پاییز به نیمه رسیده اما عشایر هنوز ارتفاعات کوهرنگ را ترک نکردهاند. چشمشان به بارندگیهای خوزستان است تا بار و بنه را جمع کنند و خودشان را به مراتع تازه سبز شده دشت خوزستان برسانند.
بزرگترین کوچ عشایر هنوز در کوهرنگ به پایان نرسیده و بارشهای پاییزی مشکلات زیادی را برای کوچنشینان مانده در کوهرنگ بهوجود آورده است. از گرفتار شدن در سیلابهای فصلی تا سرمازدگی در ارتفاعات و سقوط از ارتفاع و … . در این میان خسارتهای دامی که تنها دارایی مردم کوچرو هستند به اوج خود رسیده است.
وسوسه چرای دامها در مراتع کوهرنگ، هنوز 500 خانوار عشایر را در این منطقه کوهستانی و پر بارش چهارمحالوبختیاری ماندگار کرده است. بارشهای فصلی آغاز شده و سوز سرما خبر از نزدیک بودن زمان بارش برف میدهد. رودخانههای فصلی طغیان میکنند و گلهدارها را در مراتع به دردسر میاندازند.
«بیلر محمدحسینی» بلد راه کوهرنگ است از دامداران این منطقه. سالها است پابهپای امدادگران هلال احمر در عملیاتهای مختلف حضور دارد و وجب به وجب این منطقه کوهستانی و مراتع را مثل کف دستش میشناسد.
محمدحسینی چند وقتی است که آموزشها و دورههای امدادی لازم را پشت سر گذاشته و به عنوان امدادگر در عملیاتهای کوهرنگ حضور دارد.
او میگوید:«هر سال تا این موقع عشایر باید از این منطقه کوچ کرده باشند و به سمت خوزستان بروند، اما در این سالها به دلیل گرمتر شدن هوا در خوزستان، برخی از عشایر کوچ را به تعویق میاندازند و دیرتر به سمت خوزستان میروند تا آنجا بارندگی آغاز شده باشد و مراتع سرسبز باشند. برای همین در بارندگیهای پاییز این منطقه دچار حادثه و گرفتاری میشوند و هم خودشان و هم دامهایشان به خطر میافتند.»
مردم محلی گلههای گرفتار را نجات میدهند
خیر حادثه در کوهستان را یا گشتهای امدادگران به پایگاهها میرسانند یا خانوادههای عشایر که از محل حادثه عبور میکنند. وقتی بارندگی شدیدی رخ میدهد، امدادگران و بلدهای راه میدانند کدام خانواده عشایر نزدیک رودخانهها بودند یا در مراتع بالادست ممکن است دچار خطر شوند؛ خود را به آن منطقه میرسانند و سراغی از این عشایر میگیرند.
محمدحسینی میگوید :«عشایری که دامهای خود را به ارتفاعات میبرند تا از مراتع استفاده کنند در این فصل دچار سرمازدگی میشوند. بارندگی، دامها را از حرکت باز میدارد. بزغالههایی که تحمل سرما را ندارند بیشتر در معرض خطر هستند. باران، پشم گوسفندان را خیس میکند و آنها را برای حرکت در زمین گلآلود، سنگین. وقتی ما برای امدادرسانی به این عشایر به محل حادثه میرسیم مردم هم از راه میرسند. افراد را از سرمازدگی نجات میدهیم.
ترس بزرگی که در این مواقع گلهدارها را درگیر خود میکند، ترس از دست دادن دامهاست که تنها دارایی آنها بهشمار میرود.» همان وقتی که امدادگران مشغول رسیدگی و امدادرسانی به عشایر هستند، مردم محلی از راه میرسند و دامها را نجات میدهند :«گاهی دامها پشت رودخانه گرفتار میشوند و چوپان و خانواده عشایر به تنهایی نمیتوانند 400 رأس دام را از رودخانه عبور دهند.
مردم محلی به کمکشان میآیند و گله را به سمت گدار هدایت میکند. بعد هم محلیها دوش به دوش، کنار هم میایستند و گله را از رودخانه عبور میدهند و نمیگذارند جریان آب دامی را با خود ببرد.»
