مهدی خورسند در گفتوگو با «شهروند» اظهارات ضدبریکس ترامپ درباره حذف دلار را بررسی کرد
قمار ترامپ، رفتار کشورهای بریکس را رادیکالتر میکند
[راضیه زرگری] «دونالد ترامپ» رئیسجمهور منتخب آمریکا شامگاه شنبه در پستی کشورهای بریکس را تهدید کرد که اگر از طرح ایجاد ارز جایگزین برای دلار دست نکشند، «تعرفه ۱۰۰ درصدی» بر آنها اعمال خواهد کرد. او از کشورهای عضو بریکس خواست که یا ارز جدید بریکس را ایجاد نکنند یا از ارز دیگری برای جایگزینی دلار قدرتمند آمریکا حمایت نکنند!رئیسجمهور منتخب آمریکا کشورهای عضو بریکس را که هر کدام بهنحوی با کشورش تبادلات تجاری دارند و آمریکا هم در حوزه واردات و صادرات به آنها وابسته است، تهدید کرده که درصورت کنار گذاشتن دلار بهعنوان ارز تجارتهای خود، علاوه بر تعرفه، تجارت با آمریکا نیز برای این کشورها محدود خواهد شد. گفتنی است بریکس یک انجمن بین کشورهای بهاصطلاح جنوب جهانی برای توسعه مشارکتهای اقتصادی است که در سال ۲۰۰۶ ایجاد شد. علاوه بر روسیه، برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی کشورهای مثل مصر، اتیوپی، ایران، امارات و عربستان سعودی نیز از ابتدای سال ۲۰۲۴ به این گروه پیوستهاند. یکی از مهمترین اهداف بلندمدت بریکس، از بین بردن سلطه دلار در مبادلات تجاری جهان است که گویا ترامپ را به واکنش تهدید آمیز واداشته است. ترامپ مدعی شد: «جایگزینی دلار توسط بریکس در تجارت جهانی غیرممکن است و هر کشوری که بهدنبال جایگزینی دلار است، باید با آمریکا خداحافظی کند.» مهدی خورسند، کارشناس اقتصاد بینالملل در گفتوگو با شهروند تهدیدهای ترامپ را در مقابل قدرت گرفتن این گروه اقتصادی بررسی کردهاست که مشروح این تحلیل را در ادامه میخوانید.
مهدی خورسند، کارشناس اقتصاد بینالملل، در گفتوگو با شهروند درباره سازوکارهایی که کشورهای در حال توسعه دنیا را به سمت تشکیل یک گروه مستقل سوق داد، توضیح میدهد: «یکی از اولویتهای اصلی که باعث شد کشورها و اقتصادهای نوظهور دنیا به سمت ایجاد یک سازوکار مالی جدید بروند و سیستم سوئیفت و تسلط دلار بر نظام مالی بینالملل را تحتتأثیر قرار دهند، همین یکجانبه گرایی آمریکا و اعتیاد این کشور به تحریمهای دلاری دنیاست»وی با اشاره به اینکه ترامپ در زمانی که کاندیدای ریاستجمهوری بود، به همین نکته اشاره کرد که نبادی اجازه دهیم انحصار دلار از این برود، تصریح میکند:« همینتهدیدهای محدودیت دلاری در دنیا باعث شده که ارزش و جایگاه دلار به خطر بیفتد با این حال میبینیم که ترامپ قبل از اینکه به کاخ سفید بیاید، رسما شروع کرده به تهدید دلاری کشورهای دنیا.»
دود تهدید تعرفههای تجاری سنگین در چشم خود آمریکا هم میرود
خورسند درباره تهدیدی که ترامپ پیرامون اعمال تعرفههای ١٠٠درصدی عنوان کرده، با بیان اینکه آمریکا ذات و ماهیتش با تهدید اقتصادی کشورهای دنیا آن هم با ابزار دلار عجین شده، تأکید میکند:« وقتی اقتصادهای نوظهور دنیا را به اعمال تعرفه ١٠٠درصدی تهدید میکند قاعدتا بخش بزرگی از آن ضربه به اقتصاد آمریکا برمیگردد.»این کارشناس بینالملل توضیح میدهد: «نظام بینالملل نظام تجارت آزاد است.سازمان تجارت جهانی ساختارش براساس مزیت نسبی است؛ یعنی همه کشورها نمیتوانند همهچیز را تولید کنند. کشورها براساس مزیتهای نسبی تولیداتی را انجام میدهند و در قالب قوانین سازمان تجارت جهانی مبادله تجاری دارند. به بیان دیگر وقتی حرف از تعرفه صد درصدی به میان میآید، بخش بزرگی از لطمات آن به اقتصاد آمریکا وارد میشود. طبیعتا به اقتصادهای نوظهور هم ضربه وارد خواهد شد؛ اما ما در اقتصاد بینالملل همه در یک کشتی نشستهایم و اینطور نیست که آمریکا خودش را جدا از اقتصاد جهانی بداند و ضربه ناپذیر بماند.وقتی دنیا به سمت ایجاد این سازمانها و نهادهای اقتصادی غیروابسته به آمریکا مثل بریکس و RCEP بزرگترین نهاد اقتصادی منطقهای یا سازمان همکاریهای شانگهای پیش رفته است، یعنی اینکه ناراضی است. یعنی از کیک قدرت اقتصادی در نظام بین المل سهم بیشتری میخواهد.»
