کتاب، اسم رمز ماست

پیشینه کار «شبکه کتاب» برمی‌گردد به فعالیتی که در نمایشگاه کتاب با عنوان «شبکه کتاب‌نما» شروع کردید. درست است؟

واقعیت قضیه این است که سابقه ایده «شبکه کتاب»، به سال‌های بسیار قبل‌تر برمی‌گردد؛ به سال‌های 91 و 92. بنده مؤسس و مدیرعامل مؤسسه رسانه‌ای «شیرازه» بودم که آن زمان زیر نظر مجمع ناشران فعالیت داشت و در حال حاضر هم همین‌طور است. این ایده به آن زمان برمی‌گردد، اما در این مدت کسی آن را پیگیری نکرده بود. فضاهای کاری بنده هم متفاوت شده بود. البته در یکی از «IPTV»های کشور هم حدود 6 سال کار کرده بودم و آنجا هم برنامه‌مان این بود که شبکه کتاب داشته باشیم. در واقع مقصودم این است که ما سر این موضوع از همان زمان کار مطالعاتی را شروع کرده بودیم و می‌دانستیم وقتی می‌گوییم «شبکه کتاب»، از چه پدیده‌ای صحبت می‌کنیم.

پس شروع جدی و رسانه‌ای آن به نمایشگاه سی‌وسوم برمی‌گشت؟

بله؛ من مدیر روابط عمومی نمایشگاه بودم و به دلیل اینکه تلوبیون، بستر پرمخاطبی بود، پیشنهاد دادیم که شبکه «کتاب‌نما» را در این بستر راه‌اندازی کنیم. چندین ساعت هم در طول روز برنامه داشتیم.

خاطرم هست. فکر می‌کنم هفت، هشت ساعت کنداکتور داشتید.

حدود هشت ساعت در روز بود که در نمایشگاه بعدی هم که بنده همین سِمَت را دارم، این موضوع را به شکلی گسترده‌تر پیش‌بینی کرده‌ایم.

داشتید به سابقه راه‌اندازی «شبکه کتاب» اشاره می‌کردید.

بله؛‌ موضوع این بود که ما از دوستان تلوبیون خواهش کردیم که این شبکه را نگه دارند. از طرف دیگر، به دوستان وزارت ارشاد و مدیران محترم خانه کتاب هم پیشنهاد دادیم طرح «شبکه کتاب»‌ را جلوتر ببریم. چون معتقد بودیم در فضایی که کتاب، رسانه‌ای ندارد و پیام‌رسان‌های مختلف هم محدودیت‌هایی دارند، حوزه کتاب دارد غریب و غریب‌تر می‌شود. در عین حال گفتیم برای زیر نظر گرفتن این طرح، چه جایی بهتر از وزارت ارشاد که متولی حوزه کتاب است. به این ترتیب، طراحی‌ها و امکان‌سنجی‌ها آغاز شد تا رسیدیم به هفته کتاب و شبکه را با عنوان Ketab.tv راه‌اندازی کردیم. این شبکه از همان زمان تا به حال، تمام اتفاقات مربوط به کتاب اعم از نشست‌ها، افتتاحیه‌ها و رونمایی‌ها را پوشش داده است.

یعنی الان چند ساعت در روز کنداکتور دارد؟

تقریبا 6 ساعت. ضمن اینکه در حال طراحی برنامه‌های اختصاصی در شبکه هستیم. مثل برنامه «مثبت کتاب» که فعلا هفته‌ای یک روز، سه‌شنبه‌ها ساعت هفت و نیم بعدازظهر اجرا می‌شود. در واقع برنامه‌ریزی ما این است که این نوع برنامه‌ها را طوری تعمیم بدهیم که هر روز در همین ساعت، یک برنامه تولیدی در استودیوی خودمان، جدای از تمام پوشش‌هایی که داریم، داشته باشیم.

