آیتالله محمّد یزدی، رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری، ساعاتی قبل به ملکوت اعلی پیوست.
آیتالله محمد یزدی، دار فانی را وداع گفت. به گزارش مرکز خبر حوزههای علمیه کشور، آیتالله محمد یزدی، عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دار فانی را وداع گفت.
آیتالله یزدی که از چندی پیش به دلیل کهولت سن و بیماری دستگاه گوارشی در بستر بیماری بود، صبح امروز چهارشنبه بیستونهم آذر ماه به دیدار حق شتافت.
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز با صدور اطلاعیهای ضمن تأیید این خبر، «ضایعه فقدان این عالم ربانی را به ساحت مقدس ولیالله الاعظم امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مراجع عظام تقلید مخصوصا رهبر معظم انقلاب «مدظله العالی» و حوزههای علمیه تسلیت» گفته است.
در این اطلاعیه از آیتالله یزدی به عنوان یکی از شاگردان برجسته امام خمینی(ره) و آیتالله بروجردی(ره) یاد و تأکید شده است: «ایشان از همراهان استوار و ثابت قدم مبارزات انقلابی امام خمینی(ره) علیه ظلم و فساد و کفر و استکبار بودند، از ایشان تألیفات زیادی در علوم دینی و فقهی به یادگار مانده است.»
ریاست سابق قوه قضائیه، عضو سابق شورای نگهبان، نماینده استان قم در مجلس خبرگان رهبری، دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و دبیر شورایعالی حوزههای علمیه از جمله مسئولیتهای ایشان بود.
ایشان همچنین نماینده استان تهران در دومین، سومین و چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری بود و در چهارمین دوره برای یک سال ریاست این مجلس را برعهده داشت.
نگاهی به زندگینامه حضرت آیتالله محمد یزدی
آيتالله محمد يزدى سال 1310 هجرى شمسى در خانوادهاى متدين و ارادتمند به خاندان پيامبر، چشم به جهان گشود. جدش، مرحوم شيخ محمدعلى، حدود صد سال پيش از يزد به اصفهان هجرت كرد و در مدت زمان كوتاهى در حوزه علميه اصفهان به درجات علمى بالايى نائل آمد. مرحوم «آقانجفى» كه در آن دوره رياست حوزه علميه اصفهان را بر عهده داشت، شيخ محمد على را مأمور بحث و مناظره با كشيشهاى ارامنه جلفاى اصفهان كرد كه شيخ محمدعلى توانست بر تمامى آنها فائق آيد و از آن پس، «شيخ يزدى» شهرت يافت.
پدر آيت الله يزدى، مرحوم «شيخ على يزدى» نام داشت كه از شاگردان «شيخ عبدالكريم حائرى» و از روحانيون معروف اصفهان بود كه امامت جماعت يكى از مساجد اصفهان را برعهده داشت و به حل مشكلات مردم عالمپرور اصفهان مىپرداخت.
از ويژگيهاى او آشنايى با علوم غريبه بود. مادر آيتالله يزدى نيز زنى مؤمن از خانواده متدين و دوستدار اهل بيت (علیهمالسلام) بود كه پدرش از مريدان «شيخ يزدى» به شمار مىآمد و ارادت او به «شيخ يزدى» در ازدواج پدر و مادر او بىتأثير نبوده است.
دوران تحصيل
آيتالله محمد يزدى تحصيلات خود را ابتدا در محضر پدر و با فراگيرى زبان فارسى آغاز كرد و پس از آن، عازم مكتبخانه شد؛ مكتبخانههاى آن روزگار اغلب در مسجد بود و فاقد ميز و صندلى! پس از گذراندن دوره مكتب، براى گذراندن كلاس چهارم آن نظام آموزشى به نخستين مدرسه اى كه در اصفهان به سبك جديد تأسيس شده بود و يكى از روحانيون كه با پدر او نيز سابقه دوستى داشت، آن را اداره مىكرد، رفت. شش كلاس آن نظام را در آن مدرسه گذرانيد.
