در آستانه آغاز چهل‌ویکمین دوره جشنواره فیلم فجر همچنان مسائل ناگفته بسیاری در مورد این دوره از جشنواره -و به‌خصوص فیلم‌های انتخاب‌شده در بخش مسابقه آن- وجود دارد. به‌ویژه به این دلیل که بخش قابل توجهی از فیلم‌های انتخاب‌شده فیلم‌های اول کارگردانانی هستند که نام‌های آشنایی در فضای رسانه‌ای سینما نبوده‌اند و در روزهای تولید فیلم نیز توجهی به بازتاب رسانه‌ای آثارشان نداشته‌اند که همه اینها به این معناست که اطلاعات چندانی درباره‌شان در رسانه‌ها وجود ندارد.
با این‌حال، اعضای هیات انتخاب فیلم‌های این دوره وعده جشنواره‌ای پر تب و تاب را به روزنامه «شهروند» می‌دهند. ادعایی که محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی، نیز آن را تایید کرده و با اشاره به اینکه به‌شخصه فیلم‌های بخش مسابقه را تماشا کرده، گفته است که این آثار شاخص‌ها و تمایزات مشهود بسیار زیادی با فیلم‌های دوره‌های گذشته دارند. اما تفاوت‌های این دوره از جشنواره با دوره‌های گذشته منحصر به همین یک مورد نمی‌شود و این دوره از بسیاری جوانب با دوره‌های گذشته متفاوت است که بی‌تردید در روزهای آینده مشخص خواهد شد.
به گزارش خبرنگار شهروندآنلاین؛ بسیاری از کسانی که فیلم‌ها را دیده‌اند -مدیران و اعضای هیات انتخاب- از تنوع فیلم‌های امسال سخن به میان می‌آورند. موضوعی که در آستانه آغاز جشنواره، مجتبی امینی، دبیر چهل‌ویکمین دوره جشنواره، نیز بر آن تاکید کرده و می‌گوید که امسال شادابی و نشاط قابل توجهی در جشنواره وجود خواهد داشت و شاهد انبوهی از فیلم‌های مختلف از اقلیم‌های مختلف خواهیم بود: «امسال در خط تولید سینما تنوع اقلیم و ژانرهای مختلف را داریم. به این دلیل فکر می‌کنم بسته خوبی برای اکران در سال آینده خواهیم داشت و پس از شرایط سخت خانواده سینما بعد از کرونا، خستگی از تن همه درخواهد آمد.» امینی وجود حدود 30 فیلم خوب را که سزاوار نمایش در جشنواره بودند، شاهدی بر این مثال عنوان کرده و یک بار دیگر جشنواره امسال را متفاوت از همه دوره‌های پیشین عنوان می‌کند!
جشنواره‌ای متفاوت؟!
محمدحسین نیرومند، مشاور سینمایی وزیر ارشاد و باسابقه‌ترین عضو هیأت انتخاب چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر -که تاکنون بارها و بارها در این سمت حضور داشته- ادعای دبیر جشنواره و رئیس سازمان سینمایی درباره تفاوت‌های آشکار و نهان جشنواره چهل‌ویکم را با 40 دوره پیش از خود تا حد زیادی تایید می‌کند و می‌گوید: «تنها چیزی که در این زمینه می‌توانم بگویم این است که امسال سال خاصی برای سینمای ایران است، به‌خصوص از نظر کیفی، تا جایی که می‌توانم 15 فیلم را مثال بزنم که سطح‌شان به نحو قابل توجهی بالاتر از بقیه فیلم‌ها بود و اعضای هیات انتخاب این فیلم‌ها را با اکثریت مطلق آرا انتخاب کردند. این خاص بودن را تماشاگران هم در جشنواره امسال خواهند دید. به جرأت و قاطعانه می‌گویم که میانگین کیفیت فیلم‌های امسال بالاتر از دوره‌های اخیر و البته دست‌کم بالاتر از فیلم‌های سال گذشته است که خودم در هیات انتخاب آن هم بودم.»
این موضوع را دیگر اعضای هیات انتخاب هم تایید می‌کنند. البته در این میان، حبیب احمدزاده و محمدرضا عباسیان راضی به گفت‌وگو نشدند، اما محمدرضا شرف‌الدین، عضو هیات انتخاب و رکورددار دریافت 6 سیمرغ بلورین برای جلوه‌های ویژه فیلم‌های «کانی‌مانگا»، «انسان و اسلحه»، «هور در آتش»، «کیمیا»، «پرواز خاموش» و «قارچ سمی» خبر از تنوع بی‌نظیر فیلم‌های جشنواره امسال می‌دهد و می‌گوید که «فیلم‌های انتخاب‌شده برای این دوره جشنواره تنوع موضوعی خوبی دارند و در واقع در 10 روز جشنواره فیلم‌های خوبی از ژانرهای مختلف را تماشا خواهید کرد که در دوره‌های گذشته خبری از آنها نبود. از این نظر می‌توان جشنواره چهل‌ویکم را یکی از بهترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر در ۱۰سال اخیر دانست.»
وداع با سیاه‌نمایی!
