سیروس الوند: کدام گیشه؟ کدام ورشکستگی؟

پولاد امین، شهروند آنلاین: سینما اوضاع خوبی ندارد. چه در ایران و چه در چهار گوشه دیگر دنیا که آمار فروش و تولید به نحو حیرت‌انگیزی پایین آمده و باعث شده حتی صنعت قرص و محکمی چون هالیوود هم احساس خطر کند. این احساس خطر، طبیعی هم هست، به خصوص وقتی می‌بینیم که فروش فیلم‌های بین‌المللی هالیوودی که در تمام کشورها و سرزمین‌های دیگر فرش قرمز زیر پاشان پهن می‌شود، به ده درصد سال گذشته رسیده.

زنگ خطر

وقتی اوضاع هالیوود تا این حد به قول قدیمی‌ها درام است، طبیعی است که وضع و حال سینمای ما که در شرایط عادی هم هشت‌ا‌ش گرو نه‌اش بود، به مراتب بدتر باشد. این را مروری گذرا بر اوضاع سینمای ایران، از ابتدای سال تا به امروز گواهی می‌دهد. سینمایی که کمتر از انگشتان یک دست فیلم جدید درست و حسابی و حرفه‌ای اکران کرده، سینمایی که پرفروش‌ترین فیلمش دو میلیارد تومان بیشتر نفروخته و البته سینمایی که بی‌توجه به کرونا و محدودیت‌ها و آسیب‌هایش هزینه‌ها و دستمزدهایش را به حدی باورنکردنی بالا برده تا جایی که تهیه‌کنندگان حرفه‌ای می‌گویند که با کمتر از پنج میلیارد تومان دیگر نمی‌شود یک فیلم کم‌خرج کم‌بازیگر معمولی ساخت. از نظر بسیاری از کارشناسان، این یعنی یک ورشکستگی محتوم که دیر یا زود سراغ سینمای ایران خواهد آمد. شماری از سینماگران و سینمادوستان، اما، با این امر موافق نیستند و نگاه‌شان به آینده سینمای ایران تا این حد بدبینانه نیست. “سیروس الوند” یکی از این افراد است.

بودن یا نبودن

کارگردان هفتاد ساله فیلم‌هایی چون «فریاد زیر آب»، «یک بار برای همیشه»، «هتل کارتن»، «دست‌های آلوده» و «مزاحم» درباره احتمال قریب به یقین ورشکستگی سینمای ایران در اثر آسیب‌های کرونا که بسیاری از کارشناسان سینمای ایران آن را در ماه‌های اخیر به کرات مطرح کرده‌اند، می‌گوید که به هیچ وجه قائل به این نیست که سینمای ما در حال حاضر در دوراهی «بودن یا نبودن» قرار دارد.

«سیروس الوند» می‌گوید که «چندان با این تحلیل‌های بدبینانه موافق نیستم. این جور تحلیل‌ها بیشتر تحلیل‌های ژورنالیستی و برای جلب توجه مخاطبان هستند، نه مبتنی بر واقعیات موجود و داده‌های آماری مشخص».

به نظر «سیروس الوند» «تحلیل تاثیرات و نیز ‏اهمیت هر پدیده‌ای باید بر پایه واقع‌بینی و شواهد و مدارک عینی و قابل لمس باشد،  نه با اغراق و بزرگ‌نمایی».  نظر این کارگردان درباره احتمال ناچیز ورشکستگی سینمای ایران به دلیل کرونا بر این اساس است که سینمای ما در تمام چند دهه اخیر اقتصادش مبتنی بر درآمدهای شفاف از گیشه‌ها نبوده که حالا چند ماه و حتی یکی دو سال رکود و حتی تعطیلی سالن‌های سینما باعث ایجاد آسیب‌های عجیب و غریبی در حد ورشکستگی در این سینما شود. «الوند» در این زمینه می‌گوید: «مگر حیات اقتصادی سینمای ما و به ‏اصطلاح دخل‌وخرج مالی این سینما در سال‌های اخیر چه‌قدر به اکران و درآمدهای گیشه‌ای وابسته بوده؛ که حالا چند ماه تعطیلی این گیشه‌ها بتواند این حیات را با خطر مواجه کند»؟!

«سیروس الوند» در راستای توضیح بیشتر نظراتش آمارهای مالی سینمای ایران در سال‌های اخیر را به عنوان شاهدی بر مدعایش مطرح می‌کند: «حداکثر نقش اکران فیلم‌ها در سالن‌های سینما و درآمدهای گیشه‌ای یک سهم نهایتا ٣٠- ٤٠ ‌درصدی از کلیت چرخش مالی سینمای ایران است که البته خود این چرخش مالی هم در حال حاضر بیشتر از چند آپارتمان بالا شهری نیست. یعنی سینمای ما تنها 30 درصد درآمدش را از گیشه به دست می‌آورد و هفتاد درصد بقیه از جاهای دیگری تامین می‌شود که در این میان شبکه نمایش خانگی و سامانه‌های وی‌او‌دی و… سهم بیشتری را از این هفتاد درصد بر دوش دارند».

