پیام مقاومت از تهران تا دمشق
«شهروند» در گفت‌وگو با کارشناسان اهمیت سفر رئیسی به سوریه را بررسی می‌کند
محسن عادل| سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری کشورمان، امروز به دعوت رسمی بشار اسد، همتای سوریه‌ای خود، برای سفری دو روزه و در رأس هیات بلندپایه سیاسی و تجاری راهی دمشق شد. او نخستین رئیس‌جمهوری ایران است که پس از ۱۳ سال عازم سوریه می‌شود. بنا بر گزارش‌های منتشرشده، ابراهیم رئیسی و هیات همراه، در سفر دو روزه خود به سوریه با مقامات عالی این کشور درباره راهکارهای تحکیم و تقویت روابط سیاسی و گسترش و ارتقای سطح همکاری‌های اقتصادی و تجاری فیمابین رایزنی خواهند کرد. «شهروند» به همین منظور ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی این سفر را در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی کرده است.
رئیس‌جمهوری به دعوت بشار اسد و بر اساس برنامه از پیش اعلام‌شده، امروز راهی دمشق می‌شود تا با مقامات عالی‌رتبه این کشور درباره تقویت همکاری راهبردی میان دو کشور، به‌ویژه در زمینه‌های اقتصادی، مذاکره و رایزنی کند. بر اساس آنچه اعلام‌شده، در جریان این سفر بین طرفین چند توافق و یادداشت تفاهم درباره همکاری‌های اقتصادی امضا خواهد شد. در این سفر، رئیس‌جمهوری در نشست مشترک تجار ایران و سوریه حضور می‌یابد و با آنان به گفت‌وگو و تبادل نظر خواهد پرداخت. دیدار و گفت‌وگو با ایرانیان مقیم سوریه و زیارت اماکن مقدسه این کشور از دیگر برنامه‌های سفر ابراهیم رئیسی به سوریه است.
نکته حائز اهمیت این سفر، حضور بالاترین مقام اجرایی ایران در سوریه پس از 13سال است. در طول 12 سال گذشته، در جریان بحران داخلی سوریه، بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور عربی و اسلامی، دو بار در اسفندماه ۱۳۹۷ و اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ به تهران سفر و با آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، مقام معظم رهبری، و روسای‌جمهوری وقت و فعلی ایران دیدار و رایزنی کرد.
خاورمیانه در مسیر تحول
از نظر کارشناسان، این سفر در استمرار مسیر دیپلماسی همسایگی دولت سیزدهم و با محوریت تقویت مناسبات اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران و سوریه و محور مقاومت خواهد بود؛ آنچه زهیر اصفهانی، مدرس و تحلیلگر مسائل سیاسی، نیز در گفت‌وگو با «شهروند» به آن اذعان دارد. این تحلیلگر بین‌المللی معتقد است که این سفر را می‌توان در چارچوب تحولات منطقه بررسی و واکاوی کرد. او با اشاره به اینکه تهران و ریاض دو بال اصلی در تحولات خاورمیانه به شمار می‌آیند، می‌گوید: «برقراری روابط سیاسی میان ایران و ریاض می‌تواند منطقه را به یکپارچگی و هم‌گرایی نزدیک کند.» به عقیده زهیر اصفهانی، گذر از بحران سوریه این مساله مهم را بازگو می‌کند که زبان دیپلماسی در منطقه خاورمیانه جای خود را به زبان آتش داده است.
