[عبدالباسط انصاری] روز پنجشنبه بوئنوس آیرس شاهد اعتراضات بازنشستگان آرژانتینی و سرکوب شدید آنان توسط پلیس بود. معترضان با حضور در خیابان‌های پایتخت آرژانتین، خواستار افزایش حقوق خود و همچنین بازگشت خدمات درمانی رایگانی هستند که دولت خاویر میلی آن را حذف کرده بود. به‌دنبال این اعتراضات و سرکوب شدید آن بحث‌ها درباره سیاست‌های میلی و تأثیر آن در بروز نارضایتی گسترده افزایش یافت. بسیاری معتقدند خاویر میلی راست‌گرای افراطی – که به سبب رفتارهای عجیب‌اش به «ترامپ آرژانتین» معروف شده – با اتخاذ سیاست‌های نئولیبرالی سختگیرانه، سبب تشدید نارضایتی و تبعیض و فقر گسترده در کشور شده است. مصائبی که در پس کنترل تورم به چشم نیامده بود اکنون به شکلی عیان، باعث بروز بحران در آرژانتین شده و خشم و انفجار عمومی را در پی داشته است. در ادامه نگاهی به سیاست‌ها و اصلاحات اقتصادی ترامپ آرژانتین و عوارض و تبعات آن خواهیم داشت:
«ترامپ آرژانتین» چه نسخه‌ای برای کشورش پیچید؟
خاویر میلی که بیش از 16ماه قبل در انتخابات ریاست‌جمهوری بر رقیب چپ میانه خود «سرخیو ماسا» غلبه کرد از ابتدا هدف‌گذاری خود را کاهش تورم و حل بحران کسری بودجه اعلام کرد. او در این راستا با اتخاذ سیاست‌های نئولیبرالی بی‌رحمانه، بسیاری از خدمات و یارانه‌های عمومی را حذف کرد و موفقیت قابل توجهی در کاهش تورم و حل کسری بودجه به جا گذاشت. میلی تورم آرژانتین را از حوالی 250درصد به حدود 85درصد کاهش داد و نخستین مازاد بودجه پس از 16 سال را در این کشور به ثبت رساند. او برای تحقق این اهداف، به قطع بودجه بیش از نیمی از پروژه‌های عمومی سراسر کشور، قطع یارانه‌های پرداختی برای انرژی و حمل‌ونقل، کاهش حقوق بازنشستگان و کارکنان، حذف چندین سازمان و وزارتخانه و 30 هزار شغل دولتی، کاهش 50 درصدی پزو(پولی ملی آرژانتین) و افزایش دو برابری نرخ دلار؛ پرداخت.
تشدید مشکلات، نارضایتی و فقر؛ عوارض نئولیبرالیسم بی‌رحم
با وجود کاهش چشمگیر تورم توسط دولت میلی، حذف فرصت‌های شغلی، خدمات عمومی و یارانه‌ها سبب تشدید نارضایتی، نابرابری و رشد وحشتناک فقر در آرژانتین شد. کیهان در این رابطه نوشت: «براساس گزارش «اسسناریوس»، محبوبیت میلی بین ماه‌های مه تا سپتامبر 2024از 54 درصد به 42 درصد کاهش یافت. دلیل این کاهش محبوبیت در افزایش بی‌سابقه فقر است. براساس تازه‌ترین آمار رسمی، در نیمه اول سال 2024، بیشترین میزان افزایش فقر در دو دهه گذشته ثبت شد؛ به‌طوری که 53 درصد جمعیت آرژانتین، زیر خط فقر قرار گرفتند که شامل 70درصد کودکان می‌شد. علاوه‌بر این، مصرف کاهش یافت و تولید ناخالص داخلی نسبت به نیمه اول سال 2023 به میزان 3.4% درصد کاهش یافت.»
برخورد خشن با اعتراضات؛ شکستن جمجمه یک خبرنگار و مجروحیت ده‌ها نفر
کاهش هزینه‌های مرتبط با دستمزد بازنشستگی دلیل اعتراض عمومی گسترده در آرژانتین عنوان شده است. مشرق نیوز در این رابطه نوشت: «دولت میلی از زمان روی کار آمدن در اواخر سال ۲۰۲۳، نسبت به کاهش گسترده خدمات عمومی اقدام کرده و در نتبجه آن، بودجه آموزش، بهداشت و خدمات عمومی کاهش یافته و یارانه انرژی و حمل‌ونقل حذف شده است. بازنشستگان آرژانتینی بیشترین آسیب را از سیاست ریاضت اقتصادی دولت میلی متحمل شده‌اند. براساس گزارش اندیشکده «مرکز اقتصاد سیاسی آرژانتین»، دولت این کشور در ژانویه سال‌جاری هزینه‌های مرتبط با دستمزد بازنشستگی را نسبت به زمان مشابه در سال ۲۰۲۳، به اندازه ۱۹ درصد کاهش داده است.» فارس نیز درباره سرکوب خشن اعتراضات به نقل از گاردین نوشت: «بیش از ۱۰۰۰ نیروی ضدشورش در آرژانتین برای سرکوب تظاهرات از پرتاب گاز اشک‌آور، گلوله‌های پلاستیکی و ماشین‌های آب‌پاش استفاده کرده‌اند… تظاهرات‌کنندگان شعارهایی در اعتراض به سیاست‌های خاویر میلی سر داده‌اند اما پلیس با برخورد شدید، تظاهرات‌ها را به خشونت کشاند. اصابت مستقیم گاز اشک‌آور به سر یک عکاس 35ساله به نام پابلو گریلو باعث شد او به کما برود. گفته می‌شود جمجمه او دچار شکستگی شده و در بیمارستان تحت عمل جراحی قرار گرفت. بیش از ۱۰۰ نفر تا‌کنون بازداشت شده‌اند. شمار زخمی‌ها هم در برخی گزارش‌ها دستکم ۵۰ نفر اعلام شده است.»
