«استارشیپ» در نهمین پرتاب هم شکست خورد و این سلسله شکست‌ها تردیدها درباره این پروژه پرهزینه را افزایش داده است.
به گزارش شهروند آنلاین، «قدرتمندترین موشک تاریخ»؛ این تعبیری است که درباره فضاپیمای استارشیپ به‌کار برده شده است. اما نهمین پرتاب این فضاپیما نیز در روزهای گذشته با شکست مواجه شد و انتقادات نسبت به این پروژه پرسروصدا را افزایش داد.
جدیدترین تلاش شرکت اسپیس‌ایکس برای آزمایش سامانه پرتاب فوق‌سنگین خود، روزهای گذشته از پایگاه استاربیس در تگزاس انجام شد. این پرتاب اگرچه برخی دستاوردهای جزئی در پی داشت، اما نهایتاً با شکست هر دو مرحله بوستر و فضاپیما همراه بود و نگرانی‌ها درباره آینده این پروژه جاه‌طلبانه را افزایش داد.
جزئیات مأموریت
در این پرتاب، فضاپیمای استارشیپ نسخه S35 به‌همراه بوستر سوپر هِوی B14-2 به فضا پرتاب شد. این نخستین استفاده مجدد از یک بوستر در این پروژه بود.
منظور از استفاده مجدد از بوستر این است که مرحله اول موشک -که همان بوستر پرتابگر است- پس از انجام مأموریتش و جدا شدن از فضاپیما، به جای نابود شدن یا افتادن در اقیانوس، به‌طور سالم بازیابی شده و در پرتاب‌های بعدی مجدداً مورد استفاده قرار گیرد.
پروژه استارشیپ شامل دو بخش اصلی است:
۱) بوستر سوپر هوی (Super Heavy) — مرحله اول، وظیفه بلند کردن کل سامانه از زمین تا مرز فضا را دارد. دارای ۳۳ موتور رپتور است.
۲) فضاپیمای استارشیپ — مرحله دوم، که پس از جداسازی از بوستر وارد مدار می‌شود و مأموریت اصلی را انجام می‌دهد.
هر دو بخش پروژه، در این پرتاب شکست خوردند.بعد از آنکه موشک پرتاب شد، در حین بازگشت، یکی از ۱۳ موتور مرکزی برای فرود روشن نشد و در نتیجه، بوستر هنگام تماس با آب در خلیج مکزیک منفجر شد.
از سوی دیگر، فضاپیمای استارشیپ پس از رسیدن به مدار با نشت پیشرانه مواجه شد، کنترل وضعیت خود را از دست داد و در هنگام بازگشت به جو، متلاشی شد. این اتفاق در حالی رخ داد که درب محفظه بار نیز باز نشد و محموله آزمایشی، شامل شبیه‌سازهای ماهواره‌های استارلینک، نتوانست آزاد شود.
سکوت محتاطانه درباره ابعاد شکست پروژه
در پی این شکست، ناسا با بیانیه‌ای اعلام کرد که همچنان به ادامه همکاری با اسپیس‌ایکس در چارچوب برنامه «آرتمیس» متعهد است و داده‌های به‌دست‌آمده از این پرتاب برای اصلاح طراحی فضاپیما بسیار ارزشمند خواهد بود.
از سوی دیگر، ایلان ماسک نیز اظهار کرد که پرتاب‌های بیشتری در راه است و هدف نهایی، فرستادن فضاپیمای بدون سرنشین به مریخ تا پایان سال ۲۰۲۶ است.
برنامه آرتمیس یک مأموریت فضایی با هدف فرستادن انسان به سطح ماه است که توسط ناسا رهبری می‌شود و با مشارکت شرکت‌های خصوصی مانند اسپیس‌ایکس و نهادهای بین‌المللی همچون آژانس فضایی اروپا، آژانس فضایی ژاپن و آژانس فضایی کانادا اجرا می‌شود. هدف اصلی این برنامه فرود انسان بر سطح ماه و ایجاد زیرساخت‌های پایدار برای حضور طولانی‌مدت انسان در ماه به‌عنوان گامی مقدماتی برای سفرهای آینده به مریخ است. در این چارچوب، اسپیس‌ایکس قراردادی با ناسا دارد تا نسخه‌ای از فضاپیمای «استارشیپ» را برای فرود انسان بر سطح ماه توسعه دهد.
این اظهارات اگرچه بیانگر ادامه پروژه است، اما با موجی از نقدها در رسانه‌های علمی و فناوری مواجه شد.
نقدهای فنی به پروژه؛ عدم آمادگی عملیاتی
در گزارشی که واشنگتن‌پست نوشته آمده کارشناسان فنی معتقدند که دو شکست مهم در این پرتاب، یعنی ناتوانی در بازیابی بوستر و از دست دادن کنترل وضعیت فضاپیما، به وضوح نشان‌دهنده پیچیدگی و ناپایداری فناوری‌های مورد استفاده در استارشیپ هستند. به‌ویژه آنکه بازیابی بوستر یکی از ستون‌های اصلی برای کاهش هزینه‌های پرتاب در مدل اقتصادی اسپیس‌ایکس به شمار می‌رود.