خروج سوریه از انزوای سیاسی
اصفهانی با اشاره به نقش جمهوری اسلامی ایران در این تحولات ادامه می‌دهد: «آنچه تحولات سیاسی منطقه نشان می‌دهد، خروج سوریه از انزوای سیاسی است. سفرهای مسئولان سیاست خارجی سوریه به کشورهای عربی و طرح مساله بازگشت این کشور به اتحادیه عرب، خود بازگوکننده این تحولات است.» به اذعان بسیاری از کارشناسان عرصه بین‌المللی و حتی مقامات دولت دمشق، آرامش نسبی ایجادشده در سوریه، بدون همکاری شرکای راهبردی این کشور، از جمله ایران، امکان‌پذیر نبوده است؛ نکته‌ای که زهیر اصفهانی هم به آن اشاره می‌کند: «سفر امروز ریاست‌جمهوری ایران به سوریه را نیز می‌توان رویکرد حمایت‌گرایانه ایران از گسترش روابط دیپلماتیک سوریه در منطقه دانست. حمایتی که می‌تواند سیگنال‌هایی را برای برخی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس -از جمله قطر که دارای رابطه خوبی با ایران است، ولی از مخالفان اصلی بازگشت سوریه به اتحادیه عرب است- ارسال کند.»
ضرورت ارتقای سهم ایران از اقتصاد سوریه
روابط ایران و سوریه در عرصه امنیتی-سیاسی، سنتی و قدیمی است؛ چنانکه دو کشور بر اساس منافع مشترک، در برخی از تحولات سیاسی منطقه به کمک و همکاری یکدیگر شتافته‌اند که در این زمینه می‌توان به همکاری‌های موثر ایران با دولت سوریه در مبارزه با گروه‌های تروریستی و تکفیری و حمایت از دولت مستقر این کشور در بحران داخلی سوریه اشاره کرد؛ موضوعی که زهیر اصفهانی نیز در بخش دیگر گفت‌وگوی خود با «شهروند» به آن پرداخته است. این تحلیلگر بین‌المللی معتقد است که سهم اقتصاد در تعاملات میان دو کشور نسبت به میزان تعاملات سیاسی-امنیتی اندک است و باید در این بخش دستگاه‌های دیپلماسی و اقتصادی دو کشور جدیت و اهتمام بیشتری داشته باشند. او در این‌باره ادامه می‌دهد: «دولت سیزدهم با ساماندهی معاونت اقتصادی در ساختار وزارت خارجه و همچنین گسترش توافقات تجاری با کشورهای همسایه نشان داده است که نسبت به موضوع رشد تبادلات تجاری کشور جدیت دارد.»
از نظر بسیاری از کارشناسان عرصه بین‌المللی و اقتصادی، آرامش نسبی ایجادشده در سوریه فرصتی برای تثبیت منافع اقتصادی و تجاری و تقویت همگرایی‌های سیاسی میان تهران-دمشق است؛ مساله‌ای که در سفر امروز رئیس‌جمهوری نیز مدنظر قرار گرفته است. هیات اعزامی به دمشق در دیدار‌های متعدد خود درخصوص موضوعاتی همچون بهره‌برداری از معادن، صادرات خدمات فنی و مهندسی، صادرات کالا و بازارسازی برای محصولات ایرانی در دمشق رایزنی و گفت‌وگو خواهند کرد.
سوریه امروز، مستعد سرمایه‌گذاری
علاوه بر تحلیلگران اقتصادی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز به ارائه آرا و نظرات خود درخصوص سفر رئیس‌جمهوری به دمشق پرداختند. فتح‌الله توسلی، نماینده مردم کبودرآهنگ در مجلس شورای اسلامی، سفر رئیس‌جمهوری به سوریه را با هدف تلاش جمهوری اسلامی برای افزایش تعاملات دیپلماتیک با کشورهای مسلمان برشمرد و تصریح کرد: «ایران اسلامی و محور مقاومت در چند سال گذشته با تلاش‌های فداکارانه مانع تسلط تروریست‌ها بر بخشی از منطقه شده‌اند.» بنا به گفته این عضو مجلس شورای اسلامی، سوریه امروز مستعد سرمایه‌گذاری است. ابراهیم عزیزی، دیگر نماینده مجلس است که در گفت‌وگو با «شهروند» به ارزیابی سفر رئیس‌جمهوری به دمشق پرداخت. او این سفر را در راستای پیروزی محور مقاومت می‌داند و می‌گوید: «امروز شاهدیم که در نتیجه شجاعت‌های مدافعان حرم و سردار بزرگ، شهید سلیمانی، جهان اسلام به وحدت، همدلی و انسجام نزدیک می‌شود.»