امروز درست هفتاد و هفت‌سال و پنج ماه از پایان جنگ دوم جهانی و صد و چهار سال و یک ماه از پایان جنگ جهانی اول می‌گذرد. رویدادهای تاریخی مهمی که به رغم گذشت این همه سال، هیچ‌گاه در هالیوود و دیگر سینماهای مهم فراموش نشده و همواره منبع الهام بزرگی برای انواع و اقسام فیلم‌هایی بوده که همه ساله سینماگران غربی جلوی دوربین برده و اتفاقا مورد تحسین هم قرار گرفته‌اند. تا جایی که فقط در دو، سه سال اخیر انبوهی از فیلم‌ها با تمرکز بر این موضوع -از «دانکرک» و «کمان اره‌ای» تا «میدوی» و «جوجو ربیت» و «1917» و همین «در جبهه غرب خبری نیست»- ساخته شده است. سینمای ما اما در تمام این سال‌ها این موضوع را فراموش کرده بود و در جشنواره هر سال به زور و زحمت می‌شد یکی، دو فیلم با محوریت طولانی‌ترین و فرسایشی‌ترین جنگ قرن گذشته را به تماشا نشست. رویکردی که البته به نظر می‌رسد امسال تغییر کرده و در جشنواره چهل و یکم شاهد نمایش بیش از هفت فیلم جنگی یا همان دفاع مقدسی هستیم که از آن میان «شماره 10»،«گل‌های باوارده» و «سرهنگ ثریا» تاکنون به نمایش درآمده‌اند و البته فیلم‌های «غریب»، «اتاقک گلی»، «سینما متروپل» و «های پاور» نیز در روزهای آینده رونمایی خواهند شد. اتفاقی که بیشتر می‌تواند به این دلیل باشد که ساخت فیلم‌هایی درباره دفاع مقدس دشوار و گران است و جز با حمایت نهادها و ارگان‌های مختلف ممکن نیست، بنابراین رونق این نوع سینما فقط زمانی روی می‌دهد که مدیران سینمایی خواهان ساخت این قبیل آثار هستند.
پولاد امین_شهروندآنلاین؛ اما چه اتفاقی باعث شده سینمای جنگ یا دفاع مقدس از آن مظلومیت همیشگی خود فاصله بگیرد؟ البته بهتر است اول به این موضوع بپردازیم که اصلا دلیل مظلومیت سینمای دفاع مقدس در سرزمینی که نهادهای پرشماری صرفا برای تولید فیلم در این حوزه وجود دارد، چه بوده؟ مظلومیتی که آمار فیلم‌های دفاع مقدسی سال‌های اخیر سینمای ایران بهترین گواه آن است و البته مقایسه شمار سینماگرانی که کارشان را در سینما با دفاع مقدس آغاز کردند با فیلمسازانی که در سال‌های اخیر فیلم جنگی ساخته‌اند، جنبه‌هایی دیگر از آن را به نمایش می‌گذارد.
دفاع مقدس در جشنواره
در شرایطی که امسال در فهرست نام‌های حاضر در جشنواره می‌توان هفت فیلم دفاع مقدسی را به تماشا نشست، مرور یا جست‌وجوی این نوع سینما در دوره‌های گذشته -به‌ویژه چهار، پنج سال اخیر- دست‌های کاملا خالی نهادهای تولیدکننده سینمای دفاع مقدس را پیش چشم عیان می‌کند. به عنوان مثال در میان فیلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره‌های سال‌های گذشته از آنچه سینمای دفاع مقدس می‌خوانیم می‌توانیم فقط «موقعیت مهدی»، «دسته دختران»، «یدو»، «تک‌تیرانداز»، «درخت گردو»، «آبادان سیزده شصت»، «ماجرای نیمروز: رد خون» و عقب‌تر از آن هم «تنگه ابوقریب»، «بیست‌وسه نفر»، «ویلایی‌ها»، «پنجاه قدم آخر»، «دریاچه ماهی»، «اشنوگل»، «ملکه» و البته «ایستاده در غبار» را مثال بزنیم. 15 فیلم برای حدود 10 سال؛ یعنی سالی حتی دو فیلم دفاع مقدسی هم در این سینما ساخته نشده است.
مظلومیت سینمای دفاع مقدس را در دهه گذشته با مروری گذرا بر نام سینماگران فعال در این نوع سینما نیز می‌توان مشاهده کرد. به بیان بهتر: سینمای ایران در سال‌های اخیر در زمینه معرفی و تثبیت فیلمسازان دفاع مقدس کاملا ناتوان عمل کرده است. در حقیقت هر سینمادوستی اگر قصد مرور آثار و فیلمسازان این نوع سینما را داشته باشد، بی‌تردید بعد از نام بردن سینماگرانی چون ابراهیم حاتمی‌کیا، محمدعلی باشه‌آهنگر، محمدحسین مهدویان و پرویز شیخ طادی گرفتار خواهد شد و نام جدیدی به ذهنش نخواهد آمد. این در حالی است که در سال‌هایی نه چندان دور علاوه بر این چند نفر، فیلمسازانی چون رسول ملاقلی‌پور، احمدرضا درویش، کمال تبریزی، مجتبی راعی، سیف‌الله داد، محسن حاجی‌میری، جمال شورجه، احمد مرادپور، شهریار بحرانی، عبدالحسن برزیده، سعید سهیلی، محسن محسنی‌نسب، محمدحسین حقیقی، علی شاه‌حاتمی، عزیزالله حمیدنژاد، بهزاد بهزادپور و… نام‌های قابل اتکایی در زمینه سینمای دفاع مقدس به شمار می‌آمدند که امروز جای خالی‌شان در این نوع سینما احساس می‌شود.