در کنار تمام تلاش‌هایی که داشته‌اید، فکر می‌کنید چقدر از «شبکه کتاب» استقبال شده است؟

ببینید، الان در حوزه نشر کسی نیست که شبکه‌ کتاب را نشناسد و خب، در فاصله کوتاهی که شروع به کار کرده‌ایم، این استقبال یک موفقیت است. در عین حال اما ایده‌هایی هم برای افزایش مخاطبان داریم‌. به‌عنوان مثال، گزیده‌برنامه‌های‌مان را در فضای مجازی منتشر می‌کنیم تا مخاطب در فضاهای دیگر هم به محتوای‌مان دسترسی داشته باشد. چون تفکر ما از ابتدا این نبود که همه چیز به یک شبکه محدود بماند. ما می‌خواستیم در تمام بسترها دیده شویم. مثلا خدا را شکر الان در بستر «بله» بسیار خوب حرکت کرده‌ایم و جریان را تقویت هم خواهیم کرد. ضمن اینکه ما ذیل Ketab.tv، در حال جمع‌آوری تمام تولیدات محتوایی مربوط به کتاب هستیم. در واقع هدف‌مان این است که به نوعی آپارات کتابی برسیم؛ طوری‌که جنبه UGC هم داشته باشد. یعنی این ظرفیت را ایجاد کنیم تا کاربران بتوانند محتوای تولیدی خودشان را بارگذاری کنند.

اگر به چنین فضایی برسید، گمان کنم اولین‌بار در ایران باشد.

بله؛ این جریان تا به حال در حوزه کتاب اتفاق نیفتاده است. اگر به این هدف برسیم، دیگر نگران یوزر نیستیم؛ چون هر کسی که در حوزه کتاب در حال فعالیت است، می‌تواند فضای رسانه‌ای خودش را در این بستر ایجاد کند. به این ترتیب، به جایی خواهیم رسید که بخشی از سرمایه‌گذاری به عهده ما خواهد بود و بخش اعظم تولید محتوا را هم خود کاربران به عهده می‌گیرند.

با این هدف‌گذاری، قالب کتاب بیشتر بهانه‌ای می‌شود برای رفتن به سمت تولید محتوایی عظیم‌تر.

اصلا کتاب، اسم رمز ماست. چون پرداختن به قالب کتاب، محدود است، ولی محتوای کتاب، نامحدود. یعنی وقتی می‌گوییم «شبکه کتاب»، مقصود ما شبکه محتوایی مرتبط یا منطبق با کتاب است، نه صرفا یک یا چند کتاب. مثال عامیانه‌اش می‌شود اینکه ما حتی می‌توانیم برنامه‌ آشپزی هم بر پایه کتاب، تولید کنیم.

دقیقا همین است. در حوزه مطبوعات هم بنده همیشه گفته‌ام صفحه کتاب را نباید در یک محدوده تعریف کرد. کتاب فقط ادبیات و فلسفه نیست؛ می‌تواند به‌روزترین بخش‌ها را پوشش بدهد؛ آی‌تی، هوش مصنوعی، فیزیک، شیمی و….

بله؛ «شبکه کتاب» در واقع می‌تواند بستری باشد برای موضوعاتی نامحدود، چراکه در هر حوزه‌ای، هزاران کتاب وجود دارد؛ از مباحث فرهنگی و اجتماعی و سیاسی گرفته تا علوم مختلف.

زیرساخت فنی‌تان چطور است؟ جوابگو خواهد بود؟

ما در هفته کتاب، زیرساختی فنی‌حرفه‌ای هم برای شبکه کتاب در نظر گرفتیم. برای اینکه اگر در کل کشور یا حتی از کشورهای دیگر، قرار باشد برنامه‌ای را پوشش بدهیم، محدودیت فنی نداشته باشیم. ضمن اینکه در ارسال تولیدات به صدا و سیما، تلوبیون یا هر جای دیگر هم محدودیت نداشته باشیم. به این ترتیب، به جایی رسیده‌ایم که شاید الان بتوانم ادعا کنم «شبکه کتاب» -با اینکه ظاهری فرهنگی دارد و کسی هم از چنین ظاهری انتظار چندانی ندارد- زیرساختی بسیار قوی در دریافت و ارسال سیگنال‌های مورد نظر دارد؛ موضوعی که قابل رؤیت و بررسی است. برای رسیدن به چنین زیرساختی از دوستان دانشگاه شریف کمک گرفتیم و چند نرم‌افزار کاملا داخلی و بومی تعریف کردیم. همین‌طور با دوستان مرتبط با دانش‌بنیان کار کردیم و در حال حاضر این بستر کاملا در اختیار خودمان و داخلی است. این هم در واقع جزو افتخارات ماست که با این عزیزان کار کرده‌ایم؛ کسانی که کمتر شناخته‌شده بودند و بسیار هم قوی کار کرده‌اند.