شرف‌الدین البته ادعای جنجالی و بحث‌انگیزی هم مطرح کرده و می‌گوید: «جشنواره امسال در قیاس با دوره‌های گذشته نگاه سالم‌تری دارد. به‌ویژه از این نظر که در این دوره دیگر خبری از آن فیلم‌هایی نیست که در هشت سال گذشته سینمای ایران را نابود کردند. فیلم‌های سیاهی از تهیه‌کنندگان و کارگردانان مسأله‌دار که تنها کارشان نشان دادن سیاهی و نکبت بود و تعداد زیادشان هم نشان می‌دهد در شرایط طبیعی تولید نشده بودند. امسال اما تماشای یک‌جای فیلم‌ها نشان از این دارد که آثار در شرایط متعارف و با آزادی ساخته شده‌اند و بنابراین می‌بینیم که حتی فیلم‌های انتقادی هم نگاهی منصفانه دارند و به صورت یک‌سویه و با قصد سیاه‌نمایی جلوی دوربین نرفته‌اند و این خیلی نکته مهمی است. در واقع امسال فیلم‌های تلخ و سیاه‌نما نداشتیم و البته این خود فیلمسازان بودند که سراغ این نوع فیلم نرفتند. البته در این میان فیلم‌های تند و تیزی هم داشتیم، اما سیاه‌نما نبودند و تعهد ملی در آنها مشهود بود.»
محمدحسین نیرومند البته این رویکرد را تا حد زیادی ناگزیر می‌داند و می‌گوید: «تعداد بالای فیلم‌هایی که با سرمایه‌گذاری نهادهای دولتی تولید شده‌اند به این علت بوده که سرمایه‌گذاران خصوصی به دلیل حوادث و اتفاقات اخیر و البته وضعیت فروش فیلم‌ها در سال‌های اخیر رغبت چندانی به تولید فیلم نشان نمی‌دهند. به‌خصوص که تولید فیلم در ایران گران شده و متوسط هزینه تولید یک فیلم در حدود ۱۰ میلیارد تومان است. بنابراین سازمان سینمایی آستین بالا زد و تعدادی فیلم را کلید زد که البته همه هم به خاطر تولید فیلم نبود، بلکه سازمان خود را در قبال بیکاری دست‌اندرکاران سینما نیز مسئول می‌دانست.»
به گفته نیرومند؛ اما این اتفاق منحصر به امسال نبوده و در چهار دوره گذشته جشنواره فجر بیش از ۵۰ درصد فیلم‌های بخش سودای سیمرغ، دولتی بوده‌اند. محمدرضا شرف‌الدین اما این موضوع را که در بخش زیادی از فیلم‌های امسال اهداف اصلی جشنواره مبنی بر اخلاق‌مداری، امیدآفرینی و آگاهی‌بخشی برآورده شده، از نکات مثبت رویکرد هیات انتخاب جشنواره می‌داند: «اوضاع فیلم‌های جشنواره از نظر اخلاق‌مداری و امیدآفرینی نسبتا خوب است و خیلی راحت بسیاری از این مفاهیم را می‌توان در تعداد زیادی از فیلم‌های بخش مسابقه ردیابی کرد. به‌خصوص که هیات انتخاب یکی از اولویت‌هایش را در انتخاب آثار رعایت این شاخصه‌ها قرار داده بود.»
تحریم جشنواره
اما یکی از دغدغه‌هایی که مدیران پیش از اعلام اسامی فیلم‌های جشنواره داشتند، بحث تحریم آن از سوی شماری از سینماگران بود. موضوعی که یکی از رئوس صحبت‌های روز گذشته دبیر جشنواره هم بود و او هم با گفتن از اینکه «بحث خودی و غیر خودی در سینما نداریم» این موضوع را تمام‌شده عنوان کرد. با این حال هنوز هم بسیاری از رسانه‌ها دلیل حضور نام‌های نه چندان شناخته‌شده در بخش مسابقه سینمای ایران را همین موضوع عنوان می‌کنند.
محمدحسین نیرومند اما در کل موضوع تحریم جشنواره از سوی شماری از سینماگران را رد می‌کند و می‌گوید که تقریبا تمام فیلمسازانی که امسال فیلم داشتند، برای حضور در جشنواره اعلام حضور کردند. در واقع به گفته این عضو باسابقه هیات انتخاب؛ «کم‌بودن وزن چهره‌های شناخته‌شده در این دوره از جشنواره بیش از اینکه به تصمیم فیلمسازان صاحب‌نام مبنی بر حضور یا عدم حضور در جشنواره فجر ارتباط داشته باشد، مربوط به مساله تولید فیلم در یک سال منتهی به جشنواره فجر امسال است. چرا که تا جایی که خبر دارم تقریبا همه فیلمسازانی که امسال فیلم داشتند و احتمال می‌دادند فیلم‌شان می‌تواند به جشنواره برسد، ثبت‌نام کرده‌اند و نهایت تلاش‌شان را هم برای رساندن فیلم‌شان انجام دادند. اما اینکه این چهره‌ها در این دوره نیستند، می‌تواند به نوعی فرصت باشد برای دیده‌شدن فیلمسازانی که هنوز نام‌های معروفی نشده‌اند. به هر حال نادیده نباید گرفت این موضوع را که همه چهره‌های شناخته‌شده روزی گمنام بوده‌اند.»
شرف‌الدین اما به روی دیگر این سکه اشاره می‌کند: «اصلا گیریم عده‌ای هم جشنواره را تحریم کردند. خودشان هم می‌دانند که چنین مواضعی ارزشی ندارد. این افراد بیشتر از اینکه به جشنواره آسیب زده باشند، خودشان را خراب کرده‌اند، چرا که داریم می‌بینیم که فیلم‌ها چگونه در جشنواره امسال حضور یافته‌اند. گذشته از این؛ اصلا تحریم جشنواره یعنی چه؟ مگر تا امروز این‌قدر تحریم شده‌ایم چه اتفاقی افتاده؟ مگر به تازگی سپاه پاسداران را تحریم نکردند. خب، بگذارید عده‌ای هم سینما را تحریم کنند، دیگر!»