مقامهاي مسئول در سازمان هواپيمايي كشوري مي گويند با توجه به دیپلماسی فعال دولت، در حال حاضر ایران به ١٠٨ نقطه بین‌المللی پرواز انجام می‌دهد و در ماههاي اخير توافقاتي به منظور گسترش پروازهاي خارجي ايران با 32 كشور صورت گرفته است كه با اجراي آنها، اين پروازها در مجموع به مقصد 61 كشور انجام خواهد شد.
{گروه گردشگري شهروندآنلاين} – «فرودگاه» نخستین منظره‌ای است که از یک کشور یا شهر پیش چشم توریست‌ها ظاهر می‌شود، جایی که می‌تواند به عنوان اولین توقفگاه کوتاه گردشگران در یک کشور یا شهر قلمداد شود و با ارائه پکیجی از خدمات توریستی، بخشی از «اولین ذهنیت» را برای مسافران بسازد. با این حال، کمبود کیفیت برخی از این خدمات و زیرساخت‌ها در فرودگاه‌های مختلف کشور، از گلایه‌هایی است که راهنمایان گردشگری و تورگردان‌ها به زبان می‌آورند. «سهند عقدایی»، مدیرعامل يك شرکت گردشگری بین‌المللی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «کیفیت خدمات فرودگاهی در ایران چندان مطلوب نیست، این در حالی است که تاخیر در ساعت پروازها یکی از اتفاقات شایع در ناوگان هوایی کشور است و گاهی برای تردد مسافر از شهری به شهر دیگر، باید ساعت‌ها در انتظار اعلام ساعت جدید پرواز بود.»
این در حالی است که دفتر برنامه ریزی راهبردی و مدیریت عملکرد شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، فرودگاه‌های اصفهان، بندرعباس و تبریز را به‌عنوان سه فرودگاه برتر کشور در طرح جامع نظرسنجی و پایش کیفیت خدمات فرودگاهی در شهریور ماه ۱۴۰۲ به لحاظ شاخص رضایت معرفی کرد.
فرودگاه بین‌المللی شهید بهشتی اصفهان با شاخص رضایت ۷۵.۶ درصدی در شهریورماه به عنوان فرودگاه برتر، فرودگاه بین‌المللی بندرعباس با شاخص رضایت ۷۱.۹ درصدی به‌عنوان فرودگاه دوم و فرودگاه بین المللی شهید مدنی تبریز با شاخص رضایت ۶۶.۴ به عنوان فرودگاه سوم کشور در طرح جامع نظرسنجی و پایش کیفیت خدمات فرودگاهی معرفی شدند. مسئله به همین‌جا ختم نمی‌شود و پای مشکلات دیگر هم به میان می‌آید؛ کاستی‌هایی که اغلب تورها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و گاهی فشار زیادی روی گردانندگان تور وارد می‌کند. عقدایی می‌گوید: «طبق برآوردهای انجام‌شده در صنعت هوایی، در حال حاضر برای پاسخگویی به تمام نیازهای داخلی پرواز، به ٥٠٠ فروند هواپیما نیاز داریم. این در حالی است که تنها ٢٢٠ هواپیما در اختیار داریم و از این تعداد، تنها ١٢٠ هواپیما فعال هستند و بقیه در آشیانه‌ها خوابیده‌اند و نیاز به تعمیر دارند. در اصل اکنون ما با چیزی حدود یک‌چهارم ظرفیت مورد نیاز کشور در حال دریافت خدمات هوایی هستیم، به همین دلیل است که معمولا بلیت‌های داخلی به سختی به دست می‌آیند و هفته‌ها قبل از انجام پرواز باید آن را رزرو کرد.»