تحصيلات حوزه را كه در آغاز نزد پدر آموخته بود، در مدرسه «كاسه گران» اصفهان ادامه داد و سپس به مدرسه «ملا عبدالله» رفت و به تحصيل شرح لمعه مشغول شد. پس از آن به مدرسه صدر آمد و به خواندن «قوانين» پرداخت و در اين ميان از محضر عالمان بزرگ اصفهان نيز در زمينههاى علمى و معنوى بهره مىبرد.
با تشريففرمايى حضرت آيتالله بروجردى به قم، شور و بىقرارى زائدالوصفى وجود طلبه جوان را فرا گرفت و با اصرار فراوان به پدر، خواستار حضور و تحصيل در حوزه علميه قم شد. پدر در ابتدا با اين سفر مخالف بود، ولى با واسطه قرار گرفتن يكى از علماى يزد به سفر فرزند خود رضايت داد. در بدو ورود به قم در مدرسه فيضيه مستقر شد. در آن زمان آيتالله بروجردى از برخى طلاب به سبب آشنايى با ميزان توانايى علمى آنان امتحان به عمل مىآورد.
او با شركت در دروس سطح، كتابهاى رسائل، مكاسب و كفايةالاصول را به خوبى فرا گرفت و در درس خارج علماى بزرگ حوزه از جمله آيتالله بروجردى(ره) و امام خمينى(ره) شركت كرد. تلاش علمى ايشان در آن سالها باعث شد تا بتواند از حضرت امام خمينى(ره) اجازهنامه اجتهاد دريافت كند. او در طول آن سالها از طریق شهریه، منبر و شرکت در جلسات وعظ و خطابه معاش خود را گذرانده است.
ایشان در قم با یکی از بستگان و فامیل پدری وصلت کرده که حاصل آن چهار پسر و یک دختر است. دو نفر از فرزندان او از طلاب فاضل و قاضی هستند. وضعيت خانوادگى به ويژه علاقهمندى پدر به تحصيلات حوزوى، استادان بزرگوار حوزه و صبر و بردبارى همسر و فرزندان خود را از عوامل مهم رشد علمى و فرهنگى خود مىداند.
استادان و دوستان
دوران تحصيل آيتالله يزدى سرشار از تحصيل در محضر عالمان بزرگ بوده است. از استادان او هنگام تحصيل در اصفهان مىتوان از آقايان شيخ حسن نجفآبادى، فقيه و سيدمحمدعلى ابطحى نام برد كه بخشى از كتب دوره سطح را در خدمتشان فرا گرفت. با ورود به قم به دروس مرحوم آيتالله لاكانى، مرحوم حاج آقا حسين بُدلا و مرحوم زاهدى رفت و رسائل، مكاسب و كفايةالاصول را در محضر آيتالله حاج شيخ مرتضى حائرى، آيتالله مرعشى و آيتالله سلطانى فرا گرفت و در درس تفسير علامه طباطبايى نيز حاضر شد.
او در درس خارج علماى بزرگى همچون آيتالله بروجردى(ره)، آيتالله اراكى، آيتالله شيخ محمدتقى آملى، آيتالله شاهرودى و نيز يك دوره كامل در درس خارج امام خمينى(ره) شركت كرد. آيتالله يزدى، ويژگى درس امام(ره) را چنين برمىشمرد: «حضرت امام(ره) قبل و بعد از شروع سال تحصيلى به نصيحت طلاب مىپرداختند و در اكثر مواقع هم به ياد دارم كه شاگردان تحت تأثير نفوذ كلام حضرت امام(ره) به گريه مىافتادند. عجيب اينجا بود كه مسائل مطروحه از سوى امام گاه از اهميت چندانى برخوردار نبود، ولى بحث و بيان امام به گونهاى بود كه همه را به گريه مىانداخت.» همچنين درباره همراه بودن درس امام(ره) با بينش سياسى مىگويد: «ايشان در مسائل سياسى و آموزش آن، در كنار دروس رسمى حوزه شيوههاى عجيبى داشتند. براى مثال عرض مىكنم كه يك بار در كلاس درس اصول از اين شيوه استفاده كردند. در اصول فقه، بحثى وجود دارد تحت اين عنوان كه امر و نهى در صورتى معنا دارد كه مخاطب آن قابليت تأثيرپذيرى و انبعاث داشته باشد. اكثر استادان وقتى به اين مبحث مىرسند، در مقام مثال زدن مىگويند: به ديوار و سنگ نمىتوان گفت چنين كن! اما حضرت امام مىفرمودند: به خروشچف نمىشود امر كرد كه نماز بخوان! خودبهخود براى ما كه شاگرد ايشان بوديم، اين سوال پيش مىآمد كه خروشچف ديگر چيست يا كيست؟ بعد که رفتيم دنبال پاسخ به اين سوال، مطالب فراوانی از مسائل اجتماعی آموختیم و همين امر بينش سياسى ما را افزايش مىداد و به گسترش افق ديد ما كمك مىكرد٠»
از دوستان و معاشران آيتالله يزدى در ايام تحصيل در اصفهان مىتوان از آقايان فقيه ايمانى، مدنى، اخوان «ابطحى»، سيدمحمدعلى مجلسى و سيدمحمدباقر مجلسى نام برد. همچنين او در نخستين سالهاى طلبگى با آيتالله سيدمحمد حسين بهشتى آشنا شد و نظم آن شهيد سعيد را شايان ستايش مىداند. از دوستان ايشان در زمان تحصيل در قم نيز مىتوان از آقايان محمدى گيلانى، شيخ حسين مظاهرى، شيخ محمدتقى مصباح يزدى، سيدعلىاكبر موسوى يزدى و حاج شيخ مرتضى تهرانى (انصارى) نام برد.
فعاليتهاى علمى و فرهنگى
زندگى آيتالله يزدى همواره با تلاشها و دغدغههاى علمى و فرهنگى همراه بوده است. بخشى از اين تلاشها در قالب سخنرانیها و تدريسها تبلور يافته است كه اغلب، اساسىترين مباحث اسلام و تشيع در آن مورد مداقه قرار گرفته است و تا هماكنون نيز ادامه دارد. بخش ديگر آن نيز در قالب مقالات و كتب مفيدى است كه جوانان و طالبان علم را از معارف والاى مكتب تشيع بهرهمند مىسازد. ايشان نخستين مقالههاى خود را در نشريه «حكمت» به چاپ رساند. از جمله كتب ايشان كه در زمان طاغوت به چاپ رسيد، كتاب «گمشده شما» بود كه چاپ آن باعث شد فردى به نام «مردوخ» به بهانه آن تهمتهاى ناروايى را به ساحت تشيع ابراز دارد. اين مسأله باعث شد كه آيتالله يزدى تهمتهاى او را در كتابى با عنوان «پاسخ تهمتهاى مردوخ» پاسخ دهد كه هر دو كتاب «گمشده شما و پاسخ به تهمتهاى مردوخ مورد عنايت زعيم عاليقدر شيعه، حضرت امام خمينى(ره) قرار گرفت.
آيتالله يزدى در طول دوران مبارزه بر ضد رژيم شاهنشاهى، حتى در زمان تبعيد، دست از نگاشتن در جهت تبيين معارف اسلامى برنداشت و تاكنون كتابها و مقالات بسيارى را به چاپ رساندهاند كه به برخى از آنها اشاره مىكنيم:
کتابهای عربی:
اُسَسُ الايمان فى القرآن
نبذٌ من المعارف الاسلاميه
الولادة الاصطناعيّه للانسان
حكم التماثيل
من الذى بيده سهم الامام؟
رسالة فى القسامة؛ مسائل چهارگانه فوق به ضميمه چند مسأله ديگر در يك مجلد با عنوان تسع رسائل فقهیه به چاپ رسيده است؛
فقه القرآن (4 جلد)؛ اين اثر در دوران زندان و تبعيد جمعآورى شد كه پس از انقلاب تنظيم و چاپ شد، هم اينك نيز به عنوان محور بحث ايشان در جلسه درس مورد بررسى و تبادل نظر قرار مىگيرد. تاكنون دو جلد از اين مجموعه كه دربرگيرنده روايات و فتاوى است، چاپ و نشر شده است٠ همچنين ايشان تقريرات درس آيتالله بروجردى، امام خمينى و آيتالله اراكى را نيز نوشتهاند.
