بلایای سهمگین مرتبط با آبوهوا در سراسر جهان در حال افزایش است. «اندیشکده شورای روابط خارجی» جزئیات و تبعات آن را در قاره‌های مختلف جهان روایت می‌کند
طبیعت از ما انتقام می‌گیرد؟
سال ٢٠٢٤ تغییرات اقلیمی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی شدیدی برای مناطق مختلف جهان داشت؛ در آمریکا، ٢٧ فاجعه اقلیمی با حداقل یک‌میلیارد دلار خسارت رخ داد
سال ٢٠٢٤، گرما بیداد کرد. در این سال میانگین دمای جهانی برای نخستین‌بار بیش از ١,٥ درجه سانتیگراد (٢.٧ درجه فارنهایت) بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن بود. دانشمندان علوم اقلیمی می‌گویند که بدون تلاش جدی برای مهار انتشار گازهای گلخانه‌ای، این روند گرمایش قرار است تا پایان این قرن ادامه یابد. با وجود رشد چشمگیر استفاده از باد، خورشید و دیگر منابع انرژی تجدیدپذیر، اما انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان کاهش نمی‌یابد. با توجه به روند کنونی، کارشناسان می‌گویند که میانگین دمای جهانی مطمئنا تا سال ٢١٠٠ از ٢ درجه سانتیگراد (٣.٦ درجه فارنهایت) فراتر خواهد رفت. حتی در سطوح فعلی گرم‌شدن زمین، بلایای مرتبط با آبوهوا در حال افزایش است و خشکسالی، سیل، طوفان و آتش‌سوزی را در کشورهای سراسر جهان افزایش می‌دهد. «اندیشکده شورای روابط خارجی» آمریکا، نگاهی به تاثیر تغییرات اقلیمی بر قاره‌های مختلف جهان انداخته است که در ادامه می‌خوانید:
آسیا؛ قاره‌ای که بار بسیاری از بلایای آب‌وهوایی را به دوش می‌کشد
آسیا بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین قاره جهان است که بار بسیاری از بلایای ناشی از بحران آبوهوا را به دوش می‌کشد. از سال ١٩٩١ تا ٢٠٠٣، روند گرمایش در آسیا تقریبا دو برابر دوره ١٩٦١ تا ١٩٩٠ بود. این در حالی است که موج گرما در این منطقه نیز از نظر فراوانی و قدرت شدیدتر شده است. بر اساس تحقیقاتی که بین سال‌های ٢٠٠٠ و ٢٠١٩ انجام شد، از حدود ٤٩٠ هزار مرگ ناشی از گرما که هر سال رخ می دهد، ٤٥ درصد آن در آسیاست.
سیل شدید، طوفان و بارندگی سنگین نیز بیشترین ضربه را به آسیا زد. آگوست ٢٠٢٤، سیل در پاکستان بیش از ١٤٠هزار نفر را آواره کرد. طوفان یاگی، بزرگ‌ترین طوفان استوایی که سال ٢٠٢٤ این قاره را درنوردید، تقریبا ٦٠٠ نفر را در سراسر چین جنوبی و آسیای جنوب شرقی -بیشتر در میانمار و ویتنام- عمدتا به دلیل رانش زمین و سیل‌های ناگهانی به کام مرگ فرستاد.
خشکسالی همچنین به معیشت جمعیت ساکن در جنوب غربی چین و بخش‌هایی از آسیای مرکزی آسیب رسانده است. سال ٢٠٢٢، خشکسالی در دره رودخانه یانگ‌تسه چین، انرژی برق‌آبی را که ٨٠ درصد نیاز استان سیچوان را تامین می‌کند، موقتا متوقف کرد. این رودخانه آب آشامیدنی بیش از ٤٠٠ میلیون نفر را تامین می‌کند. بانک توسعه آسیایی پیش‌بینی می‌کند که با روند فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای، افزایش سطح آب دریاها، گرما و سایر آثار تغییرات اقلیمی تا سال ٢٠٧٠ تولید ناخالص داخلی منطقه ١٧ درصد کاهش خواهد یافت. این رقم ممکن است تا سال ٢١٠٠ تا ٤١ درصد افزایش یابد.