بیتوجه به هشدارها
چند سالی است کوچ زودهنگام عشایر در بهار به سمت چهارمحال وبختیاری و همچنین بازگشت دیرهنگام آنها از کوهرنگ به سمت خوزستان، بیشترین عملیاتهای امداد و نجات در فصل بهار و پاییز در کوهرنگ را به خود اختصاص داده است.
«محمد تقی سمیعی» مسئول امداد و نجات کوهرنگ میگوید :«ماهانه بین 30 تا 40 عملیات امداد و نجات در منطقه کوهرنگ انجام میشود. در زمان کوچ عشایر این عملیاتها بیشتر مربوط به امدادرسانی به این قشر است. مسیر کوچ عشایر همان مسیر جادهای است که خودروها در جاده کوهرنگ از آن عبور میکنند. برای همین هنگام حرکت عشایر به همراه دامهایشان، تصادف خودرو با دامها یکی از حوادث رایج در این محدوده است.
گرفتار شدن عشایر در ارتفاعات و سرمازدگی و سیلاب هم از دیگر حوادثی است که در این فصل از سال با آن روبهرو هستیم.» بارش باران مدتها است در کوهرنگ آغاز شده و با توجه به برفی که در ارتفاعات این شهرستان نشسته و هوای سردی که منطقه را در بر گرفته، پیشبینی میشود اولین بارش پیش رو، به صورت برف باشد.
با این حال هنوز 500 خانوار عشایر از این منطقه کوچ خود را آغاز نکردهاند. سمیعی میگوید :«اداره امور عشایر هر سال اخطارهای لازم را به کوچروهای این منطقه میدهد اما معمولا این افراد به هشدارها بیتوجه هستند.
یکی از دلایل بیشتر ماندن عشایر در مراتع چهارمحالوبختیاری این است که هنوز مراتع خوزستان سرسبز نشده و اگر عشایر به این مناطق کوچ کنند باید هزینه خوراک دام را بپردازند. در حالی که با توجه به گران شدن خوراک دام، توان خرید عشایر پایین آمده و نمیتوانند این هزینهها را پرداخت کنند. به همین دلیل زمان بیشتری در چهار محال میمانند و گرفتار حوادثی مثل سیل و بارندگی و حتی برف و بهمن میشوند.»
معاون امداد و نجات شهرستان کوهرنگ: یکی از دلایل بیشتر ماندن عشایر در مراتع چهارمحالوبختیاری این است که هنوز مراتع خوزستان سرسبز نشده و اگر عشایر به این مناطق کوچ کنند باید هزینه خوراک دام را بپردازند. در حالی که با توجه به گران شدن خوراک دام، توان خرید عشایر پایین آمده و نمیتوانند این هزینهها را پرداخت کنند. به همین دلیل زمان بیشتری در چهار محال میمانند و گرفتار حوادثی مثل سیل و بارندگی و حتی برف و بهمن میشوند
نزاع بر سر مراتع
آتشسوزی چادرهای عشایر یا منازل روستایی، سقوط از ارتفاع گوشهای از حوادثی است که امدادگران کوهرنگ در این روزها با آن روبهرو هستند. نزاعهای قومی و خانوادگی بر سر مراتع هم از چالشهایی است که این روزها امدادگران را درگیر خود میکند.
سمیعی میگوید :«به دلیل محدودیت مراتع، در فصلهایی که عشایر در این منطقه حضور دارند معمولا نزاعهایی بر سر این مراتع به وجود میآید. زدوخوردهایی که بین این افراد رخ میدهد منجر به صدمه جراحت میشود و پای امدادگران برای کمکرسانی به میان میآید.»
سقوط از ارتفاع در این روزها در کوهرنگ به اوج خود میرسد و بیش از هر کسی زنبورداران را که برای برداشت عسلهای وحشی به صخرهها میزنند را درگیر خود میکند. سمیعی میگوید :«در این فصل زنبوردارها هم در این منطقه جابهجا میشوند.
آنها معمولا قبل از رفتن به منطقه کوهستانی میروند تا عسلهای طبیعی را جمعآوری کنند؛ گرچه این کار برای طبیعت ضرر دارد و به آن آسیب میزند. این کندوهای وحشی در نقاط صعبالعبور هستند و دسترسی به آنها سخت است. برای همین افراد برای رسیدن به این کندوها دچار سقوط از ارتفاع میشوند و به امدادرسانی نیاز پیدا میکنند.»
گروه های امداد و نجات، در مسیر ایلراههای کوچ عشایر