جنگی‌های امسال
جشنواره امسال اما از این نظر دست پری دارد. وجود هفت فیلم در میان بیست و چهار فیلم، آن هم در شرایطی که فیلم‌هایی چون «دومین روز پاییز» به کارگردانی اردلان عاشوری، «راه شیری» به کارگردانی علی جعفرآبادی، «شوماه» ساخته مژگان بیات و «مومن» هادی مقدم‌دوست یا آماده نشده‌اند یا به جشنواره راه نیافته‌اند، می‌تواند به این معنا باشد که بیش از سی درصد تولیدات امسال در این حوزه بوده که البته دلایل خاص خودش را دارد!
شاید با هر متر و معیاری بتوان گفت که مهم‌ترین فیلم دفاع مقدسی امسال «غریب» است. فیلم جدید محمدحسین لطیفی با تهیه‌کنندگی حامد عنقا درباره شهید بروجردی، یکی از شناخته شده‌ترین سرداران و فرماندهان جنگ، که مقطعی کوتاه از دوران فرماندهی او را در غرب کشور پیش از آغاز جنگ روایت و در واقع شمایلی از احوالات باطنی، سبک زندگی و شیوه فرماندهی او را ترسیم می‌کند. این فیلم که با بازی بابک حمیدیان، مهران احمدی، پردیس پورعابدینی، رحیم نوروزی، فرهاد قائمیان، جعفر دهقان، هژیر سام، حسام محمودی و سامیه لک با نگاهی به کتاب «محمد؛ مسیح کردستان» اثر نصرت‌الله محمودزاده ساخته شده، بابت بازگشت محمدحسین لطیفی به حوزه سینمای دفاع مقدس -که بهترین فیلم کارنامه‌اش «روز سوم» را در این وادی حاصل آورده- فیلم نویدبخشی است و احتمالا در پایان جشنواره به عنوان یکی از بهترین فیلم‌ها شناخته خواهد شد.
«شماره 10» شهرام زرگرنژاد و «سرهنگ ثریا»ی لیلی عاج دو فیلم دیگر این حوزه هستند که البته «سرهنگ ثریا» ارتباط مستقیمی با دفاع مقدس ندارد و فقط به واسطه پرداخت به گروهک منافقین با سینمای دفاع مقدس پیوند خورده است.
«گل‌های باوارده» مهرداد خوشبخت و «سینما متروپل» محمدعلی باشه‌آهنگر اما کنجکاوی‌برانگیزترین فیلم‌های دفاع مقدسی امسال هستند. «گل‌های باوارده» با بازی بانیپال شومون، امیررضا دلاوری، الهام نامی و نادر سلیمانی که ابتدا «گل‌های کاغذی» و بعد از آن هم «پالایشگاه» نام داشت، یکی از اتفاق‌های واقعی پالایشگاه آبادان در دوران دفاع مقدس را دستمایه روایت خود قرار داده و داستان شماری از مهندسین پالایشگاه نفت آبادان را به تصویر کشیده که در آغاز جنگ تلاش کردند با امکانات و تجهیزات پالایشگاه آبادان دیگر پالایشگاه‌های کشور را ترمیم کنند. نتیجه: فیلمی موفق و جذاب از مهرداد خوشبخت که پیشتر در فیلم موفق «آبادان سیزده شصت» نیز دغدغه و تبحر خود را در فیلمسازی درباره روزهای محاصره آبادان نشان داده بود.
«سینما متروپل» اما به عنوان جدیدترین ساخته سینمایی محمدعلی باشه‌آهنگر در سبک و سیاق دیگر ساخته‌های این کارگردان، روایتی متفاوت از دوران دفاع مقدس ارائه داده و ماجرای راه‌اندازی سینمای متروکه متروپل آبادان را در دل جنگ و محاصره شهر روایت می‌کند. فیلمی که گفته می‌شود یکی از بهترین‌های کارنامه باشه‌آهنگر قلمداد خواهد شد.
«اتاقک گلی» به کارگردانی محمدعلی عسگری و «های‌پاور» ساخته هادی محمدپور هر دو فیلم‌هایی متفاوت و به عبارت بهتر نامتعارف در گونه سینمایی دفاع مقدس هستند. «اتاقک گلی» داستانی درباره عملیات مرصاد را در فضایی بسته و در بین جمعی محدود روایت می‌کند که در اتاقکی گلی گرفتار آمده‌اند. «های‌پاور» هم درباره رشادت‌های پدافند هوایی اصفهان در دوران ۸ سال دفاع مقدس است.
آغاز و پایان متفاوت
حضور هفت فیلم دفاع مقدسی در بخش مسابقه که در آغاز جشنواره بسیاری را متوجه احیای این گونه سینمایی کرد، در روز پایانی جشنواره هم می‌تواند شانس دریافت جوایز مختلف را برای این ژانر افزایش دهد. پس بعید نیست در شب پایانی جشنواره سیمرغ‌های بلورین پرتعدادی را در دست سازندگان و بازیگران فیلم‌های جنگی ببینیم!