دومینوی تاخیر در پروازها
افرادی که به صورت مستمر از ناوگان هوایی استفاده می‌کنند، می‌دانند که پروازهای داخلی، هرچه به زمان شب نزدیک‌تر می‌شوند، احتمال تاخیر در پرواز آنها بیشتر می‌شود، چراکه هر هواپیما از ساعات اولیه صبح که رفت‌وبرگشت در مسیر را شروع می‌کند، بی‌وقفه تا پایان شب در حال رفت‌وآمد در جاده‌های هوایی است و کافی است در اولین پرواز ١٠ دقیقه تاخیر وجود داشته باشد تا این اختلاف زمانی، مانند یک دومینو به تمام پروازهای بعدی سرایت کند. عقدایی می‌گوید: «ناوگان هوایی ما عمر زیادی دارد. از طرفی در حال حاضر به دلیل کمبود تعداد هواپیما، از هواپیماهای فعال بیش از ظرفیت‌شان استفاده می‌شود که همین موضوع به فرسوده‌ترشدن ناوگان دامن می‌زند. حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های مورد نیاز برای گردشگری در کشور است که برای توسعه باید به آن توجه کرد.»
نگاهی به وضعیت ناوگان هوایی کشورهای همسایه می‌گوید که در حال حاضر در حوزه خلیج‌فارس دو شرکت بزرگ هواپیمایی امارات و قطر، تقریبا به پیشتازان بزرگ هوانوردی تجاری تبدیل شده‌اند. با اینکه شرکت هواپیمایی امارات عمر زیادی ندارد و در سال ۱۳۶۴ شمسی راه‌اندازی شده، اما این شرکت یکی از ایرلاین‌های پنج ستاره هواپیمایی در همسایگی ایران است که به ۱۵۸ مقصد پروازی در سراسر دنیا پرواز دارد. میانگین سنی ناوگان امارات ۹ سال و میانگین سنی ناوگان قطر ایرویز نیز پنج سال است.
پرواز با ١٠٠درصد ظرفیت
در حال حاضر ١٨ شرکت هواپیمایی در ایران، در حوزه پروازهای داخلی، خارجی و حج و عتبات به‌صورت ویژه فعالیت می‌کنند. «حسام قربانعلی»، سخنگوی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، هما، به «شهروند» می‌گوید: «در زمینه دانش تعمیر هواپیما، ما در هما مشکلی نداریم و آنچه نیاز تعمیراتی ما باشد، در داخل کشور انجام می‌دهیم، حتی برخی از کشورهای منطقه غرب آسیا برای تعمیر هواپیماهای خود به ما مراجعه می‌کنند، اما موضوعاتی وجود دارد که روال این کار را برای ما کُند می‌کند. البته برطرف‌کردن این مشکلات در دست شرکت‌های هواپیمایی نیست و ما فقط مجری حمل‌ونقل هوایی در کشور هستیم و بخش کوچکی از تقاضای مربوط به این حوزه را در شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران پاسخ می‌دهیم.»
به گفته او، شرکت‌های هواپیمایی مختلف در ایران در حال حاضر ١٠٠درصد ظرفیت خود را برای به دوش کشیدن بار حمل‌ونقل هوایی به کار گرفته‌اند و به جز هواپیماهایی که نیاز به تعمیر دارند، هیچ هواپیمایی بی‌دلیل بر روی باند نخوابیده است. قربانعلی می‌گوید: «در پروازهای داخلی، ظرفیت ما به عنوان یکی از شرکت‌های هواپیمایی، پاسخگوی همه نیازهای کشور نیست. در واقع همانطور که می‌دانیم در زمینه پروازهای داخلی تقاضا از عرضه بیشتر است، اما در پروازهای خارجی عکس این موضوع اتفاق می‌افتد، به این معنی که ظرفیت عرضه ما از تقاضای موجود بیشتر است. با این حال، طبق وظایف محول‌شده به شرکت‌های هواپیمایی، در مسیرهای کوتاه داخلی و مسیرهای طولانی بین‌المللی، پروازهای ما همیشه دایر است. ما همچنین پروازهای مستقیم متعددی به مقصد کشورهای اروپایی و همچنین آسیای شرقی و غربی بر عهده داریم. از طرف دیگر، پاسخگویی به خدمات هوایی در ایام حج و اربعین هم بر عهده ماست و بسته به نیاز موجود و ظرفیت شرکت، آن را انجام می‌دهیم.» پروازهای مستقیم این شرکت هواپیمایی به شهرهای وین، رم، میلان، هامبورگ، کلن، فرانکفورت، پاریس، لندن، استانبول، باکو، بغداد، نجف، کویت، دوحه، دوبی، کراچی و بمبئی به صورت هفتگی و حداقل دو پرواز در هفته انجام می‌شود.