همچنین، نشت پیشرانه که باعث متلاشی‌شدن فضاپیما شد، بار دیگر مساله پایداری سامانه‌های پیشرانش مایع در شرایط مداری را برجسته کرد. این شکست‌ها در حالی رخ داده‌اند که اسپیس‌ایکس هنوز موفق به انجام موفقیت‌آمیز هیچ فرود مداری کامل نشده است.
بیزینس اینسایدر هم نوشت شکست در این مأموریت، نخستین مأموریت عملیاتی با محموله را ناکام گذاشت و انتقاداتی مبنی بر عدم آمادگی این سامانه برای عملیات‌های واقعی به دنبال داشت.
منتقدان معتقدند که این شکست نشان‌دهنده کم‌توجهی به آزمون‌های پیش از پرتاب بوده و می‌تواند همکاری‌های علمی با اسپیس‌ایکس را تحت تأثیر قرار دهد.
این انتقادات ناظر به شکست‌های پیشین پروژه نیز هست. در این پرتاب‌ها مشکلاتی چون نشت سوخت مایع اکسیژن و متان، آتش‌سوزی داخلی، قطع ارتباط مخابراتی و شتاب‌های بیش از حد گزارش شده‌اند. به‌ویژه در پرواز هشتم، آتش‌سوزی داخلی در موتور مرکزی در اثر مخلوط شدن ناخواسته سوخت‌ها باعث انفجار شد. این موارد باعث شده که برخی تحلیلگران، تیم طراحی و مهندسی اسپیس‌ایکس را به شتاب‌زدگی و عدم اجرای دقیق آزمون‌های زمینی متهم کنند.
نقدهای اقتصادی و سیاسی: هزینه‌های فزاینده، عدم شفافیت
برنامه استارشیپ و همکاری آن با ناسا تاکنون ده‌ها میلیارد دلار هزینه در بر داشته است. با توجه به تأخیرهای مکرر و نتایج ناموفق، برخی کارشناسان اقتصادی خواستار بازنگری در میزان سرمایه‌گذاری دولت آمریکا در این مسیر شده‌اند.
فایننشال‌تایمز نوشته علی‌رغم اعلام هزینه نسبتاً پایین هر پرواز توسط ایلان ماسک، شکست‌های پی‌در‌پی موجب مصرف منابع مالی و انسانی بالا شده است. با توجه به عدم تحقق اهداف تعیین‌شده، برخی تحلیلگران نسبت به پایداری مالی این پروژه در بلندمدت تردید دارند.
به‌رغم شعار «آزمایش سریع و یادگیری سریع»، برخی کارشناسان مانند جفری مان (منتقد هوافضا در مصاحبه با BBC) معتقدند که اسپیس‌ایکس در ارائه جزئیات فنی دقیق از علل شکست‌ها، کاملاً شفاف عمل نمی‌کند. همچنین، هیچ‌گونه گزارش جامع رسمی پس از حوادث منتشر نمی‌شود، بلکه اطلاعات به صورت جزئی یا غیرمستقیم از طریق مصاحبه‌های ایلان ماسک یا خبرگزاری‌ها ارائه می‌شود.
همچنین، فشار رسانه‌ای بر ایلان ماسک، که همزمان مدیریت چند پروژه دیگر از جمله تسلا، نورالینک و ایکس (توییتر سابق) را بر عهده دارد، به‌طور محسوسی افزایش یافته است. تحلیلگران هشدار داده‌اند که ادامه شکست‌های پرتابی می‌تواند بر توانایی اسپیس‌ایکس در جذب سرمایه‌گذار خصوصی و حفظ اعتماد عمومی تأثیر منفی بگذارد.
نقدهای راهبردی: ابراز تردید در خصوص پروژه آرتمیس
برنامه آرتمیس ناسا برای فرود انسان بر ماه در سال ۲۰۲۷ به همکاری مستقیم با اسپیس‌ایکس و نسخه ویژه‌ای از استارشیپ متکی است. اما با توجه به شکست‌های مکرر و اثبات‌نشده‌بودن فناوری‌هایی مانند سوخت‌گیری در مدار و فرود خودکار، تحلیلگران نسبت به توانایی اسپیس‌ایکس در رساندن پروژه به زمان‌بندی اعلام‌شده ابراز تردید کرده‌اند.
طبق گزارش واشنگتن‌پست شکست‌های پی‌در‌پی این پروژه، موجب نگرانی جدی مقامات ناسا و تحلیلگران شده است. بسیاری بر این باورند که این میزان شکست، جدول زمانی سال ۲۰۲۷ برای فرود بر ماه را غیرواقعی می‌کند.
با توجه به وابستگی ناسا و برخی شرکای بین‌المللی به موفقیت پروژه استارشیپ، ادامه شکست‌ها ممکن است ریسک‌هایی برای وجهه فضایی آمریکا و همکاری‌های بین‌المللی ایجاد کند. برخی از تحلیلگران هشدار داده‌اند که اگر روند فعلی ادامه یابد، سایر کشورها ممکن است به برنامه‌های جایگزین (مانند آرتمیس با کمک آژانس فضایی اروپا یا پروژه‌های چینی) تمایل بیشتری نشان دهند./فارس