آینده امیدبخش

«سیروس الوند» درباره روند اقتصادی سینمای ایران می‌گوید: «روال اقتصادی سینمای ما می‌تواند به این شکل باشد که سینمای ایران تنها از طریق شبکه نمایش خانگی و وی‌او‌دی‌ها سرمایه اولیه فیلم‌ها را بازگرداند و در این میان درآمدهای گیشه‌ای تماما سودی باشد که به دست تهیه‌کننده می‌رسد. البته این روند در صورتی رخ می‌دهد که بازار سلامتی وجود داشته باشد و قاچاق نفس ‏فیلم‌ها را نگیرد که متاسفانه در تمام این سال‌ها شاهد این امر بوده‌ایم. یعنی اگر سینمای ایران نمی‌تواند تنها با اتکا به شبکه نمایش خانگی دخل و خرج کند، به این دلیل است که قاچاق و در سال‌های اخیر هم سایت‌ها و کانال‌های دانلود غیرقانونی اجازه ‏نمی‌دهند مخاطب از طریق خرید فیلم به آن دسترسی پیدا کند. این هم یعنی اگر سایه قاچاق از سر سینمای ایران کم شود، نمایش آنلاین و البته شبکه نمایش خانگی به تنهایی برای بازگرداندن سرمایه اولیه فیلم‌ها و حتی یک سودآوری ملایم کافی خواهند بود و تهیه‌کنندگان با آرامش بیشتری از بازگشت سرمایه و استمرار تولید اطمینان حاصل خواهند کرد».

از نگاه «سیروس الوند» «شاید کرونا و تعطیلی سینماها در حال حاضر به نظر برسد که آسیب زیادی به سینمای ایران زده و ادامه این روند آینده این سینما را به خطر خواهد انداخت، اما این عوامل در بلندمدت تنها شاید از نظر کاهش سودی که از اکران به دست می‌آید، سینمای ایران را ‏تحت‌تأثیر قرار دهند که آن هم بیشتر از حدودا ٤٠ ‌درصد گردش مالی سینمای ایران نخواهد بود. یعنی خواهیم دید که بقیه ٦٠‌درصد چرخش مالی سینمای ایران همچنان سر جای ‏خودش قرار خواهد داشت، البته اگر پیشرفت ابزار و امکانات و دید مردم این درآمد را تقویت نکند. این را تنها به این دلیل می‌گویم که تاکید کرده باشم سینمای ایران با تعطیلی حتی میان‌مدت سینماها دچار ورشکستگی نخواهد شد».

یادآوری یک گفت‌وگو

«سیروس الوند» چند ماه پیش در گفت‌وگو با روزنامه شهروند نیز با امیدواری درباره آینده سینما سخن گفته بود. به باور این کارگردان قدیمی «آنچه سینمای ایران را تهدید می‌کند، نه تعطیلی سالن‌ها بلکه حال مخاطبان سینماست. یعنی مشکل اصلی سینمای ما این است که حال مردم خوب نیست. سینما و تئاتر رفتن حال خوش می‌خواهد. اما حال مردم خوش ‏نیست، روحیه ندارند و در چنین حال و احوالی حتی اگر گفته شود که سالن‌ها بدون محدودیتی باز می‌شوند، و حتی اگر گفته شود که دیگر نشانی از کرونا در این سرزمین نیست، باز هم بعید است که به این زودی‌ شاهد برگشت آن حس و ‏حال سابق در میان مردم باشیم و دوباره حال و هوای سینما رفتن در مردم پیدا شود».

«الوند» در همان گفت‌وگوی خوش‌بینانه هم گفته بود که «در حال حاضر مردم ‏ سه گروه‌اند. برای عده‌ای این که شب پیش از خواب چه چیزی می‌خورند اهمیت دارد. ‏گروهی دیگر برایشان مهم است که چه می‌خوانند و بعد می‌خوابند و گروه دیگر هم به این فکر می‌کنند که شب چه ببینند و ‏بعد به رختخواب بروند. این آدم‌ها با هم تفاوت دارند. آن کسی که دغدغه‌اش این است که چه چیزی ببیند و بخوابد، در قیاس با ‏دیگر افراد‌ درصد کمی را شامل است. یعنی آن دغدغه‌های دیگر برایش وجود خارجی ندارد و حالا به خواسته‌های تفننی‌تری ‏می‌اندیشد. به‌هرحال درحال حاضر نگرانی عمده من در زمینه سینما این است که حال مردم مساعد نباشد، که البته آن هم مطمئنم به مرور درست خواهد شد. البته طبیعی است که در این بین عده‌ای نیز قربانی خواهند شد»‏.