اين خلبان و سخنگوی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: «تسهیلگری در امر ورود گردشگر به ایران، یکی از اقدامات مثبتی است که می‌تواند به رونق پروازهای خارجی ما کمک کند و متولی این امر دولت‌ها هستند که با تعیین سیاست‌های مختلف به جذب گردشگر بپردازند.»
جوان کردن ناوگان هوایی در دستور کار است
متوسط عمر ناوگان هوایی کشورمان در ابتدای دولت سیزدهم حدود ٢٨ سال بود و به گفته رئیس سازمان هواپیمایی کشور، این عدد امروز به ٢٦ سال رسیده است. «محمد محمدی‌بخش» با اعلام این اعداد، خبر داده بود که در برنامه کوتاه‌مدت این سازمان، بنا بر این است که متوسط عمر ناوگان هوایی کشور به زیر ٢٠ سال برسد. این موضوع یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان حوزه گردشگری در کشور است که با برطرف‌کردن آن، شاهد تاثیر جوانی ناوگان هوایی بر کیفیت خدمات مسافربری هوایی خواهیم بود.
به گفته رئیس سازمان هواپیمایی کشور، قرار است تا پایان امسال، تعداد هواپیماهای فعال در کشور به ٢٥٠ فروند برسد. محمدی‌بخش مي گويد: «صنعت حمل‌ونقل هوایی پیشران توسعه کشور است، اما این صنعت در ایران بیش از ٤٣ سال است که در جنگ تمام‌عیار قرار دارد و از تحریم گذشته است. صنعت حمل‌ونقل هوایی ایمن‌ترین و امن‌ترین بخش حمل‌ونقل است و ما علی‌رغم قرار داشتن در شرایط سخت تحریم یاد گرفتیم که چگونه این صنعت را حفظ کنیم و بتوانیم در حوزه ایمنی و امنیت رتبه قابل قبولی را در دنیا کسب کنیم.»
به گفته او، در حال حاضر روزانه ١٢٠٠ پرواز در ایران انجام می‌شود: «با توجه به دیپلماسی فعال، ایران به ١٠٨ نقطه بین‌المللی پرواز انجام می‌دهد. همچنین ٢٩ کشور دارای پرواز مستقیم از ایران هستند و ٢٧ ایرلاین خارجی از اروپا، آسیای میانه و چین در ایران فعالیت می‌کنند. با ٣٢ کشور در مدت ٢٠ ماه گذشته تفاهم‌نامه بین‌المللی به امضا رسیده است که تمامی این پروازها به‌صورت ایمن انجام می‌شود.»
طبق اعلام سازمان هواپیمایی کشور، برای رفع نیازهای این صنعت یک برنامه ١٠ ساله و چهار راهبرد از جمله تاب‌آوری، نهضت تعمیر قطعات، تامین نقدینگی برای نوسازی ناوگان و ساخت هواپیمای بومی تعریف شده است. محمدی‌بخش می‌گوید: «استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان یک راهبرد در صنعت حمل‌ونقل هوایی است تا بدانجا که امروز هیچ موتور و قطعه‌ای برای تعمیر به خارج از کشور نه‌تنها ارسال نمی‌شود، بلکه قطعات مورد نیاز تعدادی از شرکت‌های صاحب سبک، در ایران تعمیر می‌شود.»
رئیس سازمان هواپیمایی کشور درخصوص نظارت‌های صورت گرفته بر نحوه عرضه بلیت‌ها می‌گوید :«سازمان تعزیرات، دادستانی، سازمان هواپیمایی کشوری، و سازمان بازرسی کل کشور در قالب یک گروه از تمام شرکت‌ها و سایت‌های فروش بلیت روزانه، نحوه عرضه و نمایش فروش بلیت را بررسی و بازرسی می‌کنند.»