برای بیش از دو قرن چین بیشترین جمعیت جهان را داشته است. اما امسال سازمان ملل اعلام کرد که هندوستان در این زمینه به زودی جای چین را خواهد گرفت. انتظار می‌رود که جمعیت هندوستان طی 4 دهه آینده مدام افزایش یافته و تا سال 2063 به 1.7 میلیارد نفر برسد. جمعیت چین نیز همچنان کاهش یافته و انتظار می‌رود تا آغاز قرن آینده جمعیت هندوستان دو برابر چین باشد.
برای بیش از دو قرن چین بیشترین جمعیت جهان را داشته است. اما امسال سازمان ملل اعلام کرد که هندوستان در این زمینه به زودی جای چین را خواهد گرفت. انتظار می‌رود که جمعیت هندوستان طی 4 دهه آینده مدام افزایش یافته و تا سال 2063 به 1.7 میلیارد نفر برسد. جمعیت چین نیز همچنان کاهش یافته و انتظار می‌رود تا آغاز قرن آینده جمعیت هندوستان دو برابر چین باشد.
دانشمندان معتقدند از نظر جمعیت‌شناسی چین با آینده‌ای چالش‌برانگیز روبرو باشد. امسال چین اولین کاهش جمعیت خود را از سال 1961 اعلام کرد. ریشه‌های این بحران جمعیت‌شناختی در چین به سیاست «تک فرزندی» باز می‌گردد.
از آغاز سال 1980 اکثر زوج‌های چینی شدیدا به داشتن یک فرزند محدود می‌شدند. این سیاست در راستای پایین نگه داشتن نرخ زاد و ولد بود تا چین فرصت داشته باشد اقتصاد خود را رشد دهد. اما در واقعیت سیاست تک‌فرزندی اثرات بلندمدت‌تری از آنچه سیاست‌گذاران در نظر داشتند در پی داشته و این راهکار به درستی پیش نرفت و با وجود توقف سیاست تک فرزندی در سال 2016 نرخ زاد و ولد در چین همچنان رو به کاهش است.
نرخ جایگزینی مورد نیاز برای ثابت نگه داشتن جمعیت 2.1 است. یعنی هر زن باید حداقل 2 فرزند به دنیا بیاورد تا رشد جمعیت ثبات یافته و این فرزندان جایگزین والدین خود شوند. اما در سال 2020 نرخ زاد و ولد در چین 1.3 فرزند به ازای هر زن بود که یکی از پایین‌ترین‌ها در جهان محسوب می‌شود.
علاوه بر این سیاست تک فرزندی در چین باعث عدم تعادل شدید جنسیتی شد. ریشه این عدم تعادل در ترجیحات فرهنگی و اجتماعی برای فرزند پسر بود که باعث افزایش مردان و کمتر شدن فرزندان دختر که مادران بالقوه هستند شد. از سوی دیگر در سال 2021 تعداد ازدواج‌های ثبت شده در چین به 7.6 میلیون کاهش یافت، یعنی پایین‌ترین حد آن از نیمه دهه 1980 که دولت شروع به ثبت آمار ازدواج‌ها کرد.
دلیل اینکه انتظار می‌رود جمعیت هندوستان تا چند دهه آینده همچنان افزایش یابد این است که که برعکس چین در هندوستان جمعیت زنان در سن باروری بیشتر بوده و همچنین نرخ زاد و ولد در هند فقط کمی کمتر از 2.1 و 2 فرزند به ازای هر زن است.
اقتصاد جهانی به نیروی انسانی وسیع چین در حوزه تولید محصولات کارخانه‌ای که به دیگر کشورها صادر می‌شوند وابسته است و مصرف‌کنندگان چینی نیز بخش عظیمی از مشتریان خودروهای تولید کارخانجات غرب و کالاهای لوکس را تشکیل می‌دهند. کاهش جمعیت چین بدین معناست که کارگران کمتری برای تولید محصولات صادراتی به دیگر کشورها وجود خواهد داشت و مشتریان کمتری، به ویژه از نسل جوان، برای خرید محصولات از دیگر کشورها وجود خواهند داشت.
جمعیت‌شناسان معتقدد که چین در دهه‌های آتی با مشکل کاهش نیروی کار در برابر نرخ بازنشستگی مواجه خواهد شد. در سال 2020، 14 درصد جمعیت چین بالای 64 سال سن داشتند، در حالیکه این عدد برابر با 7 درصد جمعیت هندوستان بود. تا سال 2070 حدود 59 درصد مردم چین بالای 64 سال سن خواهند داشت در حالیکه فقط 30 درصد جمعیت هندوستان در این بازه سنی خواهند بود. تعداد بالای بازنشستگان بدین معناست که جوانان چینی بار سنگین‌تری برای تامین نیروی کار، افزایش رشد اقتصادی و همچنین نگهداری از سالمندان، به ویژه در مناطق روستایی، به دوش خواهند داشت.
تا حدی وضعیت کنونی هندوستان شبیه به وضعیت چین در 30 سال پیش است. جمعیت افراد در سن کار در هندوستان با 610میلیون نفر زیر 25 سال به سرعت رو به افزایش بوده و به همان نسبت افراد مسن کمتری برای نگهداری وجود خواهند داشت.
افزایش جمعیت هندوستان بدین معناست که اقتصاد هندوستان رشد یافته و نیروی کار فروان‌تری نیز در این کشور وجود خواهد داشت. از سوی دیگر در هند مشتریان بیشتری برای کالاهای تولیدی وجود خواهند داشت و هندوستان نقش بزرگ‌تر و مهم‌تری در مسائل جهانی ایفا خواهد کرد.
گزارش: مهرناز الماسی