشیم، دست به هر کاری میزنیم که بگوییم ارزشمندیم.
- دائما درگیر راضی نگه داشتن دیگران از خودمان هستیم.
حاضریم خودمان را تحت هر فشاری بگذاریم که مبادا کسی از دست مان برنجد.
- دائما احساس می کنیم که زندگی مان از کنترل خارج شده.
اینکه گاهی احساس خستگی و درماندگی کنیم امری بسیار طبیعی است اما اگر این وضعیت در بیشتر موقعیت های زندگی مان ادامه دارد، جای کمی تأمل دارد.
- خودمان را مجبور به رعایت هیچ خط قرمزی نمی کنیم.
اینگونه به نظر می رسد که حفاظت از ساحت جسم و روان در مقابل هر نوع سوئ استفاده ای یکی از خطوط قرمز هر انسانی باشد اما بسیار می بینیم که بعضی از ما حاضر به تحمل تحقیر و توهین هستیم و شاید توجیه مان ترس از تنها ماندن باشد. در مواردی از این دست، تأثیر کم بودن میزان عزت نفس بسیار پر رنگ تر از ترس از تنهایی است.
گفتیم که عزت نفس زاییده بازخوردی است که از افراد مهم زندگی مان می گیریم، اما بعضی اوقات با عزت نفسی روبروییم که کامل رشد نکرده است. پس راهکار چیست؟