با کودکان در روزگار کرونایی

از شیوع و همه‌گیری کووید- 19 یا همان ویروس کرونا ماه‌ها گذشته است. ابعاد مختلف زندگی، تحت‌تأثیر شدید استرس‌های ناشی از این بیماری قرار گرفته است. محدودشدن ارتباطات اجتماعی و خانوادگی با شروع قرنطینه‌های خانگی و تعطیلی مراکز آموزشی، ورزشی و تفریحی از یک سو و تحریم‌های اقتصادی کشور از سوی دیگر باعث می‌شود در صورت ایجادنشدن زیرساخت‌های لازم از سوی نهادهای متولی در جامعه و برنامه‌ریزی‌های دقیق از سوی خانواده‌ها، تبعات و آسیب‌های ناشی از این شرایط، در کودکان بیش از سایر گروه‌های سنی و اقشار جامعه نمود پیدا کند.

گزارش سازمان‌های بین‌المللی (سازمان جهانی بهداشت، یونیسف) از وضع کودکان در ایام همه‌گیری بیماری کرونا نشان می‌دهد برخلاف تصور همگان که بر مصونیت آنها در برابر بیماری کرونا تأکید داشتند، در واقع، سلامت اجتماعی و روانی خردسالان و کودکان در اثر عوارض ناشی از کرونا بیشتر به خطر افتاده است و این موضوع با توجه به محدودیت منابع مالی خانواده‌ها و مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها در کشور باعث به وجود آمدن شرایط دشوار و تهدید سلامت جسمی، اجتماعی و روانی کودکان شده است.

کودکان سرمایه‌های انسانی آینده جامعه محسوب می‌شوند که یکی از اهداف اصلی توسعه پایدار توجه به این گروه از جامعه است، حفاظت از کودکان در برابر شرایط مخاطره‌آمیز ناشی از ویروس کووید- 19 و تبعات اجتماعی و اقتصادی روزافزون و پیشگیری از آثار و عوارض آن باید بیش از همیشه توسط والدین و نهادهای متولی مورد توجه جدی قرار گیرد.

کودکان با توجه به شرایط سنی و رشدی خود تصور و درک صحیحی از مسائل نداشته و در صورت کم‌توجهی یا آگاهی‌نداشتن والدین در اتخاذ اقدامات پیشگیرانه، شکل‌گیری صحیح هویت و شخصیت و در پی آن سلامت جسمی و روحی کودکان، تحت‌تأثیر آسیب‌های جبران ناپذیر ناشی از شرایط به وجود آمده قرار خواهد گرفت.

برنامه‌ریزی منسجم، همسویی نهادهای متولی و انجام اقدامات حمایتی و حفاظتی در جهت بازتوانی سریع این سرمایه‌ها در برابر شرایط موجود و نیز مخاطرات مختلف شامل بحران‌های زیست‌محیطی و چالش‌های آب‌وهوایی و حتی خطرات آتی غیرقابل درک و پیش‌بینی بسیار مورد تأکید است.

در شرایط حساس و سخت کنونی باید ضرورت‌ها و روش‌های آموزشی و تربیتی کودکان و نونهالان بیش از پیش مورد توجه و مداقه همه مسئولان و کارشناسان امور آموزشی و تربیتی قرار گیرد.

با توجه به اهداف عالی جمعیت هلال‌احمر و نیز استراتژی 2030 فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر ‌باید برنامه‌ریزی‌های مدون و مرتبط در راستای کمک به ایجاد زندگی ایمن همراه با حفظ کرامت، ایجاد فرصت‌های شکوفایی استعداد کودکان و ترویج مفاهیم و فرهنگ صلح، نوعدوستی، مهرورزی و خودمراقبتی بین کودکان انجام پذیرد، تا ضمن کمک به حفظ و ارتقای سلامت جسمی، روحی و آرامش کودکان دلبند و آینده‌سازان کشور عزیزمان ایران، تحقق اهداف و آرمان‌های انسان‌دوستانه سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر را نیز فراهم آورد.

وظایف خانواده‌ها در شرایط کنونی

خانواده‌ها ‌باید درباره ویروس کووید- 19 با فرزندان خود صحبت کنند و در حد درک و فهم کودکان توضیح داده شود که چرا نمی‌توانند مانند گذشته به مراکز تفریحی یا پیش اقوام خود بروند، چرا مهدها و مدرسه‌ها تعطیل است یا تا چه زمانی ممکن است این شرایط ادامه داشته باشد. همچنین از کودکان بخواهند افکارشان را بیان کنند و توجه کافی به نشانه‌های نگرانی مانند تغییر در زبان بدن یا لحن سخن‌گفتن آنها داشته باشند. سوالات آنها را به بهترین نحو ممکن پاسخ دهند و به کودکان یادآوری کنند که می‌توانند برای هر نگرانی یا پرسشی، هر زمان که خواستند پیش والدین خود بیایند.

 و رعایت نکات زیر مورد تأکید است: 

• تا حد ممکن توجه خود را به حفاظت و حمایت از خود و کودکان دلبندتان معطوف دارید.
• فضای خانواده را از شنیدن اخبار و گزارشات منفی روز دور نگه دارید.
• به رعایت اصول بهداشتی و استفاده از ماسک کودکان خود، نظارت کافی داشته باشید.
• در پاسخ به سوالات کودکان به بیان حقایق اکتفا و صادقانه و شفاف با او گفت‌وگو کنید.
• به منظور پیشرفت تحصیلی کودک خود با مربی و معلم آموزشی او همکاری و تعامل کافی داشته باشید.
• شرایط دشوار اقتصادی را در حضور کودکان بازگو نکنید و منابع مالی خود را به درستی مدیریت و هزینه‌های زندگی را اولویت‌بندی کنید.
• اگر نگران هستید استراحت کنید و تا حد ممکن در حضور کودکان نگرانی‌ها و استرس‌های ناشی از شرایط حاکم را کنترل کنید.
• با بازی‌های سرگرم‌کننده و فعالیت‌های مفرح، کودکان را مشغول کنید.
• در آشپزی، نظافت و کارهای منزل فرزندان خود را مشارکت دهید.
• با دوستان و اقوام، برای بهبود حال خود گفت‌وگوی تلفنی داشته باشید و این امکان را برای کودکان خود نیز فراهم آورید.
• در فعالیت‌های مورد علاقه کودکان مشارکت فعال داشته باشید.
• از تهدید کلامی با کودک مانند «اگه دستات رو نشوری دیگه من مامانت/بابات نیستم» و به نوعی بدرفتاری‌‌های عاطفی در هر صورتی بپرهیزید.
• به حضور کودکان در فضای مجازی نظارت داشته باشید.

در این ارتباط، یونیسف نیز از والدین می‌خواهد تا قوانینی درباره چگونگی، زمان و مکان استفاده از اینترنت با موافقت و همراهی کودکان وضع کنند، نسبت به علایم استرس و پریشانی کودکان که ممکن است ناشی از فعالیت‌های آنلاین آنها باشد، هوشیار باشند، اطمینان حاصل کنند که دستگاه‌ها و گوشی‌های هوشمند در دسترس کودکان به جدیدترین نرم‌افزارها و برنامه‌های ضدویروس مجهز باشد، با کودکان خود گفت‌وگوی آزاد و دوستانه درباره چگونگی ارتباط با سایرین در زمان اتصال به اینترنت داشته باشند و درنهایت والدین با سیاست‌های مدرسه و کودکان نیز با شماره تلفن‌های اضطراری آشنایی داشته باشند.

عذرا والی، رئیس اداره پیش‌دبستانی و مهدهای کودک سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر