زلزله ترکیه تأثیری روی گسل ایران ندارد
مهدی زارع، رئیس مرکز پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله
زلزله در ترکیه خسارات فراوانی به بار آورد. شدت این زمینلرزه 7.8 در مقیاس ریشتر بود. بسیاری کوتاه بودن فاصله زمان وقوع این زمینلرزه با زلزله خوی را به هم مربوط میدانند و برخی نگرانند که شاید این زلزله گسلهای ایران را فعال کند. اما نکته این است که هیچ ارتباط گسلی و زمینساختیای بین زلزله ترکیه و ایران وجود ندارد. محل وقوع زلزله در ترکیه بیش از هزار کیلومتر با گسلهای ایران فاصله دارد.
زلزله مهیب ترکیه در گسل عربی با گسل آناتولی به وقوع پیوسته است. در این محدوده میزان جابهجایی گسلها بین 4 تا 5 سانتیمتر در سال است. این در حالی است که در محدوده آذربایجان و محل وقوع زلزله خوی، تغییرات گسلها در حدود 4 تا 6 میلیمتر در سال است که نشان میدهد گسل ترکیه و گسل خوی در یک راستا نیستند. نوع جابهجاییها و دلایل آن نیز متفاوت و فاصله این دو گسل از هم بسیار زیاد است. در واقع، میتوان بهطور حتم گفت نه زلزله خوی در ایران سبب بروز این زمینلرزه شده و نه زلزله در ترکیه میتواند دلیلی بر تحریک گسلها در ایران باشد.
دانستن این نکته مهم است که اگر طول گسل بهطور کامل جابهجا شود، احتمال وقوع زمینلرزه بزرگتر از ۶ هم وجود دارد، ولی از نظر زمانی هیچکس این موضوع را نمیداند تا بتواند بگوید مثلاً یک ماه دیگر یا ۱۵ سال دیگر زمینلرزه بزرگ رخ میدهد.
موضوع دیگری هم که بعد از زلزله ترکیه زیاد شنیده میشود بحث وقوع زلزله در زمستانهاست، در حالی که هیچ تفاوت معناداری بین وقوع زلزله در زمستان و تابستان وجود ندارد و نمیتوان گفت که زلزله در شب بیشتر از روز رخ میدهد. این صحبتها علمی نیست و نباید به آن توجه کرد. اما از آنجا که مخاطرات در شب بیشتر است، این اتفاقها بیشتر در ذهن افراد باقی میماند.
زلزله در ترکیه یکی از شدیدترین زلزلهها در چند سال گذشته بود و وقوع آن در شب سبب خسارات زیادی شده است، اما این بهمعنای وقوع بیشتر زلزلههای مهیب در شب نیست. در ژاپن زلزلههای بسیار شدیدی در روز رخ میدهد، اما استحکام ساختمانها و آمادگیهای پیش از وقوع زلزله سبب کاهش آمار خسارات در این کشور است.
وقوع زلزله اخیر باید این زنگ خطر را برای ما به صدا درآورده باشد که «مدیریت ریسک» را بیشتر رعایت کنیم. وقوع زلزله در کشور ما غیرقابل اجتناب است، اما باید در نظر داشت قبل از وقوع حادثه باید به فکر درمان جراحات زلزله باشیم.