اروپا؛ قاره‌ای که به سرعت گرم می‌شود
به گفته مقامات مرتبط با آبوهوا در اروپا، بحران آبوهوا و تغییرات اقلیمی باعث می‌شود اروپا سریع‌تر از هر قاره دیگری گرم شود. حداقل از سال ٢٠٠٠، این منطقه موج‌های گرمای ویرانگر را تجربه کرده است، به‌طوری که سال ٢٠٢٤ گرم‌ترین دمای ثبت‌شده تاکنون را از سر گذراند.
کارشناسان می‌گویند یکی از دلایل این افزایش دما نزدیکی اروپا به قطب شمال است که تغییرات آب‌وهوایی در آن شدیدتر از سایر مناطق است. در سرتاسر قاره اروپا، گرما،علاوه بر کاهش بارندگی، کشاورزان را با خشکسالی شدید رو به رو می‌کند و ضربه سختی به بخش کشاورزی در اروپا وارد می‌کند. خشکسالی، شروع و گسترش آتش‌سوزی را آسان‌تر می‌کند.
بحران آبوهوا وضعیت جوی غیرعادی و شدید کشورهای اروپایی را به سمت گذار سریع به منابع انرژی تجدیدپذیر سوق می‌دهد. در ٦ ماه اول سال ٢٠٢٤، سیزده کشور اتحادیه اروپا برق بیشتری را از منابع خورشیدی و بادی نسبت به سوخت‌های فسیلی تولید کردند. در همان سال، کمیسیون اروپا قانون صنایع خالص صفر (NZIA) را تصویب کرد که هدف آن افزایش تولید با فناوری پاک است.
آفریقا؛ از هر ٣ آفریقایی یک نفر دست به گریبان کمبود آب
بیشتر قاره آفریقا با گرمای شدید دست‌وپنجه نرم می‌کند. دانشمندان می‌گویند که دما در سراسر منطقه «ساحل» (در جنوب صحرای بزرگ آفریقا) سال گذشته به دلیل تغییرات آب و هوایی به بالاترین حد خود رسید.
کشورهای آفریقایی هم بارندگی‌های سیل‌آسا و هم خشکسالی شدید را تحمل کرده‌اند که بدترین شرایط اقلیمی را در دهه‌های اخیر ایجاد کرده و منجر به قطعی عظیم برق، تخریب کشاورزی، خدمات حیاتی و آوارگی شده است.
در این قاره، دوره‌های خشکی و بارندگی شدیدتر و طولانی‌تر می‌شوند. نسبت به سال‌های ١٩٧٠تا ١٩٧٩، فراوانی خشکسالی‌ها در جنوب صحرای آفریقا از سال ٢٠١٠ تا ٢٠١٩ تقریبا سه برابر شد .
این بلایای اقلیمی اغلب منجر به قحطی می‌شود و دسترسی به آب تمیز، خدمات و مراقبت‌های بهداشتی را با مشکل مواجه و مردم را در برابر بیماری آسیب‌پذیرتر می‌کند. کمبود آب از هر سه آفریقایی یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود که این وضعیت بدتر هم بشود. طبق مطالعه‌ای که با حمایت بانک جهانی انجام شد، پیش‌بینی می‌شود بین سال‌های ٢٠٢٦ تا ٢٠٥٠، تغییرات اقلیمی بین ٤,١ تا ٥.٢ میلیارد مورد بیماری‌های حساس به آبوهوا در کشورهای با درآمد پایین و متوسط ایجاد کند که معادل ٢٠ تریلیون دلار زیان اقتصادی است.
آمریکا؛ ٢٧ فاجعه اقلیمی با حداقل یک‌میلیارد دلار خسارت در سال ٢٠٢٤
آمریکای لاتین دومین منطقه حادثه‌خیز جهان در نظر گرفته می‌شود. سال ٢٠٢٤، این منطقه با بحران آبوهوا از جمله طوفان‌های بزرگ، خشکسالی، سیل و آتش‌سوزی مواجه شد. پیش‌بینی می‌شود که آن رویدادهای سهمگین آب‌وهوایی شدیدتر و پرتکرار شوند. بر اساس گزارش سال ٢٠٢٥ سازمان جهانی هواشناسی، چندین رودخانه در آمریکای جنوبی به سطح کم‌سابقه‌ای رسیدند و این در حالی است که ونزوئلا اولین کشور در مسیر رشته کوه‌های آند بود که تمام یخچال‌های طبیعی خود را از دست داد.