تهدیدهای ترامپ رفتار پولی و مالی کشورهای جنوب جهانی را رادیکالتر میکند؛ اینها برای چهارچوب رفتاری خود در حوزه بریکس نوعی کاتالیزور داشتند که بهنظر من با تهدیدهای آمریکا موضعگیری تندی داشته باشند و آمریکاییها قمار زیانباری را مرتکب شده است
چرا آمریکا فضای تعاملات بینالمللی با اقتصادهای نوظهور را با تهدید آغاز کرد؟
خورسند معتقد است بار دیگر دولتمردان آمریکا با این تهدیدی که از رئیسجمهور منتخبشان مطرح شده، بر دلیلی که دنیا براساس آن به سمت استفاده از ارزی غیراز دلار رفته، تأکید کردند.«اینکه این تهدید چقدر عملی خواهد شد، باید مورد بررسی قرار بگیرد. این نکته شوکهکننده است که آمریکا عملا فضای تعاملات بینالمللی با اقتصادهای نوظهور را با تهدید آغاز کرد.با توجه به پیشرفتی که سازوکارهای همکاریهای دو و چند جانبه اقتصادهای نوظهور در چهارچوب نهادهای منطقهای داشتهاند، این پیشروی در حال قوت گرفتن است. با این حال مشخص شده که دور دوم ریاستجمهوری ترامپ هم بنا ندارد شیوه تعامل را با اقتصادهای نوظهور در پیش بگیرد و احتمال تقابل بیشتر است؛ که این تقابل در بعد نظامی هم وجود دارد؛ میبینیم که در غائله اوکراین، تمام غرب در مقابل روسیه قرار دارد و در اتفاقات غرب آسیا، تمام غرب در مقابل ایران قرار دارد ؛ احتمالا در حوزه اقتصادی هم تمام غرب در مقابل چین قرار بگیرد. این فضا باعث میشود که از یک جنگ میدانی به یک جنگ اقتصادی تمام و کمال بین شمال (کشورهای توسعه یافته) در مقابل جنوب (کشورهای در حال توسعه) برسیم.»
این کارشناس حوزه اقتصاد بینالمللی درباره بحث جنگ تعرفههایی که ترامپ در تهدید کانادا، مکزیک و چین مطرح کرده، در پاسخ به اینکه آیا ظرفیت و کشش کشیده شدن این تهدید بین کشورهای بریکس هم در عمل وجود دارد، میگوید:«قطعا این تهدیدات گستردهتر میشود، وقتی صحبت از تعرفههای ١٠٠درصدی است، یعنی دو برابر شدن تعرفههای تجاری. این یعنی برزیل، هند، آفریقای جنوبی و اندونزی که هر کدام مبادلات تجاری مهمی با آمریکا دارند با این تعرفههای سنگین رو به رو میشوند. این در حالی است که حجم اقتصادی بریکس بسیار زیادشده و تجارت بریکس با اضافه شدن اعضای جدید به بیش از حجم تجارت جهانی آمریکا تبدیل شده است. اینها نشان از این دارد که آمریکا با این رویکرد به یک خودکشی سیاسی اقتصادی دست میزند.»
تسریع روند حرکت کشورهای جنوب جهانی به سمت پیمانهای پولی
خورسند معتقد است تهدیدهای ترامپ رفتار پولی و مالی کشورهای جنوب جهانی را رادیکالتر میکند؛ اینها برای چهارچوب رفتاری خود در حوزه بریکس نوعی کاتالیزور داشتند که بهنظر من با تهدیدهای آمریکا موضعگیری تندی داشته باشند و آمریکاییها قمار زیانباری را مرتکب شده است.»
وقتی صحبت از تعرفههای ١٠٠درصدی است، یعنی دو برابر شدن تعرفههای تجاری. این یعنی برزیل، هند، آفریقای جنوبی و اندونزی که هر کدام مبادلات تجاری مهمی با آمریکا دارند با این تعرفههای سنگین رو به رو میشوند. این در حالی است که حجم اقتصادی بریکس بسیار زیادشده و تجارت بریکس با اضافه شدن اعضای جدید به بیش از حجم تجارت جهانی آمریکا تبدیل شده است. اینها نشان از این دارد که آمریکا با این رویکرد به یک خودکشی سیاسی اقتصادی دست میزند
بریکس تلاشی برای عبور از نظام تک قطبی اقتصادی است
این کارشناس اقتصاد بینالملل درباره اینکه ارز بریکس در نهایت میتواند قدرت رقابت با دلار را در معاملات جهانی بهدست بیاورد، میگوید: «بریکس در بدو کار قرار دارد. در پس جنگ جهانی اول و دوم کسی تصور نمیکرد که روزی پوند کنار گذاشته شود و دلار جایش را بگیرد. هیچکسی تصور نمیکرد هیچ ارزی بتواند جای قدرت افسانهای انگلیس و پوند را بگیرد ولی به راحتی کنار گذاشته شد و دلار جایگزین پوند شد. اگر تاریخ اقتصاد بینالملل را مطالعه کنیم میبینیم که اینها شدنی است، اما راه بریکس بسیار طولانی است.نباید بریکس را خیلی قدرتمند و بزرگ جلوه داد؛ اعضای بریکس چندان هم یکدست نیستند اما به هر حال بریکس یک تلاشی برای عبور از نظام تک قطبی اقتصادی است. به بیان دیگر باید یک توقع متناسب با توان و ظرفیت این گروه از بریکس داشته باشیم. بریکس یک سیستم موازی با سوئیفت است با این حال واحد پولی بریکس (بریک) هنوز سازوکارش اعلام نشده و باید ببینیم چقدر عملیاتی میشود. دستکم در دو سه سال آینده سازوکار و میزانایستادگی بریک در نظام پولی بینالملل در مقابل دلار دیده میشود و من فکر میکنم با تهدیدهای ترامپ سرعت قدرتگیری اعضای بریکس بیشتر میشود و بدون شک این گروه در مقابل این تهدیدها موضع انفعالی نمیگیرد. »