یک هفتهای است که آتش به جان جنگلهای شمال کشور افتاده؛ از هیرکانی در گلستان که همچنان در آتش میسوزد تا جنگلهای ماسال که بعد از چهار روز تلاش، بالاخره خاموش شد.
امدادگران و داوطلبان هلالاحمر گرچه تنها وظیفه پشتیبانی از نیروهای اطفای حریق را بر عهده دارند، پابهپای نیروهای محیطبانی و جنگلبانی راه پیشروی آتش را سد میکنند.
پاییز، فصل خشکشدن برگهای جنگلی است که این مناطق را بیشتر از هر زمان دیگری مستعد آتشسوزی میکند و هر شعله کوچک کبریتی در این جنگلها میتواند آتشسوزی وسیعی را به وجود بیاورد.
به گفته سرپرست اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان بیش از 60 درصد آتشسوزیهای رخ داده در جنگلهای شمال عمدی است.
مرضیه موسوی: آتشسوزی در گیلان، از ارتفاعات ماسال آغاز شد و به شاندرمن هم رسید. پنجشنبه غروب دود سیاهی بالای منطقه صعبالعبور و کوهستانی خبر از آغاز آتشسوزی داد که تا دوشنبه ادامه پیدا کرد. «سیدمهدی موسوی» رئیس جمعیت هلالاحمر ماسال میگوید: «آتشسوزی در منطقه کوهستانی و صعبالعبور ماسال اتفاق افتاده بود و رسیدن به این منطقه به تنهایی ساعتها زمان نیاز داشت.
برای همین در دومین روز آتشسوزی، از تیم آفرود ماسال درخواست کردیم تا با خودروهای خود به کمک ما و تیمهای اطفای حریق بیایند.» امدادگران و تیم پشتیبانی خیلی زود به جمع مردم محلی و نیروهای محیطبانی و جنگلبانی و دیگر نیروهایی پیوست که برای خاموشکردن آتش، بلیل و چنگک در دست گرفته بودند و راه پیشروی آتش را سد میکردند.
موسوی میگوید: «آتشسوزی به صورت سطحی بود و برگهای خشکشده این منطقه بکر جنگلی و کوهستانی بودند که آتش را پیش میبردند. به همین علت برای خاموشکردن آن از وسایلی مثل بیل و چنگک استفاده میکردیم. در واقع مهمترین کاری که برای مهار آتش انجام دادیم این بود که جلوی ادامه پیشروی آن را بگیریم و مسیر آتش را از مواد آتشزا یعنی برگها و شاخههای خشک خالی کنیم.»
روزگار سیاه جنگلهای ماسال
فرار حیواناتی که زیستگاهشان در معرض دود و آتش قرار گرفته بود، از صحنههایی است که نیروهای امدادی و اطفای حریق گیلان در این روزها بیشتر شاهدش بودند.
«مرتضی رحمتینژاد» نجاتگر هلالاحمر ماسال که در این عملیات حضور داشت، میگوید: «جنگلها و منطقه کوهستانی ماسال زیستگاه گراز، خرگوش، خرس و پلنگ است که هنگام آتشسوزی مجبور به فرار از این منطقه میشوند.
وجود برگهای خشک و بادهای گرم در این موقع از سال هر شعله کوچکی در این منطقه را میتواند به آتشسوزی بزرگی تبدیل کند. کافی است شعله کوچکی زیر برگهای انبوه خشکشده در جنگل باقی مانده باشد که آتش را دوباره در این منطقه پراکنده کند. مثلا وقتی از خاموششدن آتش در یک نقطه مطمئن میشدیم، بعد از گذشت یکی، دو ساعت که دیگر آن منطقه را ترک میکردیم، دوباره در همان نقطه دود سیاهی میدیدیم که نشان از شعلهورشدن آتش در آن منطقه میداد.»
باد گرم، آتش جنگلهای ماسال را خیلی زود به این سو و آن سو پراکنده میکرد. نیروهای اطفای حریق با چنگک و شاخههای بریدهشده درخت که شبیه چنگک بودند، روی شعلههای آتش میکوبیدند و به کمک خاک و گل آتش را خفه میکردند.
«محمد رحمانی» از نجاتگران هلالاحمر ماسال، از خطرهایی میگوید که جان نیروهای اطفای حریق را در چنین آتشسوزیهایی به خطر میاندازد: «در همین عملیات سقوط سنگ باعث آسیب یکی از نیروهای منابع طبیعی شده بود. خفگی با دود ناشی از آتش یکی دیگر از خطرهای شایع در چنین عملیاتی است. جنگلهای ماسال درختان انبوهی دارد و اگر دود هم در هوا پراکنده شده باشد تخمین وضعیت کار دشواری میشود.