وضعیت جنگل بارانی آمازون، بزرگ‌ترین جنگل استوایی جهان و یکی از مکان‌های دارای تنوع زیستی در روی زمین، بسیار نگران‌کننده است. سال ٢٠٢٤، خشکسالی شدید، جنگل‌زدایی و ال‌نینو -یک شاخص اقلیمی بزرگ مقیاس که در پهنه وسیعی از آب‌های منطقه حاره‌ای اقیانوس آرام رخ می‌دهد- باعث بیش از ١٤٠هزار آتش‌سوزی در آمازون برزیل شد، جایی که نزدیک به دو سوم این جنگل‌ها نهفته است.
کشورهای جزیره‌ای کوچک حوزه دریای کارائیب به‌طور ویژه در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیرند. این کشورها به دلیل قرار گرفتن در معرض تغییرات آب‌وهوایی، انزوای نسبی و اندازه کوچک، با خطرات حاد از جمله افزایش سطح دریا، شدت بارندگی و سیل، هجوم آب شور و فرسایش سواحل مواجه هستند. برخی از کارشناسان می‌گویند جزایر کم‌ارتفاع، مانند جزایر کارائیب، ممکن است در نهایت غیرقابل سکونت شوند.
قاره آمریکا همچنین یک سال طوفان‌های قدرتمند و غیرمعمول را تجربه کرد، از جمله طوفان بریل -که با سرعت بسیار بالا در حوزه اقیانوس اطلس شکل گرفت- و طوفان میلتون. در آمریکا، در مجموع ٢٧ فاجعه اقلیمی با حداقل یک‌میلیارد دلار خسارت در سال ٢٠٢٤ رخ داد.
با تشدید تغییرات اقلیمی، کشاورزان و دامداران به‌طور روزافزون برای امرار معاش با مشکل مواجه می‌شوند که به شهرنشینی و بی‌ثباتی در کشورهای این منطقه دامن می‌زند. این روند به‌ویژه در به اصطلاح کریدور خشک آمریکای مرکزی -که به شدت تحت تأثیر خشکسالی طولانی‌مدت، بارندگی نامنظم و کمیابی آب قرار گرفته و منجر به کمبود مواد غذایی و کم‌محصولی شده- شدید است.
قطب شمال؛ دوراهی کوچ یا تحمل وضع موجود برای ساکنان
بحران آبوهوا و تغییرات اقلیمی باعث شده است که دما در قطب شمال سه برابر بیشتر از میانگین جهانی افزایش یابد. در نتیجه، برف و یخ با سرعتی بیش از همیشه در حال ذوب شدن است که به افزایش سطح آب دریا و نوسانات دما در سراسر جهان می‌انجامد. این امر همچنین باعث اختلال در اکوسیستم‌های دریایی، از بین رفتن زیستگاه‌های حیات وحش و کاهش دسترسی به غذا می‌شود و جانداران قطب شمال را در معرض خطر انقراض قرار می‌دهد.
جمعیت‌های بومی منطقه به طور چشمگیری تحت تأثیر قرار می‌گیرند، به ویژه آنهایی که به کشاورزی و برداشت محصول متکی هستند. قبایل فرسایش زمین، سیل و مشکلات ذوب شدن یخ‌های دائمی را گزارش کرده‌اند. با ادامه این مشکلات، قبایل با تصمیم دشوار نقل مکان یا ماندن و تحمل وضعیتی که بدتر می‌شود، مواجه‌اند.
خاورمیانه؛ ٨٣ درصد از جمعیت در معرض تنش آبی بالا
منطقه خشک خاورمیانه با کمبود آب بی‌سابقه مواجه است که آثار مخربی بر سیستم‌های تولید مواد غذایی داشته است. اندیشکده زیست‌محیطی موسسه منابع جهان (WRI) گزارش داد که ٨٣ درصد از جمعیت منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در معرض تنش آبی بالا قرار دارند.
درگیری‌ها و جنگ‌های منطقه‌ای آثار منفی بلایای آب‌وهوایی را تشدید کرده است، چنانکه گروه‌های متخاصم دسترسی به آب را سلاح می‌کنند. در یمن، محاصره‌های تحت رهبری عربستان، مسائل موجود کمبود آب را تشدید کرد و منجر به بالاترین آمار مرگ ناشی از وبا در جهان بین سال‌های ٢٠١٦ تا ٢٠٢١ شد. این در حالی است که ترکیه هم حملات هوایی به زیرساخت‌های آب حیاتی در شمال شرق سوریه انجام داده تا منابع را برای گروه‌های کرد این منطقه، محدود کند.
