آیا ویروس تاجدار برمی‌گردد؟

ملیحه محمودخواه _شهروندآنلاین؛ صدسال پیش که پاندمی آنفلوآنزای اسپانیایی به پایان رسید هیچ‌کس نمی‌دانست که دوباره ویروسی از همین خانواده قدعلم می‌کند و در جان‌ها رخنه کرده و ارمغان مرگ و سیاهی به همراه می‌آورد. هیچ‌کس نمی‌دانست که صدسال بعد همین ویروس تاجدار نفس‌ها را تنگ و خیلی‌ها را به دیار باقی بدرقه می‌کند.

دسامبر سال 2019بود که ماجرا از مطب یک چشم پزشکی در شهر ووهان چین آغاز شد. یک گونه سینه‌پهلوی عجیب بروز کرد و منشأ آن هم، بازاری در ووهان چین معرفی شد؛ نوعی جدید از ویروس کرونا؛ چیزی از آن نمی‌دانستند؛ سازمان جهانی بهداشت به موضوع ورود کرد؛ موارد ابتلا بالا و بالاتر می‌رفت، زمزمه یک همه‌گیری جهانی به گوش می‌رسید؛ شهر ووهان بسته شد و با کسانی که مقررات را رعایت نمی‌کردند، برخورد می‌شد.

این ویروس هر روز یک چشمه از خود را نمایان می‌کرد. دانشمندان بعد از بررسی‌های متعدد متوجه شدند که ویروسی از خانواده کرونا عامل کووید- ۱۹ است که شبیه آن به‌صورت خفیف‌تر و با ابعاد بسیار کوچک‌تر در دو ویروس سارس و مرس دیده شده بود. منشأ مرس در منطقه خاورمیانه و مخزن آن شتر بود. سارس هم که در آسیای جنوب‌شرقی و چین و… آغاز شده بود. البته این دو ویروس سرعت انتقال و مرگ‌ومیر بسیار کمتری نسبت به کووید- ۱۹ داشتند، اما با بروز کووید- ۱۹ عملا جامعه بشری غافلگیر شد.

اما با وجود آنکه سه سال از شیوع کرونا می‌گذرد هنوز هم اماواگرهای زیادی درباره منشأ واقعی کرونا مطرح است؛ اینکه این ویروس از آزمایشگاه‌های چین سردرآورد، از سوپ خفاش به‌وجود آمد موضوعی است که هنوز پاسخ دقیقی برای آن یافت نشده است.

چین که قرنطینه‌هایش را شروع کرد دنیا گوش به زنگ شد. ورودی کشورها رصد می‌شد و مسافرانی که از چین وارد کشورها می‌شدند، غربالگری می‌شدند.

اما نخستین روز اسفند ماه 1398ورود ویروس تاجدار هولناک به ایران، از سوی وزارت بهداشت تایید شد. از آن زمان تاکنون براساس اعلام وزارت بهداشت ۷ میلیون و ۵۶۶ هزار و ۴۳۶ نفر را در کشور مبتلا کرده و ۱۴۴ هزار و ۷۹۷ نفر را نیز به ورطه مرگ کشانده است. کرونای هزار چهره در ایران تاکنون هشت موج را رقم زده است و هر بار با چهره‌ و جهشی جدید؛ ووهان، آلفا، بتا، دلتا، گاما و اُمیکرون که هر کدام یک یا چند پیک را رقم زدند.

کرونا، مدیریت شده او را شکست ندادیم

دکتر مصطفی پورمند، اپیدمیولوژیست در گفت‌وگو با «شهروند» بر این موضوع تاکید می‌کند که هنوز نتوانسته‌ایم کرونا را برای همیشه  و مانند آبله ریشه‌کن کنیم، اما قدم‌های بزرگی برای کنترل این بیماری برداشته شد و موفقیت‌های زیادی در جهان و ایران صورت گرفت. درواقع باید بگوییم کرونا را شکست ندادیم، بلکه آن را مدیریت و کنترل کردیم.

او ادامه می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در این حوزه انجام شد ساخت واکسن بود. ما هشت موج را پشت سر گذاشتیم ولی همچنان بیم موج‌های بعدی را خواهیم داشت. از سوی دیگر مردم در کشور ما ازجمله کسانی هستند که در عدم‌رعایت پروتکل‌های بهداشتی، سرآمد هستند. بنابراین ممکن است موج نهم کرونا را نیز در ماه‌های آینده تجربه کنیم که می‌تواند پس از تعطیلات نوروز و به‌دلیل افزایش مسافرت‌ها و دیدوبازدیدها و به‌عبارتی، به‌دلیل کاهش رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به‌وقوع بپیوندد اما اینکه بخواهیم درباره ‌شدت و ضعف این موج اظهارنظر کنیم الان کمی زود است، چون شدت کووید- ۱۹ به جهش‌های ژنی این ویروس وابسته است و باید منتظر بود و دید که چه خواهد شد.»