قبسات من سورتی الحمد و القدر
الامامة و الولایه فی القرآن (تالیف گروهی)
رسائل فقهیه
کتاب القضاء فی شرح العروة الوثقی (2 جلد)
ثلاث رسائل فقهیه
اُسس العقیدة فی الاسلام
آداب القضاء و احکامه
سلسلة بحوث اسلامیه فی الحقوق
دارالاسلام و دار الحرب
المسائل الثقافیه
کتابهای فارسی
ترجمه قرآن کریم
مجموعه مقالات انسانشناسى در مجله حكمت
بشر و خداشناسى
گمشده شما
پاسخ تهمتهاى مردوخ
حسين بن على را بهتر بشناسيم
شرح قانون اساسى
مجموعه مقالات در قانون اساسى در مجله نور علم
تفسير سوره حمد
روانشناسی اسلامی
اسلام همگام با زمان
سیری در تاریخ حدیث
علی(ع) بر منبر وعظ
سازندگی محیط
انسان و خداشناسی
پایههای ایدئولوژی در اسلام
مسائل فقهی جدید
دنیا در نظر علی(ع)
چند نکته
ولایت فقیه
گفتارهای اخلاقی
چهل حدیث
فعاليتهاى سياسى
زندگى سياسى حضرت آيتالله يزدى با توجه به مبارزه بىامان ايشان با رژيم شاه و نيز افشاگریهاى فراوان كه به تبعيد و زندان معظمله منجر مىشد و با نگاه به سابقه مديريت ايشان در دوران پيروزى انقلاب اسلامى، بخشى از تاريخ انقلاب را تشكيل مىدهد و مطالعه آن، فضاى مبارزه و مقاومت را در اذهان دوستداران انقلاب زنده مىسازد.
آيتالله يزدى با ورود به حوزه علميه قم، مبارزه و درس را با هم شروع کرد و با شركت در درس امام خمينى(ره) و جلساتى عمومى و خصوصى ايشان، توانايى و عزم خود را براى پىگيرى جريانهاى سياسى و پيروى از خطمشى امام(ره) اعلام مىدارد. ارتباط او با امام با حاضرشدن در درس خارج اصول ايشان در مسجد سلماسى و پرسشهاى علمى و سياسى در پايان درس آغاز شد. در آن ايام، در عصرهاى جمعه، بيشتر جوانان به سينما مىرفتند و جو سينماها آكنده از فيلمهاى زشت و مبتذل بود. حضرت امام(ره) با توجه به اين معضل، از تعدادی طلاب خواسته بودند كه جلساتى را در عصرهاى جمعه در شهرهای مختلف برقرار كنند. رساندن اين پيام امام(ره) در برخى از شهرها به عهده آيتالله يزدى قرار گرفت. جلسه معروف مسجد امام حسن عسگرى(ع) واقع در قم نمونهای از منبر و سخنرانیهای او است كه هر يك از گویندگان به دستور امام راحل 10 شب در آنجا به سخنرانى پرداختند. هنگامى كه نوبت به آيتالله يزدى رسيد، به جاى 10 شب، 20 شب آن جلسه را اداره كرد. عنوان بحثهاى او در آن 20 شب، «انقلابهاى تاريك و روشن» بود كه امام(ره) نيز يك شب به آن محفل آمد و تا پايان جلسه هم حضور داشتند.
سخنرانيهاى ايشان در آن ايام، داستانهایی دارد که در کتاب خاطرات ایشان آمده که کسی محضر امام شکایت کرد و باعث شد امام خمينى(ره) ايشان را احضار فرمايد و پس از نصیحت به شاکی فرمودند من در جریان مطالب منبرهای شما در مسجد امام هستم و شيشه عطرى هديه و براى ايشان دعا کردند. ويژگى سخنرانیهاى آيتالله يزدى اين بود كه در سخنرانى خود ضمن بيان مكتب و روش اهل بيت(ع) و نيز خطمشى دشمنان آنها، واقعيات مبارزه و مصداقهاى كنونى دشمنى با اهل بيت(ع) را بيان مىكرد؛ مثلا درباره نهضت امام حسين سلام الله علیه سخن مىگفت و بدى و پليدى يزيد و پيروانش را به مردم گوشزد مىكرد، سپس حسينيان زمان و يزيديان اين دوره را با ويژگیهاى آنها و با انطباق با صدر اسلام بيان مىفرمود. كتاب «حسين بن على را بهتر بشناسيم» حاصل اين سخنرانیها بود كه چند بار ساواك آن را از بازار جمعآورى كرد.