گرمای شدید نیز نگرانی اصلی است. تابستان ٢٠٢٤، دما در دوبی، امارات متحده عربی، به ١٤٤ درجه فارنهایت (٦٢,٢ درجه سانتیگراد) رسید. در طول زیارت سالانه حج در مکه، عربستان، دمای هوا به ١٢٥ درجه فارنهایت (٥١.٦ درجه سانتیگراد) رسید که منجر به جان باختن بیش از ١٣٠٠ نفر بر اثر فشار گرما و بیماری‌های مرتبط با آن شد.
گرمای زمین تا پایان این قرن به ٣ درجه سانتیگراد یا بیشتر می‌رسد
کارشناسان می‌گویند که بحران آبوهوا و بلایای مرتبط با آن احتمالا در دهه‌های آینده در سراسر جهان بیشتر، شدیدتر و آسیب‌زاتر خواهند شد. در حالی که کشورها توافق کرده‌اند که برای جلوگیری از آثار مخرب تغییرات اقلیمی، جهان باید از رسیدن گرمایش جهانی به بیش از ١,٥ درجه سانتیگراد (٢.٧ درجه فارنهایت) بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن، اجتناب کند، انتشار گازهای گلخانه‌ای به اندازه کافی برای رسیدن به این هدف کاهش نیافته است.
«وارون سیوارام»، عضو ارشد اندیشکده شورای روابط خارجی (CFR) در بخش انرژی و آبوهوا، گفت: «با روند فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای، سطح گرمایش تا پایان این قرن به ٣ درجه سانتیگراد (٥.٤ درجه فارنهایت) یا بیشتر می‌رسد. با توجه به این واقعیت، دولت‌های جهان باید آماده باشند تا در دنیایی که بحران آبوهوا خطرناک‌تر شده، حرکت کنند. آنها باید برای جلوگیری از گرم‌شدن هرچه بیشتر زمین در آینده تلاش کنند. سیوارام نوشت: «نخستین قدم برای انجام این کار، اذعان به این است که بشریت در مسیر جهانی گرم‌تر است.»</p>
بحران اقلیمی نشانه نابرابری و بی‌عدالتی جهانی
«فریدریک اتو»، اقلیم‌شناس و مدرس ارشد علوم آبوهوا در امپریال کالج لندن، است. او به‌تازگی کتابی درباره بحران آبوهوا با عنوان «بی‌عدالتی آبوهوا: چرا برای مبارزه با تغییرات اقلیمی نیاز به مبارزه با نابرابری جهانی داریم» نوشته است. اتو در مصاحبه با روزنامه گاردین تاکید کرد که هر چه نابرابری در جهان بیشتر باشد، فجایع اقلیمی شدیدتر است. این اقلیم‌شناس معتقد است که نابرابری و ثروث بحران تغییرات اقلیمی را در سطح جهان بدتر می‌کند.
«ایده کتاب شما این است که بحران آبوهوا نشانه نابرابری و بی‌عدالتی جهانی است. این برای برخی افراد که فکر می‌کنند گرمایش جهانی ناشی از مقدار کربنی است که به اتمسفر وارد می‌کنیم، ناخوشایند است. شما چه فکر می‌کنید؟» این اقلیم‌شناس در پاسخ به این پرسش گاردین گفت: «بله، البته، اگر فقط به فیزیک پایبند باشید، گرمایش جهانی حاصل مقدار کربن موجود در جو زمین است، اما میزان کربن موجود در جو ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی است.
همچنین آنهایی که از سوزاندن این سوخت‌های فسیلی سود می‌برند، معدود افراد ثروتمندی هستند که در شرکت‌ها سهام دارند یا مالک آنها هستند. اکثریت قریب به اتفاق مردم سودی نمی‌برند. مخاطرات طبیعی وجود دارد، اگرچه به دلیل تغییرات اقلیمی، آنها نیز در برخی موارد کاملا غیر طبیعی می‌شوند. اما اینکه آیا این بلایا به فاجعه‌ای تمام‌عیار تبدیل می‌شود، ارتباط بسیار کمی با طبیعت و ارتباط زیادی با آسیب‌پذیری اجتماعی دارد.»/