برای همین ممکن است آتش، افراد حاضر در صحنه را دور بزند و آنها را محاصره کند. درختان قطوری را میبینی که داخلشان پوک است و زود شعلهور میشوند و سقوط میکنند. سر خوردن سنگ از زیر پا و سقوط به سمت آتش هم یکی دیگر از خطرهای قرار گرفتن در چنین شرایطی است. با این حال، با اعلام خبر آتشسوزی نیروهای محلی داوطلبانه برای کمک به اطفای حریق حاضر شدند.»
آتشسوزیهای عمدی
اغلب آتشسوزیهای جنگلهای گیلان، عاملی انسانی دارند. اما به گفته سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان، بیش از 60 درصد این آتشسوزیها عمدی است. میرحامد اختری میگوید: «هنوز عامل آتشسوزی هفته گذشته جنگلهای ماسال مشخص نشده است. این جنگلها به دلیل وجود برگهای خشک در پاییز و همچنین وزش بادهای گرم در این فصل از سال، مستعد آتشسوزی هستند. اما در برخی از موارد مشاهده شده که این آتشسوزیها عمدی بوده.
آتشسوزیهای عمدی دلایل مختلف میتواند داشته باشد. یکی از آنها گسترش مراتع و ایجاد مرتع تازه توسط دامدارانی است که دامهای خود را به چرا میبرند. بعد از آتشسوزی سطحی و ازبینرفتن برگهای خشک جنگلی، علوفه تازه در این زمینها میروید و اصطلاحا زمین آنجا سبز میشود و مناسب برای چرای دام.
از طرف دیگر دیده شده که گاهی شکارچیان غیرمجاز که برای انتقام قصد ایجاد دردسر برای محیطبانها و جنگلبانها را دارند، چنین آتشسوزیهایی را ایجاد میکنند. به هر حال هنوز درباره دلیل این آتشسوزیها به قطعیت نرسیدهایم و در صورت مشخصشدن وضعیت، عاملان آتشسوزی طبق قانون مجازات و جریمه میشوند.»
هیرکانی 40 میلیون ساله در آتش
هفته گذشته، جنگلهای چند میلیون ساله هیرکانی هم در آتش سوخت؛ آتشسوزی که همچنان ادامه دارد و به دلیل صعبالعبوربودن منطقه و قرار داشتن در نزدیکی دیوارههای صخرهای، کنترل آن دشوار است.
به گفته سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان، بیش از 60 درصد آتشسوزی در جنگلهایی استان، عمدی است
در حال حاضر هر روز بین 300 تا 400 نفر از نیروهای امدادی و جنگلبانی و منابع طبیعی و همچنین مردم داوطلب در منطقه حریق حضور دارند. در حال حاضر دو بالگرد هلالاحمر به عملیات اطفای حریق در این منطقه کمک میکند.
انتقال نیروهای عملیاتی به محل آتشسوزی یکی از مهمترین وظایفی است که یگان هوایی هلالاحمر در این آتشسوزی بر عهده دارد، زیرا امکان تردد با وسایل نقلیه زمینی در این منطقه وجود ندارد و نیروهای عملیاتی برای رسیدن به منطقه آتش باید بیش از پنج ساعت کوهنوردی کنند. استفاده از بالگرد آبپاش برای خاموشکردن آتش هم از دیگر اقدامات این یگان در عملیات اطفای حریق جنگلهای هیرکانی است.
تاکنون دو نیروی عملیاتی مصدوم و دچار سوختگی شدهاند. در این آتشسوزی که از روز یکشنبه هفته گذشته آغاز شده است، بخشهایی از مناطق جنگلی مازوآروم، پنبولچال، چکلدوک و گنجدره در آتش سوخت.
آتشسوزی در هیرکانی این روزها درختان در معرض انقراض سرخدار را هم شعلهور کرده است؛ درختانی که رشد سالانه آنها حدود یک سانتیمتر است و تنومندشدن آن قرنها طول میکشد. بخشی از درختان این منطقه را درختان «ممرز» تشکیل میدهند که به دلیل روغنیبودن، اشتعالپذیری بیشتری دارند و کنترل حریق را دشوارتر میکنند. به دلیل صعبالعبور بودن منطقه آتشسوزی، گمانههایی از عمدیبودن این حادثه وجود دارد. با این حال، هنوز علت اصلی این آتشسوزی که یکی از بزرگترین آتشسوزیهای سالهای گذشته در هیرکانی است، مشخص نشده است.
آتش سوزی میانکاله برای دهمین بار