پیشتر گفتید مطالعاتی در تمام دنیا درباره «شبکه کتاب» انجام داده بودید. الان در کجای دنیا شبکه‌ای با عنوان کتاب وجود دارد؟

با این نگاهی که بنده عرض کردم، همه فقط در قالب کتاب محدود مانده‌اند و معرفی کتاب دارند. حتی یک شبکه ماهواره‌ای در یکی از کشورهای غربی به  اسم کتاب وجود داشت که خیلی زود تعطیل شد. دلیلش هم این بود که فقط در همان قالب کتاب محدود مانده بود. درحالی‌که تأکید ما این است که «شبکه کتاب» باید بهانه‌ای باشد برای تولید و انتشار هرگونه محتوای مرتبط با کتاب. چون حوزه نشر و کتاب، جامعه عظیمی را تشکیل می‌دهد که تا به حال هم شبکه‌ای نداشته‌اند. اغلب اعضای این جامعه هم خودشان به قول معروف، کننده کار هستند، چراکه اصل محتوا را در اختیار دارند. برای همین ما می‌خواهیم این جامعه را با خودمان همراه کنیم. خیلی هم از فعالیت‌مان با عنوان «شبکه کتاب» نمی‌گذرد، اما اگر فضای حمایتی مثل الان وجود داشته باشد و با همین سرعت پیش برویم، فکر می‌کنم در یکی، دو سال آینده «شبکه کتاب» به جایگاهی ویژه بین اهالی رسانه و کتاب برسد.

هدف شما در تولید برنامه‌های شبکه کتاب چیست؟ با نگاهی که به تولید محتوای شبکه کتاب دارید، بار سنگینی بر دوش این شبکه برای تولید برنامه خواهد بود.

ببینید؛ شبکه کتاب رسانه‌ای است برای تمامی دغدغه‌مندانی که در این حوزه در حال فعالیت هستند. از همان ابتدای راه‌اندازی شبکه کتاب، دست یاری به سمت تمام ارگان‌ها، نهادها و فعالین حوزه کتاب دراز کردیم. از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مجمع ناشران انقلاب اسلامی و بنیاد کتاب سازمان تبلیغات اسلامی دعوت کردم و حتی جلسات متعدد با برخی از اینها گذاشتم تا این شبکه را از آنِ خودشان بدانند و بیایند و هر محتوایی در زمینه سیاست‌های ترویج کتاب در سازمان متبوع‌شان است، تولید و پخش کنند. با افراد متعددی از جمله مدیر سابق شبکه پویا و معاون فرهنگی و اجتماعی ریاست‌جمهوری یعنی محمد سرشار که حوزه کتاب را خوب می‌شناسد، با علی ذوعلم، محمدرسول تبیک و با بسیاری دیگر در حوزه کتاب و فرهنگ، صحبت کردم و خواستم بیایند و حضور داشته باشند و ایده‌ها و برنامه‌های‌شان را بیاورند در شبکه کتاب و برنامه بسازند. نه تنها من به‌عنوان مدیر شبکه، بلکه خانه کتاب هم که در رأس آن علی رمضانی قرار دارد و صاحب امتیاز شبکه است -و در این مدت حامی و تکیه‌گاه فوق‌العاده خوبی برای شبکه بوده- اصلا نگاه انحصاری نداریم. ان‌شاءالله روزی برسد که همه فعالین حقیقی و حقوقی حوزه کتاب و نشر بیایند و یاعلی بگویند و این شبکه را از خودشان بدانند. شبکه کتاب همیشه پذیرای دغدغه‌مندان این حوزه است.