شاهد موج نهم در اردیبهشت خواهیم بود

دکتر کورش هولاکویی نیز به «شهروند» توضیح می‌دهد که نمی‌توانیم بگوییم کرونا به پایان رسیده است. قاعدتا، موج‌های بعدی را خواهیم داشت. او تاکید می‌کند که اگر قله موج هشتم را در بهمن ماه بدانیم چهار ماه بعد یعنی در اواخر اردیبهشت ماه نیز دوباره یک پیک خواهیم داشت، اما شدت و سرعت آن بسته به ایمنی‌جمعی مردم دارد.

این پزشک متخصص می‌گوید که موج هشتم برای این آرام طی شد که مردم به ایمنی جمعی رسیده‌اند و سبب شده که کمتر گرفتار مرگ‌ومیر شوند. اگر این ایمنی ادامه‌دار باشد، نگرانی زیادی از موج نهم نخواهد بود اما اگر به هر دلیلی ایمنی کم شود یا اینکه سویه جدیدی ایجاد، ممکن است این موج دوباره خطرناک شود.

او با اشاره به دیدوبازدیدهای پیش رو در نوروز و مهمانی‌های ماه مبارک رمضان تاکید می‌کند که این ماجرا می‌تواند موج بعدی را کمی خطرناک‌تر کند و به همین دلیل بهتر است که برخی پروتکل‌ها رعایت شود. هم‌اکنون نمی‌توانیم به مردم بگوییم سفر نروند یا از دیدوبازدیدها اجتناب کنند، اما رعایت برخی از پروتکل‌ها مانند ماسک زدن می‌تواند از میزان شدت این سویه بکاهد.

این پزشک متخصص بیان می‌کند که درهرحال خوشبختانه موج هشتم کرونا در ایران قوی نبود و تلفات چندانی نداشت. در عین حال عمر آن نیز طولانی نبود. به‌طوری که از اواسط بهمن ماه ۱۴۰۱ موج هشتم کرونا نیز رو به افول گذاشت و وزارت بهداشت پایان این موج را اعلام کرد.

حالا دوباره به روزهای آرام کرونایی بازگشته‌ایم. برخی گمانه‌زنی‌ها این امیدواری را می‌دهند که شاید از تابستان آینده دیگر مسأله‌ای با کرونا نداشته باشیم، اما باید بدانیم که نمی‌توان درباره ویروس هزار رنگ و چهره کرونا، پیش‌بینی دقیقی انجام داد و نمی‌دانیم که آیا با جهشی خطرناک یا موج دیگری از این بیماری مواجه خواهیم شد یا حکایت کرونا به نقطه پایان خود رسیده است، بنابراین باید به‌هوش باشیم و حداقل در مکان‌های شلوغ و خطرناک ماسک بزنیم. در عین‌حال حواس‌مان باشد که تعطیلات نوروزی را هم با احتیاط بگذرانیم تا بعد از آن قرار نباشد با کرونا دست‌وپنجه نرم کنیم.

کرونا روند کاهشی پیدا کرده است

عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز با اشاره به اینکه به‌طور کلی در دنیا روند کرونا به سمت نزول و کاهش رفته،  می‌گوید: «در ایران هم همین گونه است. کرونا از بین نرفته است، اما روند کاهشی است و فرم شدیدی از بیماری را شاهد نیستیم؛ به شکلی که پیک خیلی کوتاهی از بیماری را به جهت شدت و تعداد بیماری تجربه کردیم. برخی کشور‌ها سویه‌های جدیدتری از BQ ۱ و XBB گزارش کردند، ولی در ایران همچنان آخرین سویه‌های شناسایی‌شده، همان‌ها هستند.»

او ادامه می‌دهد: «می‌توان گفت که در مجموع موج هشتم کرونا به پایان رسیده است و فعلا در مورد احتمال بروز موج نهم بیماری نیز نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی داشت؛ زیرا کرونا غیرقابل پیش‌بینی است. هرچند که برخی این امیدواری را می‌دهند که شاید از تابستان آینده دیگر مسأله‌ای با کرونا نداشته باشیم.»

به اعتقاد او نسبت به آبان و آذرماه میزان بروز بیماری‌های تنفسی خیلی کمتر شده است؛ شاید تحمل پیک قبلی عفونت‌های تنفسی سبب شده که پیک جدید این بیماری‌ها (شامل آر‌ اس وی، آنفلوآنزا، پنومونی و…) خیلی زیاد خود را نشان ندهد.

از این آزمون سربلند شدیم

کرونا برای همه دنیا یکسان بود، ولی باید ببینیم در خروجی کشورها از این پاندمی، چه اتفاقی افتاد. این را بهرام عین‌اللهی در جمع پزشکان مطرح کرده و معتقد است ایران درحالی‌که گرفتار تحریم‌ها بود، توانست از این بحران سربلند بیرون بیاید و این واقعیت را در تاریخ خواهند نوشت.

عین‌اللهی با اشاره به خُلف وعده کواکس برای تحویل واکسن کرونا به ایران، می‌گوید: «ما پول واکسن‌ها را هم داده بودیم، اما هیچ واکسنی به ما ندادند. همین فشارها سبب شد که ما 6 واکسن را در داخل کشورمان تولید کنیم و این افتخار برایمان باشد که تنها کشور منطقه هستیم که واکسن کرونا را تولید کرده است.»