آثار سیاست‌های نئولیبرالی و نسخه‌های بانک جهانی
از نیمه دوم دهه 1970 و در پی ناتوانی بسیاری از دولت‌های غربی در تامین هزینه‌های عمومی، تفکر نئولیبرالیسم کلاسیک پدیدار شد. ایدئولوگ‌های نئولیبرالیسم را می‌توان فریدریش فون هایک اتریشی و میلتون فریدمن آمریکایی و پایگاه اصلی این مکتب را دانشکده اقتصاد دانشگاه شیکاگو دانست. نئولیبرال‌ها در پی بن بست لیبرالیسم کلاسیک، نسخه خصوصی‌سازی گسترده از بهداشت تا آموزش و…، کاهش شدید هزینه‌ها، حذف یارانه‌ها، کاهش خدمات دولتی و مداخله دولت در اقتصاد، مقررات زدایی و… را تجویز کردند تا نظام سرمایه‌داری را به قیمت له شدن فقرا نجات دهند. بر این اساس طبقات مرفه و ثروتمند، صاحبان سرمایه و اصطلاحا طبقه یک درصدی با انباشت شدید ثروت خود از طریق توسعه صنایع و شرکت‌های سرمایه‌داری بزرگ چندملیتی، سلطه خود را بر اقتصاد جهان گسترش دادند و سبب‌ساز غارت منابع کشورهای ضعیف و رواج دادن نابرابری و شکاف طبقاتی در سطح جهان شدند. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول ابزار اجرای سیاست های نئولیبرالی و سوق دادن کشورها به سمت این نسخه‌ها هستند.* ترجمان درباره تشدید نابرابری و تبعیض بر اثر سیاست‌های نئولیبرالی در آمریکا نوشته است: «در سال ۱۹۸۰ حقوق مدیران عامل حدوداً ۴۲برابرِ میانگین حقوق کارمندان بود. در سال ۲۰۱۶ حقوق مدیران عامل به ۳۴۷برابرِ کارمندان رسیده بود. و در سطح کل جامعه: ۳ میلیون نفری که یک درصدِ جمعیت ثروتمند آمریکا را تشکیل می‌دهند روی‌هم‌رفته ارزش دارایی‌شان بیشتر از ۲۹۱ میلیون نفری است که ۹۰ درصدِ پایین جامعه را تشکیل می‌دهند. نظام نئولیبرالیسم زمینه را برای افزایش نابرابری فراهم می‌کند…» ناصر فکوهی استاد دانشگاه تهران درباره تبعات اجرای سیاست های نئولیبرالی در جهان در گفتگو با مهر گفته است: «حاصل غلبه نولیبرالیسم از لحاظ اقتصادی در جهان؛ اغتشاش بزرگ مالی، افزایش شدید نابرابری‌های اقتصادی چه در کشورهای توسعه یافته و چه میان این کشورها و سایر کشورهای جهان، کوچک شدن طبقه متوسط اقتصادی و از لحاظ سیاسی تضعیف دموکراسی و رشد و قدرت گرفتن رادیکالیسم و گرایش‌های پوپولیستی و تندرو، ملی‌گرایی‌های افراطی، نژادپرستی و دیکتاتوری‌ها و خشونت‌های قومی و ضد اقلیت‌ها در تمام جهان است.»
وضعیت نابرابری و فقر گسترده در کشورهایی چون آرژانتین، شیلی، برزیل و برخی دیگر از کشورهای آمریکای لاتین، ، آسیا و حتی بعضا اروپا، ناشی از اجرای سیاست‌های نئولیبرالی توسط دولت‌ها بوده است.
آرژانتین به چه سمت‌و‌سویی حرکت می‌کند؟
به‌نظر می‌رسد با تداوم سیاست‌های نئولیبرالی خاویر میلی، نارضایتی در میان اقشار بازنشسته، کارگر و کارمند رو به افزایش بگذارد و با تشدید فقر و فشار ناشی از این سیاست‌ها همچون حذف یارانه‌ها، کاهش حقوق‌ها و گران‌سازی خدمات عمومی، اعتراضات در آرژانتین گسترش یابد.
پی‌نوشت‌ها:
*ن.ک: «درسنامه مختصر لیبرالیسم کلاسیک و نئولیبرالیسم»، نوشته شهریار زرشناس