انتشار قانونی نسخههای غیر قانونی فیلمهای پرفروش آمریکایی تناقض حاکم بر اعتراض سینمای ایران به نمایش فیلمهای ایرانی در شبکههای ماهوارهای را برجستهتر میکند
پولاد امین، شهروند آنلاین: فیلم سال سینمای جهان منتشر شد. «تنت»، «انگاره»، «انگاشته» یا هر نام دیگری که بیشتر به عنوان جدیدترین ساخته کریستوفر نولان شناخته میشود. این فیلم که از سوی یکی از دو پلتفرم مطرح پخش فیلم منتشر شده؛ مهمترین فیلم یک سال اخیر سینمای جهان است که قرار بود با نمایشش نقطه پایانی گذارد بر بحران اقتصادی- کرونایی سینمای دنیا. بگذریم از اینکه در این هدف موفق شد یا نه، اما به هر حال این فیلم که در بازار بینالمللی سینما حدود چهارصد میلیون دلار به دست آورد، حالا در ایران وارد شبکه نمایش خانگی قانونی کشور شده است. اتفاقی که میتواند یک بار دیگر بحث کهنه کپیرایت و منافع و مضار پیوستن به این کنوانسیون جهانی را پیش بکشد.
غیر قانونی؟!
نمایش «تنت» در بازارهای جهانی یک اتفاق بزرگ سینمایی بود. اتفاقی که تقریبا تمام دنیا انتظارش را میکشیدند و بنابراین زمانی که این فیلم به صورت همزمان در بیش از هفتاد کشور به نمایش درآمد، به سرعت شاهد انتشار گسترده نسخههای قاچاق آن بودیم که در یکی از معدود موارد مقابله با قاچاق محصولات فرهنگی، جلوی انتشارش در سایتهای دانلود فیلم گرفته شد و جالب اینکه این اتفاق در ایران نیز رخ داد و جلوی دسترسی مخاطبان به این فیلم گرفته شد.
اما حالا، حدود چهار ماه بعد از انتشار اولین نسخههای قاچاق «تنت»، یکی از دو پلتفرم اصلی نمایش فیلم در ایران که از کاربرانش حق اشتراک میگیرد و قاعدتا آثار را به صورت قانونی ارایه میدهد، نسخهای باکیفیت از فیلم جدید کریستوفر نولان را ارایه کرده و در تبلیغش روی کیفیت HD این فیلم تاکید کرده است. اتفاقی که این پرسش را در ذهن مخاطبان ایجاد کرده که آیا این فیلم به صورت قانونی خریداری و عرضه شده است؟!
پرسش بیپاسخ
این پرسش پاسخی ندارد. یعنی جواب چنان روشن و مشخص است که اصلا طرح پرسش را بلاموضوع میکند.
در شرایطی که قیمت دلار باعث شده خرید حقوق انتشار آثار تصویری غربی سر به آسمان بزند، سادهانگاری است اگر فکر کنیم پلتفرم وطنی دست در جیب کرده و حقوق قانونی انتشار «تنت» را به دست آورده است. آن هم در شرایطی که عرضه نسخههای غیر قانونی فیلمهای آمریکایی و اروپایی در صداوسیما و این اواخر هم در سامانههای ویاودی عمری دیرینه دارد و یک رویه چند ده ساله است.
این موضوعی است که «سعید رجبیفروتن»، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی هم بر آن انگشت میگذارد و با اشاره به اینکه «ایران عضو کنوانسیون برن نیست» صحبت از عدم الزام قانونی برای رعایت مالکیت محصولات تصویری و ادبی و در کل تولیدات فرهنگی و هنری میکند.
به گفته این مدیر فرهنگی «ناشران تعهدی در قبال انتشار الکترونیکی و فیزیکی محصولاتی چون متن و فیلم و عکس ندارند» و «این قانون کلی تا زمانی که به کنوانسیون برن نپیوستهایم، حاکم خواهد بود».
رویه دیرینه
سالیان سال است که صداوسیما بهترین فیلمهای آمریکایی را روی آنتن میفرستد، بدون اینکه حقوق انتشار این آثار را در اختیار داشته باشد. کافی است در این مورد به فهرست فیلمهای اسکاری بیست سال اخیر دقت کنیم که تقریبا تمام این فیلمها، به استثنای فیلمهایی مانند «کارول» یا دیگر فیلمهایی که حتی با ممیزی و سانسور و ترمیم داستان (!) هم با قوانین حاکم بر کشور امکان نمایش ندارند، روی آنتن رفتهاند.