ساواك كه اينگونه افشاگریها را برنمىتافت، آيتالله يزدى را بارها دستگير و ممنوعالمنبر كرد؛ از جمله دستگيرى بعد از 21 رمضان در مسجد جامع قم و پس از سخنرانى در منزل آيتالله العظمی گلپايگانى را مىتوان نام برد. ساواك بارها ايشان را تبعيد كردكه طولانىترين آنها پس از بندر لنگه و بوشهر، رودبار بود؛ اما آيتالله يزدى در دوره تبعيد نيز دست از مبارزه برنمىداشت و بارها به طور مخفيانه به تهران و قم مىآمد و در جريان امور قرار مىگرفت و اعلاميههاى امام را براى مردم و علماى شهرها مىبرد. ايشان در قم و تهران جلساتى را به صورت مخفى تشكيل مىداد و با افراد و جريانهاى گوناگون به تبادل نظر مىپرداخت كه به جلسات زيرزمينى شهرت يافته بود.
از ديگر فعاليتهايى كه در كارنامه سياسى آيتالله يزدى مىدرخشد، پناهدادن به آن دسته از سربازان فرارى بود كه پس از دستور امام(ره) و پيش از پيروزى انقلاب، از ارتش گريخته و به مردم پيوسته بودند. منزل او در آستانه پيروزى انقلاب مركز تلاشها و نيز حلوفصل بسيارى از امور و جريانهاى انقلاب بود. همان منزلى كه امام(ره) پس از پيروزى انقلاب و مراجعت به قم در آن ساكن شدند.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى در اولين سخنرانى امام(ره) در فيضيه كه شور و شوق فراوان و كثرت جمعيت مانع از انجام اين سخنرانى بود، حضرت امام به ايشان دستور مىفرمايند براى آرامكردن مردم ايراد سخن كنند و ايشان نيز امر امام را اطاعت کردند كه خاطره آن در اذهان حاضران در آن روز بزرگ باقى مانده است.
جامعه مدرسين حوزه علميه قم از مراكز بسيار مهمى بود كه در زمان رژيم طاغوت، خدمات شايانى را به مبارزات ملت ايران براى دستيابى به انقلاب اسلامى انجام داده است. آيتالله محمد يزدى از آغازين روزهاى تأسيس اين مركز با آن همكارى داشته است و اين همكارى تاكنون نيز ادامه دارد. ايشان خود درباره جامعه مدرسين مىگويد: «جامعه مدرسين حوزه علميه قم در شمار مراكزى بود كه توانست احترام توده مردم را نسبت به خود جلب كند. مردم اعضاى جامعه را افرادى متدين و فاضل يافته بودند و عميقا به اين باور رسيده بودند كه اينان كسانى نيستند كه براى قصد و غرض دنيوى كارى انجام داده و سخنى بگويند و جز براى خير و انجام وظيفه دينى و الهى خود كارى نمىكنند.
آيتالله محمد يزدى، پس از پيروزى انقلاب اسلامى نيز همواره در خدمت نظام و بازوى تواناى امام و رهبرى بود. ايشان در مسئوليتهاى بسيار مهمى ايفاى نقش کردهاند كه برخى از آنها بدين شرح است:
رياست دادگاه انقلاب اسلامى قم
رياست دفتر امام(ره) در قم
نمايندگى مجلس خبرگان قانون اساسى
نمايندگى مجلس شوراى اسلامى در دو دوره متوالى (دوره اول از قم و دوره دوم از تهران)
نائب رئيس مجلس شوراى اسلامى
عضويت در شوراى نگهبان پس از استعفاى آيتالله العظمی صافى گلپايگانى
عضويت در شوراى بازنگرى قانونى اساسى
رياست قوه قضائيه با حكم مقام معظم رهبرى در دو دوره پنج ساله
نمايندگى رؤساى سه قوه در هيأت سه نفره حل اختلاف بين مرحوم رجايى و بنى صدر
نمايندگى مجلس خبرگان رهبرى
نائب رئيس و قائممقام اجرائى جامعه مدرسين حوزه علميه قم
عضویت در دوره چهارم و پنجم شورایعالی حوزههای علمیه و رئیس دوره پنجم آن شورا.