عینک قرمز؛ از پاندمی کرونا تا پاندمی شبیه‌سازی همگانی!

شکست باورنکردنی
به باور حسین مهکام عدم استقبال تماشاگران از فیلم «عینک قرمز» به دلیل تفاوت‌های این فیلم با دیگر کمدی‌های سال‌های اخیر سینمای ایران است. کارگردان «عینک قرمز» در واقع در این زمینه می‌گوید که به هیچ‌وجه شکست این فیلم را نمی‌تواند باور کند. او می‌گوید: «حقیقت این است که اصلاً فکرش را هم نمی‌کردیم که از این فیلم استقبال نشود. به هر حال جنس این فیلم تا حد زیادی از جنس همان «بی‌حسی موضعی» بود که پنج سال پیش در دوره اوج شیوع کرونا به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های آن دوره تبدیل شده بود. من البته این را تازه در طول اکران فیلم متوجه شدم- که مخاطب ایرانی نسبت به پنج سال پیش تغییرات بسیاری کرده است. تماشاگری که پنج سال پیش از فیلم «بی‌حسی موضعی» در همین ژانر استقبال کرده بود، اما حالا با وجود این‌که «عینک قرمز» با مخاطب عام مهربان‌تر هم هست، اما این فیلم مورد استقبال چندانی قرار نمی‌گیرد».
دلیل شکست
حسین مهکام دلایل شکست فیلمش را با جزئیات بیشتری مورد واکاوی قرار می‌دهد. او در این زمینه می‌گوید: «فکر می‌کنم علت شکست «عینک قرمز» این است که ما با یک انبوه‌سازی فرهنگی روبرو هستیم. در این پنج سال کمدی‌هایی که اکران شده‌اند حاوی ویژگی‌هایی هستند که می‌توان آن‌ها را دارای یک سوژه فرمی مشترک دانست؛ آثاری که ماجرای دو انسان یا دو دوست را در موقعیتی خاص روایت می‌کنند- و متأسفانه این موقعیت کمدی که قصه را در سینمای ایران پیش می‌برد و برای سینماگران نتیجه‌بخش است، موقعیتی بسیار سطحی و سخیف است».
حسین مهکام توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «کمدی‌های مخاطب‌پسند امروز فقط دنبال هزل و فکاهی هستند و تنها به یک سری شوخی‌های دم دستی اینستاگرامی اتکا دارند. در واقع در طول اکران فیلم جدیدم متوجه شدم که سلیقه مخاطب ایرانی طی پنج سال اخیر در سینمای کمدی دچار تنزلی وحشتناک شده- و این اتفاقی است که هر زمان درگیر انبوه‌سازی شویم رخ می‌دهد. این تنزل سلیقه را به نوعی دیگر در انبوه‌سازی‌های صنعتی یا حتی عمل‌های زیبایی هم می‌بینیم- که شهرها و چهره‌ها را شبیه هم می‌کند. انگار مردم در هر زمینه‌ای به دنبال چیزهایی هستند که پیش‌تر نتیجه‌بخش بوده و کسی حوصله انجام کار مبتکرانه را ندارد».

سرزنش مخاطب
ولی با این حال؛ فارغ از نکات ساختاری؛ به نظر می‌رسد نکات محتوایی «عینک قرمز» هم در شکست آن بی‌تاثیر نبوده است. این فیلم به هر حال یک فیلم هجو است که باورهای فرهنگی و خرافه‌های مردم این سرزمین را از چشم دور نداشته- و به گفته آقای کارگردان «درباره مردمی است که متأسفانه به دلایل مختلف از جمله درگیری با مشکلات اقتصادی دیگر علاقه‌ای به اندیشیدن یا دل بستن به یک سری از حوزه‌های معنایی را ندارند و دنبال نجات‌دهنده‌اند»؛ یا همان‌طور که در جایی دیگر هم گفته «درباره مشتی انگل که می‌خواهند به یک گنج دیریاب دست یابند و به سود مادی برسند». به همین دلیل هم هست که فیلم با این‌که در قیاس با «بی‌حسی موضعی» به مخاطب عام باج‌هایی هم داده و یک سری اقتضاعات عمومی برای موفقیت در گیشه را هم در نظر داشته؛ اما جز شکست دستاوردی حاصل نیاورده است. حسین مهکام در این زمینه می‌گوید: «اگر دلیل فروش پائین فیلم این مسئله باشد واقعاً خوشحال می‌شوم. البته باید بگویم که درگیر شدن آدم‌ها در ایران با مسائل اقتصادی مسئله‌ای طبیعی است، همه ما امروز درگیر مشکلات اقتصادی هستیم. واقعیت این است که طبقه متوسط در ایران در حال حذف شدن است و اختلاف وحشتناکی بین طبقه بورژوا و طبقه فقیر شکل گرفته و طبیعی است که آدم‌ها در این شرایط درگیر مسائل جزئی اقتصادی باشند. از این نظر اگر مخاطب احساس سرزنش کند و دیدن فیلم را رها کند من خوشحال می‌شوم، چون به هدفم رسیده‌ام. اما مسئله اینجاست که اصلاً مخاطب بلیت نمی‌خرد و چون از دیگران شنیده که «عینک قرمز» یک کمدی متفاوت است، بنابراین اصلاً به دیدن فیلم فکر نمی‌کند. وگرنه سرزنش هیچ ایرادی ندارد و ما در برخی مسائل نیاز به سرزنش شدن داریم. یک بار به کلینیک‌های زیبایی سر بزنید، می‌بینید چه می‌گویم. آدم‌هایی که بالای ۷۰ درصدشان پول قرض گرفته‌اند تا عمل زیبایی انجام دهند و از گود یک عرصه وحشتناک اپیدمیک بیرون نیفتند. در واقع همان‌طور که کرونا پاندمی بود، عمل جراحی زیبایی هم یک پاندمی دیگراست، یک انبوه‌سازی حاصل از یک فقر فرهنگی که نیاز به آسیب‌شناسی اجتماعی دارد.

حرف آخر
حسین مهکام با توجه به تجربه‌ای که از فیلم جدیدش آموخته، می‌گوید تا زمانی که اوضاع به این منوال باشد، در حوزه کمدی فعالیت نخواهد کرد: «امروز همه در حال اجرای فرمول‌های تکراری هستند و این در سینما همه چیز را به سمت فیلم‌فارسی و یک نوع کمدی خاص هدایت کرده است. با توجه به این وضعیت و ذائقه‌ای که شکل گرفته؛ دیگر هیچوقت فیلم کمدی نخواهم ساخت».