این رویه در سامانههای ویاودی هم حاکم بوده و به عبارت بهتر ویاودیها هم از زمانی که امکان فعالیت پیدا کردهاند، آثار مطرح و موفق و پرفروش سینمایی را بدون توجه به کپیرایت نمایش دادهاند. بدون اینکه مورد کمترین پیگردی قرار گیرند.
ویترینهای جنجالی
مروری گذرا بر فهرست فیلمهای جدید دو پلتفرم اصلی نمایش فیلم در ایران نشان از تعداد زیاد فیلمهایی دارد که آشکارا بدون دریافت حقوق قانونی به نمایش درمیآیند.
ویترین «فیلیمو» تنها در بین فیلمهایی که در هفتههای اخیر منتشر شدهاند، شامل تعداد زیادی فیلم است که در شناسنامهشان آمده که محصول سال ۲۰۲۰ هستند و جالب اینکه بعضی از این اسامی هنوز هم در آمریکا روی پرده هستند و شاید بعضی نیز هنوز به طور رسمی نمایش خانگی و مجازی خود را آغاز نکردهاند.
فیلم علمی – تخیلی «حمله موجودات ناشناخته»، «کریسمس به سبک کوری کارسون»، «کریسمس روی یخ»، «سرزمین جنگلی» (که سامانه رقیب هم این فیلم را با عنوان «قانون جنگل» عرضه کرده) و «موصل» مشتی نمونه خروار از فیلمهای آمریکایی تولید شده در سال ۲۰۲۰ هستند.
در این بین نکته جالبتر انتشار فیلمهایی است که هنوز در آمریکا روی پرده هستند. فیلمهایی مانند «آزادسازی» و «استخراج» که جزو فیلمهای پرفروش سه ماه اخیر بوده. یا فیلمی چون «بیا بازی کنیم» که سه هفته پیش در باکسآفیس هفتگی سینمای آمریکا پرفروشترین فیلم هفته شده بود.
در این مورد میتوان به فیلم «رهایش کن» نیز اشاره کرد که پرفروشترین فیلم هفته گذشته آمریکا بود.
این قضیه در سامانه نماوا نیز صادق است. این سامانه نمایش فیلم در هفته اخیر علاوه بر «تنت» کریس نولان فیلمهای بهروزی چون فیلم ترسناک «فرار» و «سگهای نگهبان» را نیز به مخاطبین خود عرضه کرده است.
از فیلمهای مطرحتر و شناختهشدهتر این سامانه هم میتوان «نامتعادل» با بازی راسل کرو را مثال زد که در تمام دو ماه اخیر جزو جدول پرفروشترین فیلمها بوده. یا «جادوگرها» به کارگردانی «رابرت زمهکیس» و بازی آن هاتاوی که گفته میشود در فصل جوایز هم روزهای خوشی در انتظارش است.
«زندگی پیش رو» با بازی سوفیا لورن و کارگردانی فرزند این ستاره ایتالیایی که به تازگی به عنوان نماینده سینمای ایتالیا به اسکار معرفی شده، جدیدترین فیلم این سامانه قانونی نمایش فیلم است…
یک پرسش
در شرایطی که با استفاده از خلأ قانونی ناشی از عدم عضویت ایران در کنوانسیون برن هرگونه انتشار آثار خارجی بیعقوبت میماند (و این امر در تمام چهار دهه فعالیت نهادهایی چون صداوسیما و وزارت ارشاد ادامه داشته)؛ آیا سینمای ایران که کمترین اعتراضی به این موضوع نمیکند، از نظر اخلاقی این صلاحیت را دارد که نمایش فیلمهای ایرانی در فضای مجازی و شبکههای ماهوارهای را مورد انتقاد و اعتراض قرار داده و خواهان صیانت از حق تولیدکنندگان فرهنگی ایرانی شود. آیا تنها باید از حق فیلمهای ایرانی دفاع کرد و نیازی به صیانت از حقوق دیگر فیلمسازان نیست؟! آیا قانون تنها زمانی خوب است که به نفع ما باشد؛ و اگر به نفع دیگران باشد، بد است؟!