شکوفه اعلایی، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیأت علمی انجمن اماس/چند نوع مختلف خستگی ممکن است برای انسان اتفاق بیفتد. برای مثال آنها که از مشکلات ادراری رنج میبرند و در طول شب بارها بیدار میشوند، در روز احساس خوابآلودگی و خستگی میکنند. کسانی هم که در طول شب دچار گرفتگیهای دردناک عضلانی میشوند، طی روز احساس خوبی ندارند. افرادی که دچار افسردگی هستند نیز احساس خستگی میکنند. در مجموع، آنها که برای انجام اعمال روزانهشان نیاز به تلاش بیشتر و مصرف انرژی زیادی دارند، طبیعی است که زودتر دچار خستگی شوند.
علاوه بر اینها، نوعی دیگر از خستگی وجود دارد که مختص بیماری اماس و ناشی از عوارض خود این بیماری است. محققین در تلاشند که ویژگیهای این نوع خستگی را یعنی «خستگی اماس» که آن را از سایر خستگیها متمایز میکند، توصیف کنند. این ویژگیهای متمایز کننده عبارتند از:
- معمولا هر روز وجود دارد.
- میتواند صبح هنگام، حتی پس از برخاستن از یک خواب خوب وجود داشته باشد.
- بهتدریج در طول روز بدتر میشود.
- با گرما و رطوبت بدتر میشود.
- به طور غیرقابل انتظار و پیشبینی ایجاد میشود.
- به طور کلی از خستگی معمولی شدیدتر است.
- احتمال اینکه در اعمال روزانه اخلال ایجاد کند بیشتر از خستگی معمولی است.
- به طور مستقیم با افسردگی و یا میزان توانمندیهای فرد مرتبط نیست.
چگونه خستگی اماس را مدیریت کنیم؟
از آنجا که خستگی میتواند به عللی غیر از ام اس روی دهد (مانند افسردگی، بیماری تیروئید، کمخونی، به عنوان عارضه خیلی از داروها و بالاخره بیفعالیتی) لذا عزیزان مبتلا به اماس در صورتی که احساس کنند خستگیشان مزاحم و محدود کننده است باید با پزشک خود مشورت کنند تا ابتدا علت آن مشخص و سپس برای رفع آن اقدام شود. برای مدیریت خستگی موارد زیر را به شما پیشنهاد میکنیم:
- کار درمانی به عنوان یکی از روشهای توانبخشی میتواند با ارائه روشها و تمریناتی، انجام امور منزل و محل کار را تسهیل کند.
- فیزیوتراپی با ارائه تمرینات ورزشی در بهبود قدرت عضلانی و در نتیجه انجام بهتر امور و صرف انرژی کمر حتی برای راه رفتن مؤثر است.
- تنظیم خواب و اصلاح بیخوابی از طریق برطرف کردن علائمی که خواب شبانه را مختل میکنند و یا رفع سایر علل بیخوابی (برای مثال رفع علائم ادراری، گرفتگیهای عضلانی و یا درمان افسردگی)
- اقدامات روانشناسی مانند مدیریت استرس، به کارگیری روشهای «آرامسازی»، روان درمانی و ….
- مقابله با گرما
- پرهیز از مصرف داروهایی که ایجاد خستگی میکنند (صد البته با نظر پزشک معالج)
- استفاده از داروهای ضد خستگی (با نظر پزشک معالج). دو داروی آمانتادین و مدافینیل بیشترین داروهایی هستند که به این منظور استفاده میشوند. اگرچه هیچ یک مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا نیستند ولی تحقیقات نشان داده که میتوانند تا حدی مؤثر باشند.
مشکلات راه رفتن
مشکلات راه رفتن یکی ازمشکلات شایع در بیماري اماس محسوب میشود. این مشکلات به عوامل مختلفی مربوط میشود.
سفتی پاها: سفتی عضلات یا به اصطلاح spasticity میتواند در راه رفتن ایجاد مزاحمت کند. تمرینات کششی و ضد سفتی پاها و نیز داروهاي شلکننده عضلانی مانند بکلوفن و تیزانیدین میتوانند در رفع این مشکل موثر باشند. (صد البته با نظر پزشک معالج و همکاران فیزیوتراپیست).
اشکالات تعادلی: اشکالات تعادلی سبب مختل شدن تعادل فرد در زمان راه رفتن میشوند. اگر این اختلال شدید باشد نیاز به مداخلات درمانی (تمرینات تعادلی که توسط فیزیوتراپیست و کار درمانگر تجویز میشود) و یا در صورت لزوم استفاده از وسایل کمک حرکتی دارد تا امنیت شخص را در زمان راه رفتن تأمین کند.
مشکلات حسی: همان گونه که در ابتداي این مطلب عنوان کردیم گاه احساس کرختی آن قدر شدید و مزاحم میشود که فرد قادر نیست کف زمین را احساس کند و یا این که محل پاهاي خود را در فضا پیدا کند و این مساله راه رفتن را با دشواري روبهرو میکند.
خستگی: درباره خستگی مفصل صحبت کردیم. خستگی اگر شدید باشد میتواند راه رفتن فرد را محدود کند.
ضعف: ضعف عضلات پاها نیز دلیل دیگري براي مشکلات راه رفتن است ولی خوشبختانه تا حد زیادي میتواند با تمرینات فیزیوتراپی و یا استفاده از وسایل کمکی جبران شود.
از آن جا که مشکلات راه رفتن ممکن است سبب سقوط افراد شود بنابراین ضروري است که دوستان مبتلا به اماس، این مسأله را جدي بگیرند و از تمام روشهاي موجود براي رفع این مشکل استفاده کنند (مثل داروها، فیزیوتراپی و…)
درمان و مدیریت مشکلات راه رفتن
اغلب مواردمشکلات راه رفتن با انجام تمرینات و روشهاي فیزیوتراپی، استفاده از وسیله کمکی مناسب (عصا و…)، مصرف داروهاي مربوط براي رفع سفتی عضلانی و افزایش سرعت راه رفتن (مانند فامپریدین با نام ایرانی Dalfyra و famzira) تا حدود زیادي بهبود مییابند.
یادتان باشد
- استفاده از وسایل کمکی مانند عصا، واکر و . . . به اعتبار شما لطمه نمیزند و از محبوبیت شما کم نمیکند. از طرف دیگر باعث میشود امنیت بیشتري در راه رفتن داشته باشید و در نتیجه احتمال افتادن و سقوط را کاهش میدهد. خستگی شما در زمان راه رفتن و دردهاي کمر و زانو را کاهش میدهد و علاوه بر اینها، استقلال شما را در انجام کارهاي شخصی و یا حتی امور منزل یا شغلی تأمین میکند.
- تا حد امکان روي زمینهاي ناهموار و خیس راه نروید.
- منزل خود را ایمن کنید بهویژه کف آشپزخانه و حمام را با پوشش مناسب مفروش کنید.
- اضافه وزن خود را اصلاح کنید چرا که اضافه وزن دردها وخستگی شما را افزایش میدهد و مانع فعالیت فیزیکی لازم میشود. /
انتهای پیام